Άρθρο του
Ευστάθιου Γκουρβέλου
Δερματολόγου-Αφροδισιολόγου
Η κοινή ακμή είναι μια συχνή δερματική διαταραχή από την οποία πάσχει το 85% των εφήβων, αλλά μπορεί επίσης να έχει επίδραση σε άτομα κάθε ηλικίας.
Εκατομμύρια δαπανώνται...
σε συνταγογραφούμενα και διατιθέμενα χωρίς ιατρική συνταγή φάρμακα κάθε χρόνο. Περισσότεροι από 40% των εφήβων επισκέπτονται δερματολόγο για τη θεραπεία της ακμής ή των ουλών της ακμής. Παρότι οι ενεργές βλάβες της ακμής μπορεί να είναι ακαλαίσθητες και επώδυνες, οι ουλές που προκύπτουν είναι δυνατό να διαιωνίσουν τις ψυχολογικές επιπτώσεις της κοινής ακμής για ολόκληρη τη ζωή.
Η κοινή ακμή είναι μια νόσος της τριχοσμηγματογόνου μονάδας. Γενικά, κατά την ήβη, η ανδρογονική διέγερση της τριχοσμηγματογόνου μονάδας προκαλεί διόγκωση των σμηγματογόνων αδένων και αυξημένη παραγωγή σμήγματος. Τα αποτελέσματα αυτά σημειώνονται καθώς η τεστοστερόνη, που παράγεται από την 5-α-αναγωνάση σε διυδροτεστοστερόνη. Η διυδροτεστοστερόνη, διεγείρει την αυξημένη παραγωγή σμήγματος. Η παρουσία σμήγματος έχει ως αποτέλεσμα αυξημένο αποικισμό βακτηρίων, και κυρίως των Propionibacterium acnes, Staphylococcus epidermidis και Pityrosporon ovale. Χημειοτακτικοί παράγοντες που εκκρίνονται από το P. acnes συμβάλλουν στη φλεγμονώδη πλευρά της ακμής. Οι βακτηριακές λιπάσες υδρολύουν τα τριγλυκερίδια του σμήγματος σε ελεύθερα λιπαρά οξέα, που συμβάλλουν στη θυλακιακή κατακράτηση και στον πολλαπλασιασμό μέσα στην τριχοσμιγματογόνο μονάδα.
Οι σμηγματογόνοι αδένες έχουν τη μέγιστη πυκνότητά τους στο πρόσωπο, στο στήθος και στην πλάτη και αυτές είναι οι περιοχές όπου απαντώνται κυρίως οι βλάβες της ακμής. Ωστόσο, οι σμηγματογόνοι αδένες μπορούν να βρίσκονται οπουδήποτε εκτός από τις παλάμες, τα πέλματα, τη ράχη των ποδιών και το κάτω χείλος.
Η αρχική βλάβη της ακμής αναφέρεται ως μικροφαγέσωρας. Ο μικροφαγέσωρας είναι το αποτέλεσμα μιας αύξησης του αριθμού των κερατινοποιημένων κυττάρων που προσκολλώνται στο θυλακικό δίαυλο ακριβώς επάνω από το άνοιγμα του πόρου του σμηγματογόνου αδένα. Ο μικροφαγέσωρας μπορεί να εξελιχθεί σε 2 τύπους ώριμου φαγέσωρα. Ο ανοικτός φαγέσωρας είναι γεμάτος με κερατίνη, λιπίδια, μικροοργανισμούς και μελανίνη και έχει ένα ευρέως διατεταμένο στόμιο.
Ο κλειστός φαγέσωρας έχει ένα μικροσκοπικό άνοιγμα. Μόνο ο κλειστός φαγέσωρας εξελίσσεται στις άλλες βλάβες της ακμής – ειδικότερα σε βλατίδες, φλύκταινες, οζίδια και/ή κύστες. Από αισθητική άποψη, η ακμή μπορεί να συνοδεύεται από άλλες βλάβες, όπως μεταφλεγμονώδεις ερυθηματώδεις κηλίδες, μεταφλεγμονώδη υπερμελάχρωση, κοιλώματα, ουλές και χηλοειδή. Η ακμή αντιμετωπίζεται θεραπευτικά με ποικίλα τοπικά και συστηματικά φάρμακα.
Τοπικά φάρμακα
Τα τοπικά ρετινοΐδή είναι ισχυρά φαγεσωρολυτικά φάρμακα που μειώνουν τη συνεκτική υπερκεράτωση μέσα στην τριχοσμηγματογόνο μονάδα. Σ’ αυτά ανήκουν ενδεικτικά η τρετινοΐνη, ισοτρετινοΐνη, ανταπαλένη, ταζαροτένη. Συνταγογραφείται για την θεραπεία της φαγεσωρικής ακμής και για την πρόληψη των φλεγμονωδών βλαβών της ακμής. Τα ρετινοΐδή μπορεί να παρέχεται σε ποικίλα έκδοχα που είναι δυνατό να επηρεαστούν από τη λιπαρότητα του δέρματος του ασθενούς, τις προτιμήσεις του ασθενούς ή το κλίμα. Τα ρετινοΐδή είναι αποτελεσματικά με αρκετούς τρόπους: αυξάνουν την τάση οξυγόνου, κάτι που δεν είναι ευνοϊκό για το P. acnes, αυξάνουν τη διείσδυση των άλλων τοπικών φαρμάκων στο δέρμα, λεπταίνουν την κερατίνη στιβάδα και ξεκινούν το σχηματισμό νέων αιμοφόρων αγγείων μέσα στο χόριο. Τα ρετινοΐδή εφαρμόζονται τη νύκτα σε στεγνό δέρμα και ξεπλένονται το πρωί. Για ασθενείς στους οποίους τα ρετινοΐδή προκαλούν ερεθισμό, μπορεί να είναι αναγκαίο να γίνεται λιγότερο συχνή εφαρμογή. Η προστασία από τον ήλιο μειώνει τη φωτοευαισθησία. Η θεραπεία γενικά ξεκινά με μια ήπια κρέμα και κατόπιν προχωρά σύμφωνα με την απόκριση και τις προτιμήσεις τους ασθενούς.
Το αζελαϊκό οξύ διατίθεται σε μορφή κρέμας 20% που χρησιμοποιείται δύο φορές ημερησίως για τη φαγεσωρική και ήπια έως μέτρια φλεγμονώδη ακμή. Μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση της μεταφλεγμονώδους υπερμελάχρωσης που σχετίζεται με τις βλάβες της ακμής. Οι ασθενείς περιστασιακά παραπονιούνται ότι μετά τη χρήση του παρατηρείται ερεθισμός του δέρματος.
Μια άλλη τοπική θεραπεία για την ακμή είναι το υπεροξείδιο του βενζολίου.
Η χρήση του υπεροξειδίου του βενζολίου, ενός οξειδωτικού παράγοντα που είναι βακτηριοκτόνος για το P. acnes, οδηγεί σε μείωση των ελεύθερων λιπαρών οξέων και έτσι μειώνει τη συνεκτική υπερκεράτωση. Επιπρόσθετα, το υπεροξείδιο του βενζολίου έχει κερατολυτικές ιδιότητες και, λόγω της λιποδιαλυτότητάς του, διεισδύει στο θύλακα. Ως αποτέλεσμα, το υπεροξείδιο του βενζολίου συνταγογραφείται τόσο για τη φαγεσωρική, όσο και για την ήπια φλεγμονώδη ακμή. Το υπεροξείδιο του βενζολίου κυκλοφορεί ως σαπούνι, γέλη, λοσιόν ή κρέμα, με ποικίλους βαθμούς ισχύος και εφαρμόζεται μια ή δύο φορές την ημέρα. Ένα μικρό ποσοστό ασθενών αναπτύσσουν δερματίτιδα από τη χρησιμοποίηση αυτής της θεραπείας. Οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται ότι το υπεροξείδιο του βενζολίου μπορεί να αποχρωματίσει τα υφάσματα.
Στα πολυάριθμα τοπικά αντιβιοτικά που διατίθενται για τη θεραπεία της ακμής περιλαμβάνονται η κλινδαμυκίνη, η ερυθρομυκίνη, η τετρακυκλίνη και η μεκλοκυκλίνη. Τα τοπικά αυτά φάρμακα αναστέλλουν το P. acnes, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ποσότητα των λιπαρών οξέων με μείωση της παραγωγής λιπάσης και ανστολή των χημειοτακτικών παραγόντων. Έτσι, τα τοπικά αυτά αντιβιοτικά συνταγογραφούνται για την ήπια έως μέτριας σοβαρότητας κοινή ακμή. Τα τοπικά αντιβιοτικά κυκλοφορούν ως κρέμες, λοσιόν, διαλύματα, γέλες και αλοιφές για την εφαρμογή μια ή δυο φορές την ημέρα. Οι ασθενείς μπορεί περιστατικά να εμφανίσουν ξηρότητα του δέρματος.
Συστηματικά φάρμακα
Τα συστηματικά αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται συνηθέστερα είναι η τετρακυκλίνη, ερυθρομυκίνη, μινοκυκλίνη, δοξυκυκλίνη, και σπανιότερα αμπικιλλίνη, τριμεθοπρίνη-σουλφαμεθοξαζόλη και κλινδαμθκίνη και ενδείκνυται για τη θεραπεία των φλεγμονωδών βλαβών της ακμής. Τα αντιβιοτικά αυτά μειώνουν το P. acnes και αναστέλλουν τις βακτηριακές λιπάσες- με αποτέλεσμα μείωση των ελεύθερων λιπαρών οξέων και καταστολή των χημειοτακτικών παραγόντων και του P. acnes. Έτσι, τα συστηματικά αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται για τις αντιβιοτικές και αντιφλεγμονώδεις τους ιδιότητες. Η τετρακυκλίνη συνταγογραφείται ευρέως και είναι ασφαλής, αποτελεσματική και οικονομική. Ωστόσο, σχηματίζει αδιάλυτα άλατα με το ασβέστιο, το σίδηρο και τα αντιόξινα. Μερικά από αυτά πρέπει να λαμβάνονται 1 ώρα πριν ή 2 ώρες μετά τη χρήση της τετρακυκλίνης. Γενικά, συνταγογραφείται τετρακυκλίνη σε δοσολογία 500mg λαμβανόμενη από το στόμα δύο φορές ημερησίως και ο ασθενής επαναξιολογείται σε 6 έως 8 εβδομάδες. Οι γαστρεντερικές διαταραχές δεν είναι σπάνιες. Η επίπτωση της φωτοευαισθησίας είναι χαμηλή. Σε μερικές γυναίκες, η χρήση των συστηματικών αντιβιοτικών μπορεί να τις προδιαθέσει σε κολπίτιδα οφειλόμενη σε Candida albicans. Οι τετρακυκλίνες αντενδείκνυνται στις έγκυες γυναίκες μετά το πρώτο τρίμηνο και σε παιδιά κάτω των 12 ετών λόγω της πιθανής χρώσης των δοντιών.
Η ερυθρομυκίνη είναι λιγότερο αποτελεσματική από την τετρακυκλίνη κατά του P.acnes. Οι εντερικές μορφές μπορούν να λαμβάνονται με το φαγητό, επειδή αυτός ο τρόπος λήψης μειώνει την επίπτωση των γαστρεντερικών διαταραχών. Η δοσολογία είναι γενικά 500mg από του στόματος δύο φορές την ημέρα και ο ασθενής επαναξιολογείται σε 6 έως 8 εβδομάδες. Οι έγκυες γυναίκες, αν δεν είναι αλλεργικές, μπορούν να παίρνουν ερυθρομυκίνη. Γαστρεντερικές διαταραχές μπορούν να συμβούν σε οποιονδήποτε ασθενή.
Η μινοκυκλίνη είναι εξαιρετικά αποτελεσματική επειδή διεισδύει στο σμηγματογόνο αδένα. Μπορεί να λαμβάνεται με το φαγητό. Ίσως είναι ακριβότερη από τα άλλα αντιβιοτικά που αναφέρθηκαν και είναι δυνατό να διεισδύει στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό –προκαλώντας προβλήματα, όπως πονοκέφαλο και ζάλη. Επίσης, με τη μινοκυκλίνη μπορεί να εμφανιστεί γκριζογάλανη μελάγχρωση στο δέρμα, το βλεννογόνο του στόματος, τα νύχια και το θυροειδή αδένα. Μετά τη χρήση είναι δυνατό να συμβεί ένα σύνδρομο τύπου λύκου και ηπατίτιδα σχετιζόμενη με την υπερευαισθησία. Η δοσολογία είναι γενικά 50 έως 100mg δύο φορές ημερησίως καθημερινά για διάστημα έως και 8 εβδομάδων πριν από την επαναξιολόγηση του ασθενούς.
Η δοξυκυκλίνη, ένα άλλο αντιβιοτικό που χρησιμοποιείται στη θεραπεία της ακμής, είναι αποτελεσματική και σχετικά οικονομική. Ωστόσο, έχουν αναφερθεί μερικές περιπτώσεις φωτοευαισθησίας και γεστρεντερικών διαταραχών. Γενικά χορηγείται σε δοσολογία των 100mg από το στόμα δύο φορές την ημέρα καθημερινά.
Η κλινδαμυκίνη είναι άλλο ένα αντιβιοτικό που είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό. Ωστόσο, η σχέση της με την ψευδομεμβρανώδη κολίτιδα, που προκαλείται από το Clostridium difficile, ευθύνεται για το γεγονός ότι συνταγογραφείται πολύ σπάνια.
Η ισοτρετινοΐνη είναι ένα ανάλογο της βιταμίνης Α που χρησιμοποιείται στη θεραπεία της σοβαρής οζοκυστικής ακμής. Ενεργεί αναστέλλοντας τους σμηγματογόνους αδένες και μειώνοντας έτσι την παραγωγή σμήγματος. Όταν υπάρχει λιγότερο σμήγμα, το P.acnes μειώνεται αριθμητικά. Επίσης, η ισοτρετινοΐνη ομαλοποιεί την ενδοθυλακική κερατινοποίηση.
Η ισοτρετινοΐνη συνταγογραφείται σε δοσολογίες των 0,5 έως 2,0mg /Kg ημερησίως για 16 έως 20 εβδομάδες. Απαιτούνται προ της θεραπείας πλήρης αιματολογική εξέταση βιοχημικές εξετάσεις αίματος και τεστ εγκυμοσύνης. Οι εξετάσεις αυτές επαναλαμβάνονται σε όλη τη διάρκεια της θεραπείας.
Θα ακολουθήσει άρθρο για τη θεραπεία των ουλών της ακμής.
Ευστάθιος Γκουρβέλος
Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος
Κ. Καραμανλή 45 Ξυλόκαστρο
27430-26558 και 6944 820836
