Τάσος Τσακίρογλου
Ο νεοφιλελευθερισμός έφερε μαζί του ένα τσουνάμι νεολογισμών, όπως για παράδειγμα η «διακυβέρνηση» και η «κυβερνησιμότητα». Η αλλαγή αυτή του εννοιολογικού πλαισίου συμπαρέσυρε και τους ίδιους τους ανθρώπους στη δημόσια και ιδιωτική τους ζωή. Ετσι, τόσο στο ένα πεδίο όσο και στο άλλο...
ταυτίστηκε η διαχείριση των πραγμάτων με τη διαχείριση των ανθρώπων και δημιουργήθηκε ένας «κυβερνήσιμος» ανθρωπότυπος, ευάλωτος στη χειραγώγηση μέσω της προπαγάνδας.Η πανδημία του κορονοϊού βρήκε έτοιμο ένα έδαφος, στο οποίο είχαν ήδη φυτρώσει τα άνθη του κακού, όπως ο μαζικός κομφορμισμός και η αποπολιτικοποίηση. Ενα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού είχε φέρει στην εξουσία επικίνδυνους κλόουν τύπου Τραμπ και Τζόνσον ή υπερσυντηρητικούς και ακροδεξιούς πολιτικούς όπως ο Μπολσονάρο, ο Ορμπαν και ο Μόντι. Σ’ ένα ξένο περιοδικό διάβασα ένα άρθρο με τον παράξενο τίτλο «Γιατί εξακολουθούμε να εκλέγουμε ηλίθιους ηγέτες;» και η αλήθεια είναι, ότι με προβλημάτισε, χωρίς όμως να με φωτίσει ουσιωδώς η απάντησή του.
Η επιτυχία του νεοφιλελευθερισμού συνίσταται, στο ότι δημιούργησε μια κοινωνική πραγματικότητα, που φαντάζει χωρίς εναλλακτική στα μάτια δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Οι αγώνες, οι επιμέρους νίκες, οι αντιστάσεις και οι μάχες οπισθοφυλακής είναι σημαντικότατες (ή ακόμα και καθοριστικές για επιμέρους ζητήματα) όμως το «σύστημα» μπορεί να τις αντέξει, απορροφώντας τους κραδασμούς.
Βασικό χαρακτηριστικό του κυβερνήσιμου ανθρώπου είναι η μοιρολατρία, που «αισθάνονται» τα ρινίσματα σιδήρου όταν έλκονται από τον μαγνήτη. Το αίσθημα αδυναμίας, ανημπόριας και ύπνωσης.
Η κοινωνία μοιάζει να προχωρά λόγω αδράνειας, χωρίς στόχο και προορισμό – εάν δεν φτάσουμε να παραδεχτούμε το παράλογο από οντολογική άποψη συμπέρασμα, ότι μόνος λόγος είναι το αέναο κέρδος. Ο πλανήτης φλέγεται, η μισή ανθρωπότητα πεινάει, χιλιάδες πνίγονται στη Μεσόγειο για ένα καλύτερο αύριο και οι άνθρωποι του χρήματος ομολογούν κυνικά, ότι «έχουν χεσμένους τον πρωθυπουργό και τη χώρα τους». Το μόνο που τους απασχολεί, είναι μια «σημαία ευκαιρίας» και μόνο τους σύνθημα το «γαία πυρί μιχθήτω», δηλαδή ο απόλυτος μηδενισμός.
Ο ανορθολογισμός είναι εγγενής στο νεοφιλελεύθερο σύστημα από άποψη ιστορικής προοπτικής. Τόσο στη λεγόμενη οικονομία της αγοράς όσο και στους φορείς του, των οποίων η κοντόφθαλμη οπτική καθορίζει σχεδόν κάθε επιλογή τους.
Το παρόν, αποκομμένο από το παρελθόν (που τείνουμε να ξεχνάμε) και από το μέλλον (που αδυνατούμε να φανταστούμε), γίνεται μια παγίδα, η οποία εγκλωβίζει την καθημερινότητά μας σ’ ένα βασανιστικό αδιέξοδο.
Η συνολική παρακμή του αστικού πολιτισμού εκφράζεται καθημερινά με τους εθνικισμούς, τον ρατσισμό και την ξενοφοβία, αλλά και την εμπορευματοποίηση των πάντων, του εαυτού συμπεριλαμβανομένου. Ο «κυβερνήσιμος» άνθρωπος καλείται να διαχειριστεί μόνος του τα προσωπικά αδιέξοδα και προβλήματα και να γίνει καλός επιχειρηματίας του εαυτού του. Η αποτυχία ν’ ανταποκριθεί τον κάνει loser και «προβληματικό».
Μπορούμε από την κυβερνησιμότητα και τη γραφειοκρατική διαχείριση να επινοήσουμε κάτι διαφορετικό σε κοινωνικό και ατομικό επίπεδο; Μπορούμε να εφεύρουμε ένα μέλλον χωρίς τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό και την τυραννία της αγοράς; Μπορούμε να επανεπινοήσουμε την πολιτική συμμετοχή και τη δημοκρατία; Μπορούμε να ξεπεράσουμε την κτηνώδη κατανάλωση και να περάσουμε σε ένα στάδιο «ολιγαρκούς αφθονίας»; Μπορούμε να ξαναπιάσουμε το νήμα με το παρελθόν και να σχεδιάσουμε το μέλλον;
Από τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά θα εξαρτηθούν η πορεία μας τα επόμενα χρόνια, αλλά και η τύχη του πλανήτη που μας φιλοξενεί.
