Του Ναπολέοντος Μαραβέγια
Η κρίση ρευστότητας του τραπεζικού συστήματος το 2008, η οποία γρήγορα απλώθηκε στην πραγματική οικονομία, οδήγησε τις κυβερνήσεις στις αναπτυγμένες χώρες να αυξήσουν τις δημόσιες δαπάνες για να ενισχύσουν τις τράπεζες και την παραγωγή των επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα να...
διογκώσουν το δημόσιο χρέος μπροστά στα μειούμενα δημόσια έσοδα λόγω της ύφεσης.
Οι τράπεζες και οι μεγάλες επιχειρήσεις σώθηκαν από την κατάρρευση με δημόσιο χρήμα (των φορολογούμενων), αλλά τα κράτη χρεώθηκαν υπερβολικά στις διεθνείς χρηματαγορές. Μάλιστα ορισμένες λιγότερο ισχυρές οικονομίες αντιμετωπίζουν πολύ υψηλά επιτόκια, δυσκολία ή/και αδυναμία δανεισμού υπό το αυστηρό βλέμμα των οίκων αξιολόγησης, οι οποίοι δρουν ως παγκόσμιοι «κριτές» της πιστοληπτικής τους ικανότητας.
Ετσι, χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και λιγότερο η Ισπανία και η Ιταλία υφίστανται τις συνέπειες της υπερχρέωσής τους, αντιμετωπίζοντας υψηλά επιτόκια μετά από υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής τους ικανότητας.
Οι πιο πάνω χώρες της ευρωζώνης καλούνται να περιορίσουν τα ελλείμματά τους με πολιτικές δημοσιονομικής λιτότητας, με αποτέλεσμα να οδηγούνται στη μείωση των ρυθμών ανάπτυξης, στην ύφεση και στην ένταση των κοινωνικών αντιδράσεων. Παρόμοια περιοριστική πολιτική εφαρμόζεται και σε άλλες χώρες με σχετικά υψηλά ελλείμματα και χρέη, όπως η Βρετανία, η Γαλλία, οι ΗΠΑ, ακόμη και η Γερμανία, από τον «φόβο» της μείωσης της πιστοληπτικής τους ικανότητας.
Η περιστολή των δημόσιων δαπανών και η αύξηση της φορολογίας, προκειμένου να περιοριστούν τα ελλείμματα και να ικανοποιηθούν οι διεθνείς αγορές, οδηγούν σε αναδιανομή υπέρ των πλουσιότερων κοινωνικών στρωμάτων, περιορίζοντας έτσι την κατανάλωση, με αποτέλεσμα να περιορίζεται και η παραγωγή και η οικονομία να οδηγείται στην ύφεση. Οι εξαγωγές έχουν όρια, όπως έδειξε η πρόσφατη μείωση των γερμανικών εξαγωγών, εφόσον όλες σχεδόν οι αναπτυγμένες χώρες ακολουθούν περιοριστικές πολιτικές.
Ετσι, εκτός από την κοινωνική αναταραχή μικρότερης ή μεγαλύτερης έντασης (βλ. Βρετανία), οι ρυθμοί αύξησης του προϊόντος μειώνονται, με αποτέλεσμα το χρέος να αυξάνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ και να προκαλεί ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα στην πιστοληπτική ικανότητα των χωρών αυτών και συνεπώς στην αύξηση των επιτοκίων.
Ο φαύλος κύκλος της ύφεσης και των ελλειμμάτων εγκαθίσταται και οδηγεί ορισμένες χώρες εκτός αγορών (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία), ενώ απειλεί ακόμη περισσότερες.
Το χρέος και τα ελλείμματα γίνονται έτσι ο βρόχος που πνίγει την οικονομική ανάπτυξη.
Η πολιτική προτεραιότητα, συνεπώς, πρέπει να είναι η ανάπτυξη με κάθε τρόπο και η αναζήτηση πόρων όχι μόνο για να αποπληρωθούν τα χρέη αλλά και για να υπάρξουν ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ, που θα περιορίσουν τα χρέη.
Προφανώς, η μείωση του κόστους εξυπηρέτησης του χρέους στην ευρωζώνη με την έκδοση ευρωομολόγου είναι σημαντική εξέλιξη, αλλά σημαντικότερη είναι, ίσως, η έκδοση αναπτυξιακού ευρωομολόγου, που θα χρηματοδοτήσει την αναπτυξιακή διαδικασία.
Το ίδιο σημαντική είναι και η χαλάρωση της εισοδηματικής πολιτικής στις πλεονασματικές χώρες, όπως η Γερμανία, προκειμένου να αυξηθεί η ζήτηση στο εσωτερικό των χωρών αυτών και έτσι να αυξηθεί η παραγωγή και οι εξαγωγές των ελλειμματικών χωρών.
Δυστυχώς, αντί να ακολουθούνται αναπτυξιακές πολιτικές σε Ευρώπη και ΗΠΑ, εντείνεται η περιοριστική πολιτική, παρά την αναιμική ανάπτυξη και την υψηλή ανεργία.
Έτσι, στην πρόσφατη γαλλογερμανική συνάντηση κορυφής, προτάθηκε η νομική κατοχύρωση της περιοριστικής πολιτικής σε όλες τις χώρες της ευρωζώνης πριν από την έκδοση ευρωομολόγου, ενώ ο πρόεδρος των ΗΠΑ υποχρεώθηκε από τους Ρεπουμπλικάνους σε περικοπές δημόσιων δαπανών.
Του ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΟΣ ΜΑΡΑΒΕΓΙΑ Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών nmarav@pspa.uoa.gr
ΠΗΓΗ: enet.gr
