Του Γιώργου Στάμκου
«Είθε να ζεις σ’ ενδιαφέροντες καιρούς»
Κινεζική παροιμία
Ζούμε σε δύσκολους, αβέβαιους αλλά κι ενδιαφέροντες καιρούς.
Η οικονομική κρίση βαθαίνει, επεκτείνεται παντού στην...
πραγματική οικονομία και δημιουργεί ένα περιβάλλον ασφυξίας και απαισιοδοξίας για το μέλλον.
Η εμπιστοσύνη των ανθρώπων στο καταναλωτικό σύστημα και στην απατηλή υπόσχεση της συνεχούς υλικής ευημερίας έχει κλονιστεί βαθύτατα. Πολλές «βεβαιότητες» δεν ισχύουν πλέον. Για παράδειγμα, το νεοφιλελεύθερο δόγμα για το «αόρατο χέρι» της αγοράς που τα ρυθμίζει όλα, έχει πλέον καταρριφθεί. Παλιές Κεϋνσιανές συνταγές – ανακατεμένες βέβαια με μπόλικο οικονομικό φιλελευθερισμό – ξανάρχονται στο προσκήνιο, καθώς αυξάνει η κρατική παρεμβατικότητα, ώστε να διασωθεί το σύστημα και να μην καταρρεύσει ολοσχερώς, συμπαρασύροντας τις κοινωνίες και τις ανθρώπινες μάζες που εξαρτώνται από αυτό. Το εκτυφλωτικό φως του αχαλίνωτου καπιταλισμού έχει θαμπώσει πλέον για τα καλά. Έχει απογοητεύσει ακόμη και τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του.
Η επιδείνωση της οικονομικής κρίσης δημιουργεί αναμφίβολα στους ανθρώπους μια διάχυτη απαισιοδοξία, μια ανασφάλεια και μια αίσθηση ενός επικείμενου ζοφερού μέλλοντος, που θα συμπληρώσει απλώς την εικόνα ενός απογοητευτικού παρόντος. Καταστροφολογικές δοξασίες, συνωμοσιοπαράνοιες, καθώς και η ανάγκη για «Σωτήρες», βρίσκουν μεγάλη απήχηση ανάμεσα σε απογοητευμένους και αδύναμους ανθρώπους.
Πρέπει ωστόσο να θυμόμαστε, πως η παρούσα οικονομική κρίση δεν έχει τίποτε το πρωτότυπο. Η ανθρωπότητα πέρασε κατά το πρόσφατο παρελθόν της χειρότερες οικονομικές κρίσεις (Πετρελαϊκή Κρίση του 1973 και του 1979, «Κραχ» του 1929), χωρίς να αναφερθούμε στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους και τις τεράστιες καταστροφές που προξένησαν, τόσο σε ανθρώπινο, όσο και σε υλικό επίπεδο. Το ίδιο συνέβη και στην Ελλάδα. Πέρασε χειρότερες κρίσεις και τα κατάφερε, όχι μόνον να επιβιώσει, αλλά και να εξέλθει από αυτές δυνατότερη και (λίγο έστω) πιο σοφή – βλέπετε η καταστροφή υπήρξε πάντα ο «Αρχιτέκτονας του Κόσμου».
Γιατί κάθε κρίση είναι ταυτόχρονα και μια ευκαιρία.
Μας ξεβολεύει από τις ηδονιστικές ψευδαισθήσεις μας, το συντηρητισμό και την «δημιουργική αίσθηση της απραξίας» και μας προσφέρει αναπάντεχες ευκαιρίες για να αναθεωρήσουμε «βεβαιότητες» και να εξελιχθούμε. Μας κάνει να αμφιβάλουμε για κατεστημένες αξίες, ιδέες, προτεραιότητες και πεποιθήσεις και μας ωθεί σε μια δημιουργική αμφισβήτηση. Κλονίζει την πίστη μας στην «πραγματικότητα» και στο κατεστημένο κι αυτό, σε τελική ανάλυση, είναι κάτι το καλό. Είναι γνωστό πως η πίστη σκοτώνει την αμφιβολία και ως αποτέλεσμα έχουμε την υποχώρηση της επιστήμης και της προόδου. Οι «κατασταλαγμένες απόψεις» είναι πάντα εχθρικές στις νέες ιδέες. Ο φόβος παραλύει και η απαισιοδοξία μας καθηλώνει στο παρελθόν και μας οδηγεί στην παραίτηση.
Αυτό που χρειαζόμαστε επειγόντως, κυρίως εμείς εδώ στην Ελλάδα, είναι να ανακτήσουμε την αισιοδοξία μας – άλλωστε χωρίς αισιοδοξία θα πάθουμε ανοξία! – καθώς και την εμπιστοσύνη μας στο μέλλον, στο μετά. Με άλλα λόγια χρειαζόμαστε μια Επανάσταση της Ελπίδας.
Για πολλούς αιώνες ο κόσμος και ιδιαίτερα η Ευρώπη, η οποία είχε γνωρίσει κατά την κλασική αρχαιότητα μια σύντομη εποχή φωτός, ήταν βυθισμένος σ’ ένα βαθύ μυστικιστικό ύπνο, σ’ ένα πέπλο σκοταδισμού και απολυταρχίας, που κατέπνιγε κάθε φωνή αμφισβήτησης και ορθολογισμού. Η Γη θεωρούνταν το κέντρο του σύμπαντος και ο Θεός ήταν ο δημιουργός των πάντων. Ωστόσο η ηχώ των επιτευγμάτων της αρχαιότητας αντηχούσε ακόμη.
Υπήρχαν άνθρωποι που συνέχισαν αμφιβάλουν και να διερωτούνται. Το θάρρος των ερωτήσεων τους και το βάθος των απαντήσεων ήταν αυτές που οδήγησαν σ’ ένα νέο καλύτερο κόσμο: στον κόσμο της Αναγέννησης, του Διαφωτισμού, της Βιομηχανικής Επανάστασης, της Επιστήμης, της Τεχνολογίας και της Δημοκρατίας. Έναν κόσμο που έχει ωστόσο φτάσει στα όρια του, καθώς βασίστηκε υπερβολικά σ’ ένα καταναλωτικό τουρμποκαπιταλιστικό μοντέλο που βρίσκεται σε πορεία «σιδηροδρομικής σύγκρουσης» με το φυσικό περιβάλλον, τη ζωή, το μέλλον.
Σήμερα βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή και είμαστε έτοιμοι για ένα νέο Paradigm Shift, για μια νέα θεμελιώδη αλλαγή του διανοητικού υποδείγματος, της κοσμοαντίληψής μας, που θα οδηγήσει και σε αλλαγή του κόσμου μας. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στην αρχή της λεγόμενης «ζώνης των αναταράξεων» και πρέπει να εξέλθουμε πετυχημένα από αυτή. Όχι μόνον στη Ελλάδα, στην Ευρώπη αλλά σε ολόκληρο τον πλανήτη Γη. Είμαστε επτά δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη μας και δεν έχουμε περιθώρια λάθους. Το παραμικρό λάθος μπορεί να μας στοιχίσει πολύ ακριβά – εκατομμύρια ζωές και δισεκατομμύρια δυστυχισμένους.
Χρειάζεται λοιπόν να επιστρατεύσουμε τον καλύτερο εαυτό μας, να απελευθερώσουμε τις πιο υγιείς, δημιουργικές και ευφυείς δυνάμεις των κοινωνιών μας και να τις δώσουμε την ευκαιρία να γίνουν φορείς αλλαγής προς το καλύτερο. Δυστυχώς ο χρόνος είναι μια πολυτέλεια που δεν έχουμε. Το «σημείο χωρίς επιστροφή», τουλάχιστον στον τομέα της περιβαλλοντικής καταστροφής, δεν απέχει και πολύ στο μέλλον.
Γι’ αυτό και πρέπει άμεσα ν’ αποφασίσουμε με ποιους είμαστε: Είμαστε μ’ εκείνες τις κοντόφθαλμες δυνάμεις που μας οδήγησαν σ’ αυτή την κρίση ή με τις δυνάμεις που υπόσχονται – και θέλουν πραγματικά – να μας βγάλουν από αυτή και να μας οδηγήσουν σ’ έναν πιο ισορροπημένο κόσμο;
Είμαστε με το Εγώ ή με το Εμείς; Με το παρελθόν ή με το μέλλον; Είμαστε έτοιμοι να βάλουμε πλώρη για τ’ άστρα ή για να βυθιστούμε και πάλι μέσα σ’ ένα μυστικιστικό ύπνο χωρίς διέξοδο;
Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος και δημιουργός του εναλλακτικού περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com)
ΠΗΓΗ: tvxs.gr
