Για λίγες ημέρες τηρούσε σιωπή. Μετά την 6η Μαΐου η Ανγκελα Μέρκελ απέφευγε τις δηλώσεις για την Ελλάδα. Το αποτέλεσμα των ελληνικών εκλογών και κυρίως η αδυναμία συγκρότησης νέας κυβέρνησης την είχαν αιφνιδιάσει...
Ποντάροντας στις διαβεβαιώσεις ότι τα μνημονιακά κόμματα θα εξασφαλίσουν αυτοδυναμία στις εκλογές, η καγκελάριος δεν είχε προετοιμαστεί για αυτό το αναπάντεχο «μέγιστο δυνατό κακό».
Η πρώτη φορά που μίλησε διεξοδικά για την Ελλάδα ήταν την περασμένη Τρίτη, κατά την επίσκεψη του Φρανσουά Ολάντ στο Βερολίνο. Η πάγια θέση της, ότι η χώρα θα παραμείνει στο ευρώ μόνο εφόσον τηρήσει τις δεσμεύσεις της, εμπλουτισμένη τώρα με τις προτάσεις του γάλλου προέδρου για ανάπτυξη, έδινε την εντύπωση μιας φρέσκιας και ανανεωμένης πολιτικής που μπόρεσε να προσαρμοστεί έγκαιρα στα νέα γαλλογερμανικά δεδομένα.
Εως ότου «έσκασε» η βόμβα της περασμένης Παρασκευής. Η τηλεφωνική επικοινωνία της με τον Κάρολο Παπούλια προκάλεσε σεισμό, όχι μόνο στην Ελλάδα και τη Γερμανία, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι «σκέψεις» που σύμφωνα με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, Στέφεν Ζάιμπερτ, διατύπωσε για τη διενέργεια δημοψηφίσματος παράλληλα με τις εκλογές έδιναν την εντύπωση ότι προσβάλλουν κάθε ιερό και όσιο στην Ελλάδα.
Γεγονός είναι βέβαια ότι η καγκελαρία του Βερολίνου έσπευσε να διαψεύσει αμέσως το επίμαχο σημείο της συζήτησης: την (υποτιθέμενη) πρόταση της κυρίας Μέρκελ για διεξαγωγή δημοψηφίσματος - αφήνοντας ωστόσο ανοικτό το ερώτημα για το αν έγινε γενικότερη αναφορά στο θέμα.
Αλλά και μια τέτοια αναφορά - και εδώ αρχίζει το περίεργο της υπόθεσης - δεν θα αποτελούσε κάτι το καινούργιο. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Süddeutsche Zeitung», το θέμα του δημοψηφίσματος έχει ξαναγίνει επίκαιρο σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αλλά κυρίως στην Αθήνα. Η σχετική συζήτηση φαίνεται να είναι εντατική, γίνεται όμως, τουλάχιστον όσο είναι γνωστό, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Ωστόσο η απόφαση, σύμφωνα με την εφημερίδα, που επικαλείται ελληνικές κυβερνητικές πηγές, «δεν έχει ληφθεί ακόμη».
Στη συζήτηση έχουν εμπλακεί όμως και οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης, οι οποίοι παρακάλεσαν ήδη στις αρχές της εβδομάδας τον έλληνα ομόλογό τους να θέσει προς εξέταση το θέμα του δημοψηφίσματος στην Αθήνα. Απέναντί τους στέκονται, σύμφωνα με την ίδια εφημερίδα, τα ελληνικά κόμματα, που αμφισβητούν σοβαρά την αξία του εγχειρήματος.
Ανεξάρτητα πάντως από την απάντηση στο συγκεκριμένο θέμα, γεγονός είναι ότι η κυρία Μέρκελ πήγαινε γυρεύοντας. Αυτό φαίνεται και από την προτροπή της προς τα ελληνικά κόμματα - στην ίδια τηλεφωνική επαφή με τον κ. Παπούλια - να σχηματίσουν μετά τις εκλογές της 17ης Ιουνίου «λειτουργική κυβέρνηση». Το μήνυμα ήταν σαφές: «Λειτουργική» ίσον «μνημονιακή» - μια άλλη ψυχρολουσία σαν εκείνη της 6ης Μαΐου δεν θα ήθελε να υποστεί.
Η νέα αυτή «ρεάλ πολιτίκ», που εξασφαλίζει την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη υπό τις συνθήκες του μνημονίου, έχει τουλάχιστον ένα μεγάλο καλό: διαψεύδει τις φήμες για την ύπαρξη γερμανικού ή άλλου διεθνούς σχεδίου εκδίωξης της Ελλάδας από την ευρωζώνη. «Δεν υπάρχει τέτοιο σχέδιο» διαβεβαιώνει στενός σύμβουλος της καγκελαρίου που θέλει να μείνει ανώνυμος. «Ούτε υπήρξε ποτέ».
Η διαβεβαίωση αυτή είναι αληθοφανής για δυο τουλάχιστον λόγους. Ο πρώτος είναι πολύ πεζός: αν υπήρχε όντως τέτοιο σχέδιο θα είχε ήδη διαρρεύσει στη δημοσιότητα σύμφωνα με την αρχή ότι ένα πράγμα που είναι γνωστό σε περισσότερα από πέντε-έξι άτομα δεν μπορεί ποτέ να μείνει για μήνες μυστικό.
Και ο δεύτερος προσωπικός: το ελληνικό πρόβλημα συνεχίζει να απασχολεί όσο κανένα άλλο την κυρία Μέρκελ. «Οποια πέτρα και να σηκώσεις στην καγκελαρία θα βρεις από κάτω την Ελλάδα» έλεγε παλαιότερα ο κ. Ζάιμπερτ. Εξίσου άσβεστο παραμένει το ενδιαφέρον της και σήμερα. «Η καγκελάριος διαβάζει καθημερινά τις εκθέσεις της γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα και τα σχόλια του ελληνικού Τύπου» λέει συνεργάτης της. «Το θέμα, λόγω της άρρηκτης σύνδεσής του με το ευρώ, έχει πρώτη προτεραιότητα στην ατζέντα της». Δεν είναι λοιπόν περίεργο που η προσωπική της «έξη» μεταδίδεται στο υπόλοιπο διπλωματικό προσωπικό και γίνεται έτσι κυρίαρχο θέμα συζήτησης.
Απειλές και νουθεσίες
Οι φήμες και το συμφέρον
Διφορούμενες δηλώσεις για το ευρωπαϊκό μέλλον της Ελλάδας, όπως εκείνες που διατυπώνει κατά καιρούς ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, κυκλοφορούσαν ανέκαθεν στη Γερμανία. Ομως και αυτές αποσκοπούσαν σε πρώτη γραμμή στην περαιτέρω αύξηση της πίεσης στην Αθήνα για να επιταχύνει τις «μεταρρυθμίσεις» - όχι στην αποπομπή της. Ο ίδιος έσπευδε εξάλλου να διευκρινίσει ότι δεν εκστομίζει «απειλές», αλλά απλώς «νουθεσίες». Οσο για σχέδια του υπουργείου του για αποπομπή της Ελλάδας, ούτε ίχνος. «Δεν σκεφτήκαμε ποτέ κάτι τέτοιο. Αυτό δεν θα συνέφερε ούτε εμάς ούτε την υπόλοιπη Ευρώπη» έλεγε πρόσφατα στο «Βήμα».
Οι λόγοι που το Βερολίνο επέμενε ως πρόσφατα «ελληνικά» είναι βέβαια ξεκάθαροι: τυχόν χρεοκοπία της χώρας θα έπληττε ολόκληρη την Ευρώπη και θα κόστιζε, σύμφωνα με τον «Guardian», «με το καλημέρα» ένα τρισεκατομμύριο ευρώ. Ακόμη μεγαλύτερο θα ήταν το πολιτικό κόστος, αφού το ίδιο το γεγονός θα έθετε υπό αίρεση την ύπαρξη συνολικά της ευρωζώνης.
