Επιχείρηση νεοφιλελεύθερης ισοπέδωσης της δημόσιας, δωρεάν Παιδείας

Χρήστος Σταυρακάκης 

Για άλλη μία φορά, άλλη μία εκπαιδευτική αντιμεταρρύθμιση, απασχολεί το δημόσιο διάλογο και για άλλη μία φορά αντιμετωπίζει αγωνιστικές αντιστάσεις.

Το νο­μο­σχέ­διο της Κε­ρα­μέ­ως είναι άλλο ένα βήμα σε μία μακρά πο­ρεία και προ­σπά­θεια ισο­πέ­δω­σης...

του κα­θο­λι­κού δη­μό­σιου και δω­ρε­άν χα­ρα­κτή­ρα της παι­δεί­ας, εδώ και πε­ρί­που τριά­ντα χρό­νια. 

Δεν έχει νόημα κα­νείς να ανα­πο­λεί τις με­γά­λες ή τις μι­κρές νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες με­ταρ­ρυθ­μί­σεις κάθε κυ­βέρ­νη­σης. Έχει ση­μα­σία, όμως, ότι ανά­με­σα στις χώρες της ΕΕ, η Ελ­λά­δα ήταν (και ίσως σε ένα βαθμό εί­ναι) αρ­κε­τά «κα­θυ­στε­ρη­μέ­νη» σε σχέση με το προ­χώ­ρη­μα του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού στην εκ­παί­δευ­ση, γιατί πολ­λές προ­σπά­θειες ολο­μέ­τω­πης σύ­γκρου­σης με την εκ­παι­δευ­τι­κή κοι­νό­τη­τα έβρι­σκαν μπρο­στά τους μα­ζι­κές αντι­στά­σεις εκ­παι­δευ­τι­κών, φοι­τη­τών, μα­θη­τών. Έτσι την τε­λευ­ταία δε­κα­ε­τία πε­ρί­που, οι εκά­στο­τε υπουρ­γοί Παι­δεί­ας έχουν εγκα­τα­λεί­ψει την τα­κτι­κή της ολο­μέ­τω­πης επί­θε­σης στη δη­μό­σια παι­δεία, επι­λέ­γο­ντας κάθε φορά να σχε­τι­κο­ποιούν τα χτυ­πή­μα­τα, επι­διώ­κο­ντας να ανα­τρέ­ψουν στα­δια­κά τη με­γά­λη νίκη του φοι­­τητ­ι­κού και πα­νεκ­παι­δευ­τι­κού κι­νή­μα­τος το 2007, που υπε­ρα­σπί­στη­κε τη μη ανα­θέ­ω­ρη­ση του Άρ­θρου 16 του Συ­ντάγ­μα­τος, που κα­το­χυ­ρώ­νει το κα­θο­λι­κό δι­καί­ω­μα στη δη­μό­σια και δω­ρε­άν παι­δεία.

Το νο­μο­σχέ­διο Κε­ρα­μέ­ως δεν είναι η αρχή

Το νο­μο­σχέ­διο Κε­ρα­μέ­ως, είναι ένα ακόμα ση­μα­ντι­κό στιγ­μιό­τυ­πο στην αντιεκ­παι­δευ­τι­κή νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη πο­λι­τι­κή της κυ­βέρ­νη­σης. Από την αρχή της θη­τεί­ας της στο Υπουρ­γείο Παι­δεί­ας φρό­ντι­σε, να μην αφή­σει αμ­φι­βο­λί­ες για τις προ­θέ­σεις της: κα­τάρ­γη­ση του ασύ­λου, δί­δα­κτρα σε με­τα­πτυ­χια­κά και προ­πτυ­χια­κά προ­γράμ­μα­τα, επα­να­φο­ρά της βάσης του 10, αδια­φο­ρία για τα κενά στα σχο­λεία και την επι χρό­νια ανα­σφά­λεια των ανα­πλη­ρω­τών, επα­να­φο­ρά της αξιο­λό­γη­σης των εκ­παι­δευ­τι­κών. Αυτές είναι μόνο κά­ποιες από τις κομ­βι­κές επι­λο­γές της κυ­βερ­νη­τι­κής πο­λι­τι­κής στην παι­δεία από την αρχή της χρο­νιάς, οι οποί­ες συ­νά­ντη­σαν ση­μα­ντι­κές αντι­στά­σεις, με αρ­κε­τά μα­ζι­κές και δυ­να­μι­κές μα­θη­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις, κα­τα­λή­ψεις για εβδο­μά­δες και αντί­στοι­χες κι­νη­το­ποι­ή­σεις στις σχο­λές, απερ­γί­ες και κι­νη­το­ποι­ή­σεις των εκ­παι­δευ­τι­κών, παρά τον αρ­νη­τι­κό πο­λι­τι­κό συ­σχε­τι­σμό και την απρο­θυ­μία των συν­δι­κα­λι­στι­κών ηγε­σιών.

Το νέο νο­μο­σχέ­διο της Κε­ρα­μέ­ως απο­τε­λεί μία διπλή πρό­κλη­ση, πα­ρό­τι είναι σε με­γά­λο βαθμό συ­νέ­χεια της πο­λι­τι­κής που ακο­λου­θεί­ται από την αρχή της χρο­νιάς. Πρώ­τον, εξαγ­γέλ­θη­κε εν μέσω κα­ρα­ντί­νας, σε πε­ρί­ο­δο μη λει­τουρ­γί­ας του εκ­παι­δευ­τι­κού συ­στή­μα­τος, πα­ρα­κάμ­πτο­ντας κάθε έν­νοια δη­μό­σιου δια­λό­γου, έστω και κατ’ επί­φα­ση. Αντί­θε­τα, επι­δει­κνύ­ει αναλ­γη­σία και αυ­ταρ­χι­σμό, ακο­λου­θώ­ντας το «μο­ντέ­λο» της κυ­βερ­νη­τι­κής πο­λι­τι­κής για την αντι­με­τώ­πι­ση της παν­δη­μί­ας: η κυ­βέρ­νη­ση ξέρει και απο­φα­σί­ζει το κα­λύ­τε­ρο για όλους χωρίς πολλή συ­ζή­τη­ση. Έχει προ­σπα­θή­σει να εκ­με­ταλ­λευ­τεί τα μέτρα απα­γό­ρευ­σης κυ­κλο­φο­ρί­ας και το εκ­παι­δευ­τι­κό lockdown, για να πε­ρά­σει άλλη μία δέσμη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων μέ­τρων.

Η αλή­θεια είναι, ότι κά­ποιες δια­τά­ξεις όπως η αύξη­ση του αριθ­μού των μα­θη­τών ανά τάξη μπο­ρεί να πάρ­θη­καν πίσω, όμως αυτό έγινε αφε­νός για να χρυ­σώ­σει το χάπι η Κε­ρα­μέ­ως και αφε­τέ­ρου να δια­σκε­δά­σει την αντι­δη­μο­κρα­τι­κή πρα­κτι­κή της, μπρο­στά στις πιέ­σεις ακόμα και συν­δι­κα­λι­στών της ΔΑΚΕ.

Το νο­μο­σχέ­διο έχει κα­ταρ­χήν ως στόχο την πρω­το­βάθ­μια και δευ­τε­ρο­βάθ­μια εκ­παί­δευ­ση. Βα­σι­κός άξο­νας είναι η υπο­βάθ­μι­ση του δη­μό­σιου σχο­λεί­ου. Μειώ­νο­ντας τον αριθ­μό των ολι­γο­με­λών τμη­μά­των μέσω του πε­ριο­ρι­σμού των κα­τευ­θύν­σε­ων όχι μόνο δεν προ­σπα­θεί να κα­λύ­ψει τα κενά που υπάρ­χουν στο εκ­παι­δευ­τι­κό προ­σω­πι­κό, αλλά αντί­θε­τα θα λει­τουρ­γή­σει ως «δη­μιουρ­γι­κή τε­χνι­κή», που θα βγά­λει ένα ση­μα­ντι­κό τμήμα του εκ­παι­δευ­τι­κού προ­σω­πι­κού ως πλε­ο­νά­ζον. Η λε­γό­με­νη αυ­το­α­ξιο­λό­γη­ση των σχο­λεί­ων και ο δια­χω­ρι­σμός τους σε «καλά» και «κακά», κάτι που θα συν­δέ­ε­ται με τη χρη­μα­το­δό­τη­ση των σχο­λι­κών μο­νά­δων, μαζί με την ανα­βάθ­μι­ση πρό­τυ­πων και πει­ρα­μα­τι­κών σχο­λεί­ων, ση­μαί­νει ότι πολλά σχο­λεία θα θε­ω­ρού­νται ντε φάκτο δεύ­τε­ρης και τρί­της δια­λο­γής, δη­μιουρ­γώ­ντας μα­θη­τές/τριες και εκ­παι­δευ­τι­κούς δια­φο­ρε­τι­κών τα­χυ­τή­των. Με αυτόν τον τρόπο ενι­σχύ­ο­νται τα ιδιω­τι­κά σχο­λεία αλλά και τα φρο­ντι­στή­ρια, για τα οποία όποια οι­κο­γέ­νεια δε θα έχει τη δυ­να­τό­τη­τα να πλη­ρώ­σει, τότε τα παι­διά αυτών των οι­κο­γε­νειών θα είναι πολύ πιο δύ­σκο­λο να κα­τα­φέ­ρουν να συ­νε­χί­σουν στην τρι­το­βάθ­μια εκ­παί­δευ­ση. 

Εάν η μία πλευ­ρά είναι αυτή της ει­σα­γω­γής όλο και βα­θύ­τε­ρα των ιδιω­τι­κο­οι­κο­νο­μι­κών κρι­τη­ρί­ων στη λει­τουρ­γία του σχο­λεί­ου αλλά και γε­νι­κό­τε­ρα του εκ­παι­δευ­τι­κού συ­στή­μα­τος, η άλλη πλευ­ρά είναι αυτή της ιδε­ο­λο­γι­κής «κα­τή­χη­σης». Η επα­να­φο­ρά της δια­γω­γής και των πει­θαρ­χι­κών ελέγ­χων των μα­θη­τών/τριών ως προς τη συ­μπε­ρι­φο­ρά τους, ο δια­φαι­νό­με­νος πει­θαρ­χι­κός έλεγ­χος των εκ­παι­δευ­τι­κών (με την αξιο­λό­γη­ση αλλά και τις κά­με­ρες στις αί­θου­σες δι­δα­σκα­λί­ας), αλλά και η ολο­έ­να με­γα­λύ­τε­ρη εντα­τι­κο­ποί­η­ση της εκ­παι­δευ­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας με την ενί­σχυ­ση του εξε­τα­στι­κο­κε­ντρι­κού χα­ρα­κτή­ρα δη­μιουρ­γούν ένα ασφυ­κτι­κό πλαί­σιο. Οι εκ­παι­δευ­τι­κοί θα πρέ­πει να υπα­κούν στις υπο­δεί­ξεις ανω­τέ­ρων (διευ­θυ­ντών και υπουρ­γεί­ου) ενώ μα­θη­τές και μα­θή­τριες «εκ­παι­δεύ­ο­νται» σε μία εντα­τι­κο­ποι­η­μέ­νη κα­θη­με­ρι­νό­τη­τα, αντί­στοι­χη με τη ζού­γκλα που επι­κρα­τεί στην αγορά ερ­γα­σί­ας.

Τα «πα­ρελ­κό­με­να» της παν­δη­μί­ας

Λόγω του lockdown όλων των βαθ­μί­δων της εκ­παί­δευ­σης έχει ανα­δει­χθεί ιδιαί­τε­ρα η εντα­τι­κο­ποί­η­ση της εκ­παι­δευ­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας σε όλες τις βαθ­μί­δες, αλλά και η ανα­χρο­νι­στι­κή και αντιεκ­παι­δευ­τι­κή επι­μο­νή στον κε­ντρι­κό ρόλο των εξε­τά­σε­ων. Η κυ­βέρ­νη­ση επέ­λε­ξε να «ανοί­ξει» τα σχο­λεία, για να γί­νουν κα­νο­νι­κά οι πα­νελ­λα­δι­κές εξε­τά­σεις, ρι­σκά­ρο­ντας την υγεία (αλλά και την ψυ­χο­λο­γι­κή κα­τά­στα­ση) μα­θη­τών/τριών και εκ­παι­δευ­τι­κών, ενώ υπήρ­χε πραγ­μα­τι­κά η δυ­να­τό­τη­τα να ανοί­ξει μία ου­σια­στι­κή συ­ζή­τη­ση για την κα­τάρ­γη­ση των εξε­τά­σε­ων (του­λά­χι­στον με αυτό τον τρόπο) και την ελεύ­θε­ρη πρό­σβα­ση στην τρι­το­βάθ­μια εκ­παί­δευ­ση. Η ανα­κοί­νω­ση εντέ­λει ενά­μι­ση μήνα πριν τη διε­ξα­γω­γή των πα­νελ­λα­δι­κών είναι κα­τα­στρο­φι­κή πρω­τί­στως για τα παι­διά, ενώ ευ­νοη­μέ­νοι βγαί­νουν μόνο οι φορ­ντι­στη­ριάρ­χες. 

Αντί­στοι­χα, στα πα­νε­πι­στή­μια επι­κρα­τεί πραγ­μα­τι­κό χάος με τις εξε­τα­τι­κές, χωρίς να είναι γνω­στά τα προ­γράμ­μα­τα της εξε­τα­στι­κής αλλά πιο ση­μα­ντι­κά ο τρό­πος διε­ξα­γω­γής τους. Αντί αυτού, θα έπρε­πε να επι­λε­γεί ένας άλλος τρό­πος να πε­ρά­σουν οι φοι­τη­τές/τριες τα μα­θή­μα­τά τους, πχ πα­ρα­δί­δο­ντας κά­ποια ερ­γα­σία και σί­γου­ρα με μειω­μέ­νη ύλη. Στις πε­ρισ­σό­τε­ρες σχο­λές ωστό­σο, η ύλη με­γα­λώ­νει, οι απαι­τή­σεις για κάθε μά­θη­μα αυ­ξά­νο­νται, με βα­σι­κό μοχλό την κα­ρα­ντί­να και την τη­λεκ­παί­δευ­ση. Αλή­θεια, γιατί τα πα­νε­πι­στή­μια πα­ρα­μέ­νουν κλει­στά ενώ τα σχο­λεία έχουν πλέον ανοί­ξει, αν όχι για χάρη των εξε­τά­σε­ων; 

Ακόμα και η ίδια η τη­λεκ­παί­δευ­ση απο­τε­λεί μία επι­λο­γή υπο­βάθ­μι­σης της πα­νε­πι­στη­μια­κής εκ­παι­δευ­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας, όταν σχε­δόν για ένα ολό­κλη­ρο εξά­μη­νο δεν υπάρ­χει κα­νέ­να «κα­νο­νι­κό» μά­θη­μα, με επι­λο­γή αυτών που διαρ­κώς κό­πτο­νται τάχα για την ποιό­τη­τα της εκ­παί­δευ­σης και τα χα­μέ­να εξά­μη­να όταν οι φοι­τη­τι­κοί σύλ­λο­γοι απο­φα­σί­ζουν κι­νη­το­ποι­ή­σεις. Είναι βε­βαιο, ότι ένας ση­μα­ντι­κός αριθ­μός φοι­τη­τών/τριών και μα­θη­τών/τριών αδυ­να­τεί να πα­ρα­κο­λου­θή­σει μια δια­δι­κα­σία βί­αι­ης και τα­χεί­ας ψη­φιο­ποί­η­σης, λόγω έλ­λει­ψης προ­σβα­σης σε υπο­λο­γι­στή ή σε μία επαρ­κή σύν­δε­ση στο δια­δί­κτυο, εντεί­νο­ντας διαρ­κώς τους τα­ξι­κούς φραγ­μούς.

Να υπε­ρα­σπι­στού­με τον κα­θο­λι­κά δη­μό­σιο και δω­ρε­άν χα­ρα­κτή­ρα

Όμως, κατά τη διάρ­κεια της παν­δη­μί­ας και της κα­ρα­ντί­νας, ανα­δεί­χθη­κε και η ση­μα­σία της ύπαρ­ξης ενός ισχυ­ρού συ­στή­μα­τος δη­μό­σια υγεί­ας. Το νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο αφή­γη­μα περί με­γα­λύ­τε­ρης ικα­νό­τη­τας και απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τας του ιδιω­τι­κού τομέα απέ­να­ντι στο δη­μό­σιο απο­δεί­χθη­κε φαι­δρό. Κι όμως η κυ­βέρ­νη­ση και το υπουρ­γείο προ­κα­λούν, δί­νο­ντας το ποσό των 18.000€ σε ιδιω­τι­κή εται­ρεία για τη δη­μιουρ­γία εφαρ­μο­γής help desk για την εξ απο­στά­σε­ως εκ­παί­δευ­ση.

Όπως το δι­καί­ω­μα στην υγεία, έτσι και το δι­καί­ω­μα στην παι­δεία μπο­ρεί να δια­σφα­λι­στεί μόνο μέσω του κα­θο­λι­κά δη­μό­σιου και δω­ρε­άν χα­ρα­κτή­ρα και γι' αυτό η υπε­ρά­σπι­σή του είναι κομ­βι­κής ση­μα­σί­ας απέ­να­ντι στα κυ­βερ­νη­τι­κά σχέ­δια. Επι­πλε­όν, αυτή η διά­στα­ση δια­περ­νά­ει ορι­ζό­ντια όλα τα πλητ­τό­με­να στρώ­μα­τα της κοι­νω­νί­ας αυτή τη στιγ­μή, ενώ βρί­σκε­ται σε σύ­γκρου­ση με τον πυ­ρή­να του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού, που θέλει την πλήρη εμπο­ρευ­μα­το­ποί­η­ση όλων των κοι­νω­νι­κών αγα­θών. Οι πρώ­τες απα­ντή­σεις έχουν ήδη δοθεί με συ­νε­χι­ζό­με­νες εκ­παι­δευ­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις, από τις οποί­ες λεί­πει ο απα­ραί­τη­τος συ­ντο­νι­σμός, που θα επέ­τρε­πε σε όλα τα κομ­μά­τια της εκ­παί­δευ­σης να μα­ζι­κο­ποι­ή­σουν ένα πλατύ αγω­νι­στι­κό μπλοκ που θα μπο­ρεί να ανα­τρέ­ψει τα σχέ­δια της Κε­ρα­με­ώς.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά