Γιώργος Καλογήρου
“Ακούμε να λένε, ότι η επιστήμη έχει πια υποταχθεί στις επιταγές του οικονομικού κέρδουςꞏ αυτό ίσχυε πάντα. Εκείνο που είναι καινούργιο, είναι, ότι η οικονομία κατέληξε να πολεμάει ανοιχτά τους ανθρώπους.
Όταν η πανίσχυρη οικονομία τρελάθηκε, και οι θεαματικοί καιροί δεν είναι τίποτ’ άλλο από τρελοί, κατάργησε τα τελευταία ίχνη επιστημονικής αυτονομίας, αξεχώριστα στο μεθοδολογικό πεδίο και στο πεδίο των πρακτικών συνθηκών της δραστηριότητας των “ερευνητών”. Δε ζητάνε πια απ’ την επιστήμη να κατανοήσει τον κόσμο ή να βελτιώσει οτιδήποτε. Της ζητάνε, να δικαιολογεί πάραυτα ό, τι γίνεται.Όταν η επίσημη επιστήμη καταντάει, να κατευθύνεται απ’ την τύχη, όπως και το υπόλοιπο κοινωνικό θέαμα το οποίο, πίσω από μια εμφάνιση υλικά εκσυγχρονισμένη κι εμπλουτισμένη, δεν έκανε άλλο απ’ το να επαναλάβει τις παμπάλαιες τεχνικές των αυτοσχέδιων θιάσων στα πανηγύρια (ταχυδακτυλουργοί, κράχτες, κλακαδόροι), δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός, ότι, παράλληλα, ξαναποκτούν μεγάλο κύρος, λίγο-πολύ παντού, οι μάγοι και οι θρησκευτικές αιρέσεις, το ζεν συσκευασμένο υπό κενό ή η θεολογία των Μορμόνων”.
Αυτά έγραφε, μεταξύ άλλων, στα τέλη της δεκαετίας του ’80 ένας από τους πιο ευαίσθητους και ικανούς ερμηνευτές των εξελίξεων της δυτικής ύστερης νεωτερικότητας, ο διαβόητος Γκυ Ντεμπόρ. Το παραπάνω εκτενές απόσπασμα από τα Σχόλια πάνω στην κοινωνία του θεάματος δεν παρατίθεται εδώ με τον τρόπο μιας “επίκλησης στην αυθεντία”. Στο επίπεδο της ιστορίας των νοοτροπιών, η υπενθύμιση ανάλογων σκέψεων, διατυπωμένων προ τριακονταετίας, μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε με έναν πιο αντικειμενικό τρόπο σημερινά φαινόμενα, τα οποία χαρακτηρίζονται από πολλούς ως “πρωτοφανή” ή “εξωφρενικά”.
Η διάχυτη σε παγκόσμιο επίπεδο, και υποστηριζόμενη κυρίως από τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα, εναντίωση στον κυρίαρχο λόγο της επίσημης επιστήμης έχει εδώ και πολύ καιρό την αφετηρία της στην ολοκληρωτική συγχώνευση του τελευταίου με τις κυρίαρχες κρατικές και επιχειρηματικές ελίτ. Αυτός είναι ο βαθύτερος λόγος για τη, λιγότερο ή περισσότερο αυθόρμητη, “ανορθολογική στροφή” ενός μεγάλου τμήματος των δυτικών κοινωνιών. Παράλληλα, τη στιγμή που η αποτυχία διαχείρισης της εν εξελίξει υγειονομικής κρίσης από τους κυρίαρχους της Δύσης είναι ορατή διά γυμνού οφθαλμού, η απώλεια εμπιστοσύνης προς αυτούς, αλλά και προς τις “επιτροπές ειδικών” που τους περιβάλλουν, εμφανίζεται ως απλή λογική συνεπαγωγή.
Ως εκ τούτου, η απλοϊκή και ουδέτερη τοποθέτηση του προβλήματος στο προσκήνιο της δημόσιας σφαίρας, καθώς και η βιαστική (αφελής ή επί σκοπού) σκιαγράφηση των υποτιθέμενων αντίστοιχων πολιτικών στρατοπέδων (ακροδεξιά, αρνητές της επιστήμης) από δημοσιολόγους διαβιούντες πολύ μακριά από τα λαϊκά προάστια, είναι μάλλον εκ του πονηρού. Ενδεικτική ως προς αυτό είναι και η πρόσφατη ηχηρή παρέμβαση του γνωστού συγγραφέα και αρθρογράφου της βρετανικής εφημερίδας Guardian για περιβαλλοντικά θέματα George Monbiot. Στο άρθρο του με τον χαρακτηριστικό τίτλο “Covid lies, cost lives” ο Βρετανός συγγραφέας κατακεραυνώνει, όσους “ψεκασμένους” αρνούνται την ύπαρξη του κορονοϊού και τη χρησιμότητα των εμβολίων, θεωρώντας τους ως κύριους υπεύθυνους για τις ζωές που χάνονται εν μέσω της υγειονομικής κρίσης. Προτείνει δε να υπάρξει έκτακτη νομοθετική ρύθμιση, η οποία θα απαγορεύει την ελεύθερη έκθεση και επικοινωνία ανάλογων απόψεων, και εκθέτει μάλιστα ορισμένους τρόπους με τους οποίους μια τέτοια απαγόρευση έκφρασης μπορεί να γίνει πραγματικότητα.
Οσοδήποτε προφανείς και αν μοιάζουν οι αιτιάσεις του Monbiot αναφορικά με τους αρνητές και τους συνομωσιολόγους, η μονομέρεια της κύριας θέσης του, δηλαδή ουσιαστικά της εξίσωσης της αποτυχίας διαχείρισης της κρίσης με τις απόψεις μη-υπευθύνων και μη-εχόντων εξουσία, αναδύεται η ίδια πρωτοφανής και εξωφρενική. Αντίστοιχο είναι όμως και το συμπέρασμά του, η αναγκαιότητα της καταστολής της ελεύθερης έκφρασης.
Αναρωτιέται κανείς, αν τέτοιες ακραίες θέσεις δεν έρχονται να σηκώσουν αρκετή σκόνη, ώστε να καλυφθούν αντίστοιχα ακραία ψέματα, ανεπάρκειες και αποτυχίες εκείνων που πραγματικά κρατούν στα χέρια τους την τύχη των κοινωνιών. Ορισμένων “αυτοσχέδιων θιάσων”, για τα πανηγύρια κυριολεκτικά, οι οποίοι στην Αγγλία έχουν ήδη ακυρώσει τους εμβολιασμούς της δεύτερης δόσης για τους γιατρούς του NHS, μεταθέτοντάς τους τρεις μήνες αργότερα, ενώ την ίδια στιγμή επιβάλλουν απαγόρευση κυκλοφορίας μετά τις έξι το απόγευμα. Ορισμένων διαχρονικών “ταχυδακτυλουργών” των Βρυξελλών, οι οποίοι την ίδια στιγμή που επικυρώνουν συλλογικές συμφωνίες για τα εμβόλια, κινούνται αυτόνομα για να διασφαλίσουν τα νώτα τους. Ή ορισμένων εντόπιων “κραχτών και κλακαδόρων”, οι οποίοι δεν ντράπηκαν να παίξουν με τις ανησυχίες και τις ελπίδες εκατομμυρίων πολιτών, διοργανώνοντας θεαματικά σόου των οποίων η κίβδηλη επιφάνεια, μαζί με τη συνακόλουθη πολιτική απάτη και λαθροχειρία, έλαμψε μόλις λίγες εβδομάδες αργότερα.
Αν όντως ο George Monbiot (και όσοι άλλοι πρόθυμοι της αλήθειας) ανησυχούν, για τα ψέματα εκείνα που στοιχίζουν πραγματικές ζωές, θα πρέπει ίσως να ανακατευθύνουν τη φορά του βέλους της επίθεσής τους. Από εκείνους που δεν τους έχει απομείνει πια τίποτα, παρά η ανακλαστική υποψία και μνησικακία απέναντι σε ότι αυθόρμητα (και σωστά) αναγνωρίζουν ως σύμπλεγμα εξουσίας, θα πρέπει να το στρέψουν, προς αυτούς που ελέγχουν εδώ και καιρό τα πάντα, μοιράζοντας αφειδώς στους υποτελείς τους το μόνο πράγμα που παράγουν πλέον, εκτός από εμπορεύματα: το ψέμα και την καταστροφή.
