Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ
Τα υπέρ και τα κατά στα σενάρια της επιμήκυνσης και του «κουρέματος», με ή χωρίς συμφωνία των πιστωτών. Ποιες επιπτώσεις θα είχε μια έξοδος από το ευρώ;
Με τα σημερινά δεδομένα, η...
εξυπηρέτηση του χρέους που έχει συσσωρεύσει το ελληνικό Δημόσιο (340,2 δισ. ευρώ στο τέλος του 2010) είναι από εξαιρετικά δύσκολη έως αδύνατη. Μόνο το 2011 για δάνεια, τόκους κ.λπ. θα διαθέσουμε περίπου 48 δισ. ευρώ. Αρα ό,τι χρήματα και αν μαζέψει το Δημόσιο, ακόμα και πλεόνασμα να δημιουργήσει η χώρα, θα χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση του χρέους και όχι για τη μείωσή του. Αυτό άλλωστε παραδέχονται και οι δανειστές μας, καθώς στο μνημόνιο υπάρχει πρόβλεψη για αύξηση του χρέους έως το 2014.
Κάποιοι λένε ότι όσο πιο πολλά δάνεια παίρνουμε από την τρόικα, τόσο μεγαλώνει η εξάρτηση της χώρας. Τα μνημονικά δάνεια συνεπάγονται εθνική υποτέλεια, αφού αναγκαζόμαστε να δώσουμε εγγυήσεις ως προς την υλοποίηση του μνημονίου. Αντίθετα, το υπόλοιπο του χρέους -εκτός των 110 δισ. ευρώ της τρόικας- δεν συνεπάγεται εθνική εξάρτηση και μπορεί να διαγραφεί με μία κυβερνητική απόφαση.
Αλλα αυτά λένε στη θεωρία. Στην πράξη, η Γερμανία μας πιέζει να πουλήσουμε περιουσία. Ζητά μάλιστα τα χρήματα που θα εισπράξουμε να μην τα δώσουμε για τη χρηματοδότηση καθημερινών αναγκών (να πάνε δηλαδή στη μείωση του ελλείμματος), αλλά για να επαναγοράσουμε ομόλογα σε χαμηλές τιμές και να μειώσουμε το χρέος.
Το σημείο αυτό είναι ιδιαίτερα κρίσιμο και εξηγεί γιατί η τρόικα ζήτησε πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων και όχι αξιοποίηση περιουσίας. Η αξιοποίηση συνεπάγεται καθυστέρηση στην άντληση εσόδων. Είναι η διαφορά μεταξύ του πουλάω ένα σπίτι ή το ενοικιάζω για να εισπράττω κάθε μήνα κάποια χρήματα. Για την αξιοποίηση αναγκαστικά προηγείται προετοιμασία. Εκτός εάν πουληθούν μελλοντικά έσοδα, όπως σχεδιάζει να κάνει η κυβέρνηση με κάποιες δραστηριότητες (π.χ. διόδια).
Ο στόχος που τέθηκε από την τρόικα και την κυβέρνηση για έσοδα 50 δισ. ευρώ από αποκρατικοποιήσεις μέχρι το 2015 είναι αδύνατο να επιτευχθεί, δεδομένου ότι τα τελευταία 20 χρόνια, δηλαδή σε μια περίοδο ανάπτυξης για τη χώρα, το σύνολο των εσόδων από αποκρατικοποιήσεις δεν ξεπέρασε ούτε τα μισά του στόχου.
Δείχνει την απόγνωση της κυβέρνησης να βρει έσοδα έστω στα χαρτιά. Ενα άλλο παράδειγμα που εντάσσεται στο ίδιο πλαίσιο είναι οι άδειες για τη λειτουργία 30.000 μηχανών τυχερών παιγνιδιών σε όλη τη χώρα, όταν αυτή τη στιγμή λειτουργούν 5.000 κουλοχέρηδες σε εννιά καζίνα σε όλη τη χώρα.
Οπως πάντως λένε όλοι οι οικονομολόγοι, για να μπορέσει η χώρα να αποπληρώσει το χρέος της πρέπει να δημιουργήσει έσοδα. Ενας τρόπος να δημιουργήσεις έσοδα είναι και η ανάπτυξη της οικονομίας και η μεγέθυνση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ).
Εάν το ΑΕΠ αυξηθεί με ρυθμό μεγαλύτερο από αυτό του χρέους, τότε θα μειωθεί το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ. Με άλλα λόγια πρέπει η οικονομία να αναπτυχθεί με υψηλούς ρυθμούς, υψηλότερους από το επιτόκιο που επιβαρύνει το χρέος. Ομως το 2011 η πορεία της ελληνικής οικονομίας είναι φθίνουσα, με αποτέλεσμα το χρέος να αυξάνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ το ίδιο αναμένεται να γίνει και το 2012.
Η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη, όχι μόνο γιατί δεν υπάρχει πλεόνασμα αλλά γιατί η υψηλή φορολογία έχει οδηγήσει σε συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας, άρα σε μείωση του Ακαθάριστου Εγχώριου Εισοδήματος (ΑΕΠ) και κατ' επέκταση σε διεύρυνση του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Είναι συνεπώς επιτακτική η ανάγκη για μείωση των βαρών.Πώς; Με διάφορους τρόπους ή και συνδυασμό αυτών.
* Η επιστροφή στη δραχμή
Είναι ένα σενάριο το οποίο αναφέρουν ορισμένοι μεγαλοεπενδυτές, αλλά και κάποιοι από την αριστερά.
Οι πρώτοι θέλουν να δείξουν ότι δεν υπάρχει καμία σωτηρία για τη χώρα και ότι η οικονομία θα γίνει ανταγωνιστική μόνο εάν έχει το δικό της νόμισμα, το οποίο και θα μπορεί να το υποτιμά.
Οι δεύτεροι υποστηρίζουν ότι με την επιστροφή στη δραχμή τα βάρη ή τις χασούρες δεν θα τις υποστεί ο λαός, αλλά οι έχοντες και κατέχοντες.
Ενα τέτοιο σενάριο, εκτός από το ότι χρειάζεται την έγκριση της Βουλής, θα είναι αρχικά καταστροφικό για τη χώρα και αναγκαστικά θα συνδυαστεί με «κούρεμα». Επίσης, δεν θα είναι καλό για την Ευρώπη, καθώς το ευρώ θα ανατιμηθεί, αφού το «προβληματικό» μέλος-κράτος θα φύγει από το ευρώ. Κάτι τέτοιο θα πλήξει τις γερμανικές εξαγωγές.
Εάν υποτεθεί ότι πράγματι η Ελλάδα επιστρέφει στη δραχμή, τότε θα γίνει υποτίμηση και ενδεχομένως 1 ευρώ, που ισοδυναμούσε με 340,75 δραχμές όταν η χώρα μπήκε στην ΟΝΕ, να αντιστοιχεί σε διπλάσιες δραχμές, ήτοι 680. Σε αυτή την περίπτωση, το δημόσιο χρέος των 340 δισ. ευρώ θα γινόταν 115,8 τρισ. δραχμές, δεδομένου ότι το 50% του χρέους είναι εξωτερικό, δηλαδή το έχουν ξένοι πιστωτές.
Αλλά θα ήταν αδύνατο το Δημόσιο να βρει τόσα χρήματα για να αποπληρώσει το χρέος. Θα χρειαζόταν σε αυτή την περίπτωση να γίνει στάση πληρωμών και αναγκαστικό «κούρεμα» του χρέους, όπως έγινε στην Αργεντινή, για να καταστεί βιώσιμη η εξυπηρέτηση του υπολοίπου.
Η επιστροφή στη δραχμή συνεπάγεται εσωστρέφεια και υποανάπτυξη, καθώς οι πολίτες της χώρας θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν την αγορά εισαγόμενων προϊόντων, από τη βενζίνη μέχρι τα αυτοκίνητα και τις ηλεκτρικές συσκευές.
Από εκεί και πέρα τα πράγματα θα μπορούσαν να βελτιωθούν, εάν η χώρα δημιουργήσει δική της παραγωγή και αυξηθούν οι εξαγωγές και, έτσι, αναπτυχθεί η οικονομία. Σε αυτή την περίπτωση θα επικρατούσαν έντονες πληθωριστικές πιέσεις και το χρήμα (καταθέσεις) θα έχανε την αγοραστική του αξία. Αλλά η χώρα θα έμπαινε σε μια νέα φάση ανάπτυξης.
Ενας άλλος τρόπος για να μειωθεί το χρέος και να γίνει βιώσιμη η εξυπηρέτησή του, αλλά και να αναπτυχθεί η οικονομία, είναι το «κούρεμα» (haircut).Πώς μπορεί να γίνει αυτό;
* Α. ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΟ «ΚΟΥΡΕΜΑ»
Αυτή τη στιγμή τα ελληνικά ομόλογα τελούν υπό διαπραγμάτευση στη διεθνή αγορά σε τιμές από 55% μέχρι 80% επί της ονομαστικής αξίας τους (100%). Με άλλα λόγια το ελληνικό χρέος των 340 δισ. ευρώ αποτιμάται στις αγορές περί τα 238 δισ. ευρώ, εάν υποτεθεί ότι κατά μέσον όρο οι τιμές είναι 30% χαμηλότερες της ονομαστικής τους αξίας.
Ομως, το Δημόσιο δεν έχει κανένα όφελος από αυτή την υποτίμηση. Αντίθετα, έχει μεγαλύτερο βάρος. Οσο πιο χαμηλά υποχωρούν οι τιμές των ομολόγων τόσο υψηλότερο επιτόκιο καλείται να πληρώσει το Δημόσιο στις νέες εκδόσεις χρέους που πραγματοποιεί. Και όσο περισσότερο χρεώνεται τόσο δυσκολότερη γίνεται η αποπληρωμή με τα υψηλά επιτόκια. Ασε που κανένας δεν δανείζει το ελληνικό Δημόσιο για περισσότερο από μερικούς μήνες.
Τι θα μπορούσε να κάνει το ελληνικό Δημόσιο ή κάποιος φορέας (π.χ. το ταμείο EFSF);
Να επαναγοράσει ομόλογα από αυτά που έχουν οι πιστωτές.
Εάν το ελληνικό Δημόσιο λάβει ένα νέο δάνειο και αγοράσει ομόλογα, με τιμή π.χ. στο 70% της ονομαστικής, τότε δεν χρειάζεται να πληρώσει ούτε το ετήσιο κουπόνι (δηλαδή τον ετήσιο τόκο), ούτε την ονομαστική αξία του ομολόγου στη λήξη του, δηλαδή το 100. Ετσι, το ελληνικό Δημόσιο γλιτώνει αρκετά χρήματα. Ηδη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αγόρασε κάποια ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου σε μια προσπάθεια να μειώσει τις κερδοσκοπικές πιέσεις. Αλλά αυτό έγινε σε περιορισμένη κλίμακα και δεν απέτρεψε την πτώση.
Αυτή τη λύση θεωρούν καλύτερη οι περισσότεροι οικονομολόγοι. Και υποστηρίζουν πως όσο γρηγορότερα τόσο το καλύτερο, γιατί η χώρα θα ξεφύγει από τη σημερινή κατάσταση της αβεβαιότητας και της συρρίκνωσης, που δεν οδηγεί πουθενά. Ετσι, άλλωστε, διασώθηκε η οικονομία των ΗΠΑ και οι μεγάλες επιχειρήσεις που χρωστούσαν δισεκατομμύρια δολάρια.
Ομως αυτή τη λύση δεν τη δέχονται, ακόμη, πολιτικοί και τραπεζίτες. Επιπλέον είναι μια διαδικασία δύσκολη στην εφαρμογή της. Υπάρχουν αρκετοί παράμετροι που χρειάζεται να αποσαφηνιστούν. Ποιος θα δώσει τα λεφτά; Ποια η τιμή στην οποία θα αγοραστούν τα ομόλογα; Ποιοι από τους πιστωτές θα δεχθούν να πουλήσουν τα ομόλογά τους και να χάσουν; Μήπως αυτό δημιουργήσει το λεγόμενο moral hazard, δηλαδή την αίσθηση ότι όποιος χρωστάει δεν πληρώνει, αφού κάποιος θα τον σώσει;
Για παράδειγμα, ποιος θα πουλήσει τα ομόλογα σε χαμηλή τιμή; Θα τα πουλήσουν τα ασφαλιστικά ταμεία; Θα τα πουλήσουν οι τράπεζες; Οι μόνοι κάτοχοι που μπορεί να κάνουν κάτι τέτοιο πρόθυμα είναι ορισμένοι θεσμικοί επενδυτές (εταιρείες επενδύσεων, αμοιβαία κεφάλαια, hedge funds) που έχουν ήδη καταγράψει τη ζημιά στα βιβλία τους και χρειάζονται μετρητά.
Είναι, όμως, εξαιρετικά δύσκολο να το δεχθούν οι περισσότερες τράπεζες, γιατί η ζημιά που θα εμφανίσουν ενδέχεται να επηρεάσει τα ίδιά τους κεφάλαια και τους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας σε σημείο που θα χρειαστούν μεγάλες αυξήσεις κεφαλαίου. Σε αυτή την περίπτωση οι μέτοχοι των τραπεζών θα χάσουν τα χρήματά τους και θα κληθούν να ενισχύσουν τις τράπεζες με νέα κεφάλαια. Εάν δεν το κάνουν, τότε οι τράπεζές τους θα περάσουν, έναντι πινακίου φακής, σε άλλους μετόχους.
Η περίπτωση των εγχώριων τραπεζών είναι ενδεικτική.
Οι τράπεζες κατέχουν ομόλογα ελληνικού Δημοσίου ονομαστικής αξίας περίπου 55 δισ. ευρώ. Εάν δεχθούν να πουλήσουν τα ομόλογά τους π.χ. στο 80% επί της ονομαστικής αξίας -με άλλα λόγια να δεχθούν haircut 20%- τότε η ζημιά που θα επωμιστούν θα φθάσει τα 11 δισ. ευρώ. Εάν γίνει κάτι τέτοιο, οι περισσότερες ελληνικές τράπεζες θα χρειαστούν μεγάλες αυξήσεις κεφαλαίου. Ορισμένες δε, όπως η Αγροτική Τράπεζα και το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, θα εμφανίζουν αρνητικά ίδια κεφάλαια (καθώς οι ζημιές από τα ομόλογα θα είναι μεγαλύτερες από τα υφιστάμενα ίδια κεφάλαια) και αναγκαστικά θα ενταχθούν στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ειδικό ταμείο που σχηματίστηκε με κεφάλαια 10 δισ. ευρώ της τρόικας για να βοηθήσει όσες τράπεζες δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας που ορίζει η Τράπεζα της Ελλάδος). Ιδιες θα είναι οι επιπτώσεις για τις ευρωπαϊκές τράπεζες (ανάλογα με τον βαθμό έκθεσής τους σε ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου).
Οι συνέπειες θα είναι αρνητικές και για τα ασφαλιστικά ταμεία, καθώς θα χάσουν μέρος της περιουσίας τους και θα μεγαλώσει η τρύπα του ελλείμματος. Βέβαια κάποιοι λένε, ότι τα ταμεία δεν θα απολέσουν περιουσία που έχουν, αλλά περιουσία που ούτως ή άλλως έχει απαξιωθεί, δεδομένου ότι αρκετά ασφαλιστικά ταμεία στηρίζονται στις επιχορηγήσεις του προϋπολογισμού, δηλαδή στα δανεικά που παίρνει το Δημόσιο από την τρόικα.
* Β. ΑΝΕΞΕΛΕΓΚΤΟ «ΚΟΥΡΕΜΑ»
Εάν γίνει «κούρεμα» δίχως να έχουν συμφωνήσει οι πιστωτές, τότε αυτό ισοδυναμεί με στάση πληρωμών και αθέτηση συμφωνίας.
Ορισμένοι αναλυτές μιλούν για ανυπολόγιστες συνέπειες: περιθωριοποίηση της χώρας και φτώχεια διαρκείας.
Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι η φτώχεια και η περιθωριοποίηση θα είναι σύντομη, διάρκειας ενός ή δύο ετών. Στη συνέχεια όμως η οικονομία θα αναπτυχθεί , καθώς δεν θα υπάρχει ανάγκη συγκέντρωσης φορολογικών εσόδων για την αποπληρωμή του χρέους. Αλλωστε, λένε, η ιστορία έχει αποδείξει ότι τα ανά τον κόσμο επιχειρηματικά-επενδυτικά κεφάλαια που αναζητούν αποδόσεις επιστρέφουν στον τόπο του εγκλήματος, δηλαδή σε μια χώρα που αθέτησε τις υποχρεώσεις της, αρκεί να βγάλουν νέα κέρδη. Η αθέτηση των υποχρεώσεων θα οδηγήσει και σε έξοδο από το ευρώ, δηλαδή σε επιστροφή στη δραχμή.
* Επιμήκυνση αποπληρωμής
Οι συζητήσεις περιλαμβάνουν την επιμήκυνση της αποπληρωμής των δανείων που η Ελλάδα έλαβε από την τρόικα, δηλαδή των 110 δισ. ευρώ.
Δεν αφορούν το σύνολο του χρέους (340,2 δισ. ευρώ στο τέλος του 2010). Με τη σημερινή μορφή του μηχανισμού, κάθε δόση από το συνολικό ποσό των 110 δισ. ευρώ που λαμβάνει η χώρα έχει περίοδο χάριτος τριών ετών και περίοδο αποπληρωμής δύο ετών (3+2). Με δεδομένο (μέχρι τώρα) ότι το μνημόνιο τελειώνει το 2013, τότε η εξόφληση του ποσού των 110 δισ. ευρώ τοποθετείται χρονικά έως το 2018.
Ομως κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο, εάν ληφθεί υπόψη ότι το Δημόσιο πρέπει να αποπληρώσει 313,8 δισ. ευρώ την περίοδο 2011-2015 (55,2 δισ. ευρώ το 2011, 57,9 δισ. ευρώ το 2012, 53,2 δισ. ευρώ το 2013, 70,8 δισ. ευρώ το 2014 και 76,7 δισ. ευρώ το 2015).
Ετσι, από τον περασμένο Νοέμβριο, το Eurogroup έχει αποφασίσει να χορηγηθεί στην Ελλάδα τετραετής περίοδο χάριτος για κάθε δόση του δανείου και επταετής περίοδος αποπληρωμής, δηλαδή 4+7 χρόνια, σύνολο 11, ήτοι εξόφληση των 110 δισ. ευρώ έως το 2024 (2013+11=2024). Η έγκριση της επιμήκυνσης αναμένεται να δοθεί κατά τη σύνοδο κορυφής.
Με την επιμήκυνση της περιόδου αποπληρωμής ενός δανείου, όμως, μειώνονται μόνο οι δόσεις, όχι το προς αποπληρωμή ποσό. Εάν η επιμήκυνση γίνει με το ίδιο επιτόκιο, τότε η συνολική επιβάρυνση θα αυξηθεί για το ελληνικό Δημόσιο. Για παράδειγμα, εάν κάποιος δανειστεί 1.000 ευρώ με επιτόκιο 5% και έχει συμφωνήσει να αποπληρώσει το ποσό σε πέντε χρόνια, τότε η συνολική επιβάρυνση (κεφάλαιο και τόκοι) θα διαμορφωθεί σε 1.135 ευρώ. Εάν το ίδιο ποσό δανείου (1.000 ευρώ) συμφωνήσει κάποιος να το πληρώσει σε έξι αντί για πέντε χρόνια, με το ίδιο επιτόκιο, τότε η συνολική επιβάρυνση αυξάνεται σε 1.163 ευρώ (με απλά λόγια θα επιβαρυνθεί με τόκους για ένα επιπλέον έτος).
Το βασικό είναι ότι, με την επιμήκυνση, η χώρα παραμένει δέσμια των βαρών της. Οσο δεν μειώνεται δραστικά το χρέος, οι πολίτες και οι επιχειρήσεις θα βιώνουν το... μαρτύριο της σταγόνας. Διαρκής πίεση, λιτότητα, ανεργία, αποεπένδυση κ.λπ.
* Μείωση του επιτοκίου
Οφελος υπάρχει μόνο στην περίπτωση που παραταθεί η αποπληρωμή και μειωθεί το επιτόκιο.
Εάν στο παράδειγμα της προηγούμενης στήλης παραταθεί η αποπληρωμή σε έξι από πέντε χρόνια και το επιτόκιο μειωθεί σε 4,5% από 5%, τότε το συνολικό ποσό αποπληρωμής θα διαμορφωθεί σε 1.147 ευρώ. Εάν το επιτόκιο μειωθεί σε 4%, τότε το ποσό αποπληρωμής θα διαμορφωθεί σε 1.130 ευρώ. Τη μείωση του επιτοκίου δανεισμού ζητάει και η Ιρλανδία.
Πρακτικά η επιμήκυνση της αποπληρωμής του δανείου και η μείωση του επιτοκίου διευκολύνουν το κράτος να πληρώσει τις υποχρεώσεις του. Στη λογική της μείωσης του επιτοκίου κινείται και το ενδεχόμενο έκδοσης ευρωομολόγου.
ΠΗΓΗ: enet.gr
