Γιάννης Σιώτος*
Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ είναι ένα ευαίσθητο σύστημα διακυβέρνησης. Οι πολιτικοί διαχειριστές της αναζητούν συνεχώς ισορροπίες αλλά και άλλοθι, για να εμφανίσουν μία απατηλή αίσθηση ισότητας, ισονομίας, κοινωνικής δικαιοσύνης και λογοδοσίας. Η αλήθεια είναι, ότι τις περισσότερες φορές τα καταφέρνουν. Σε αυτό συντελεί η...
έμφυτη (;) απέχθεια των ανθρώπων στους απολογισμούς. Οι περισσότεροι αρκούνται στα λόγια και αποφεύγουν να δουν τα «βιβλία», στα οποία καταγράφεται η κλιμακούμενη ανισότητα.Για να γίνει αποδεκτή η πραγματικότητα της ανισότητας, χρησιμοποιούνται από τις πολιτικές ηγεσίες άλλοθι, επιχειρήματα, αφορισμοί, υποσχέσεις που κατασκευάζονται από πνευματικούς ανθρώπους που προέρχονται από τον ακαδημαϊκό χώρο και τα οποία σερβίρονται με «προειδοποιήσεις», «χρησμούς» και απειλές. Ομως τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχαν αποτέλεσμα, αν τα εργαστήρια της προπαγάνδας δεν κατασκεύαζαν μαζικά «εχθρούς», που επιτρέπουν στους ισχυρούς να εμφανίζουν ακόμα και την πιο βίαιη και πιο άδικη επίθεση ως πράξη αυτοάμυνας.
Η ΕΠΙΝΟΗΤΙΚΟΤΗΤΑ των «κατασκευαστών εχθρών» ποικίλλει. Για παράδειγμα, ο Τραμπ ανακάλυπτε εχθρούς παντού: στην Κίνα, στο Μεξικό, στους Δημοκρατικούς, στους ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Για την κυρία Μέρκελ και τον κ. Σόιμπλε οι εχθροί προσωποποιήθηκαν στους λαούς της Νότιας Ευρώπης, που δεν έχουν τη σχολαστικότητα, την ακρίβεια και τον υπολογισμό, που, όπως έγραφε ο Βασίλι Γκρόσμαν στην «Κόλαση της Τρεμπλίνκα», είναι «εγγενή χαρακτηριστικά σε πολλούς Γερμανούς». Αν μελετήσει κανείς προσεκτικά την ιστορία των τελευταίων ενενήντα χρόνων, θα αντιληφθεί, ότι οι ισχυροί για να ρυθμίσουν την Δημοκρατία και για να της δώσουν τις επιθυμητές διαστάσεις, φέρνουν τους «εχθρούς» στα μέτρα τους. Σε εξαιρετικές ανάγκες, μάλιστα, τους προικίζουν με εξωπραγματικές δυνάμεις, για να δικαιολογήσουν τη βοήθεια από το... εξωτερικό. Ετσι, στη Χιλή και στην Αργεντινή, φώναξαν τα «παιδιά από το Σικάγο» και τους ειδικούς της αποσταθεροποίησης, για να εξοντώσουν (πετώντας τους από ελικόπτερα ή με μία σφαίρα) τους εργάτες και τους αγρότες που αντιδρούσαν στην... ανισότητα. Στον τόπο μας χρησιμοποίησαν τον Σκόμπι, τον Βαν Φλιτ και τους ακριβείς υπολογιστές και σχολαστικούς υπαλλήλους της Μέρκελ.
Οι «φάμπρικες κατασκευής εχθρών», σαν τα εργοστάσια του Φορντ, δουλεύουν ασταμάτητα. Να, για παράδειγμα τώρα δουλεύουν μια ελληνική «παραγγελία» για «εχθρούς» που θα χρησιμοποιηθούν στον πόλεμο με το θηριώδες χρέος (θα ξεπερνά το 210% του ΑΕΠ) και τα τεράστια ελλείμματα (γύρω στο 10% του ΑΕΠ) που θα αφήσει κληρονομιά η πανδημία. Οι προδιαγραφές του υπό κατασκευή «εχθρού» βασίζονται στις παρακάτω απόψεις:
«[...] Η αριστερή ιδεολογία έχει μεγάλο βάρος στην ελληνική κοινωνία και η επιδίωξη της ισότητας, που είναι πάντα το βασικό αίτημα της Αριστεράς, είναι ιδιαίτερα δημοφιλής πολιτικός στόχος. Για ένα σημαντικό μέρος, μάλιστα, της Αριστεράς, η ισότητα αποτελεί την αναμφίβολα πρωτεύουσα αν όχι αποκλειστική επιδίωξη της πολιτικής δραστηριοποίησης. Επιπλέον, η επιδιωκόμενη ισότητα αφορά όχι μόνο στις ευκαιρίες αλλά και στα αποτελέσματα κάθε πολιτικής πράξης, πράγμα που κατά κανόνα μπορεί πρακτικά να επιτευχθεί μόνο με εξισωτισμό προς τα κάτω. Είναι προφανές, ότι η αριστερή ιδεολογία, ιδίως στην ακραία εξισωτική της μορφή, βρίσκεται σε μετωπική σύγκρουση με την επιδίωξη ανταγωνιστικότητας...»
Δεν πρόκειται για «αρχαίες» απόψεις. Είναι σκέψεις σύγχρονες, διατυπωμένες από έναν ομότιμο καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου που δημοσιεύτηκαν στον ιστότοπο της ελληνικής έκδοσης διεθνούς περιοδικού, που εκφράζει μία από τις έγκυρες δεξαμενές σκέψεις παγκοσμίως.
Ποια είναι η πρακτική διάσταση αυτής της άποψης; Οσοι αντιδρούν στους πλειστηριασμούς και στο πτωχευτικό δίκαιο, στη συρρίκνωση των μισθών και των συντάξεων, στην εκχώρηση των υπηρεσιών κοινωνικής ασφάλισης, υγείας και παιδείας σε ιδιώτες, στην εκποίηση της δημόσιας περιουσίας σε εξευτελιστικές αποτιμήσεις σε «επενδυτές», στον περιορισμό των δημόσιων δαπανών για πρόνοια, περίθαλψη, στην καθιέρωση νόμων που πληγώνουν το περιβάλλον, στο ανεξέλεγκτο των τραπεζιτών, στην ανισότητα, είναι «εχθροί». Αντιμάχονται τον ανταγωνισμό και επιδιώκουν τον «εξωτισμό προς τα κάτω». Είναι αριστεροί.
ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ αυτές δεν θα αντιπροσώπευαν τίποτα περισσότερο από ακαδημαϊκές ιδέες, αν δεν είχαν προηγηθεί κάποια κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης, που ορθά κοφτά είχαν τοποθετήσει στη θέση του «εχθρού», όσους αντιδρούν στην... ανισότητα. Είναι πλέον φανερό, ότι εφεξής όσοι διαφωνούν και υπερασπίζονται συνταγματικά δικαιώματα και τις ελευθερίες, θα χαρακτηρίζονται και θα αντιμετωπίζονται ως... εχθροί. Αυτό θα είναι το κυρίαρχο πολιτικό δόγμα, το οποίο θα διαπνέει από εδώ και εμπρός την πολιτική της κυβέρνησης και το οποίο θα αποτυπωθεί στην πλήρη έκτασή του στον τρόπο που θα αντιμετωπιστούν όσοι αντιδρούν στο σχέδιο Πισσαρίδη, που ανατρέπει κατακτήσεις στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και απορυθμίζει τις ήδη εύθραυστες εργασιακές σχέσεις. Θα ακολουθήσουν και πολλές ακόμα «μάχες», αλλά η «μητέρα των μαχών» θα διεξαχθεί, όταν η κυβέρνηση παρουσιάσει το νέο Μνημόνιο. Τότε, όσοι θα αντιδράσουν θα χαρακτηρίζονται αρνητές της ανταγωνιστικότητας και της προόδου και θα αντιμετωπίσουν τη μεταχείριση που αρμόζει σε εχθρούς.
Είναι πλέον φανερό, ότι η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να εγκαταλείψει τις αρχές της φιλελεύθερης ιδεολογίας, για τις οποίες ο Φράνσις Φουκουγιάμα, στο άρθρο «Η πτώση της μεσαίας τάξης και το μέλλον της Δημοκρατίας», έγραφε:
«Ενα από τα πιο αινιγματικά χαρακτηριστικά του κόσμου μας, που αποτελούν επακόλουθο της οικονομικής κρίσης, είναι, ότι μέχρι στιγμής η λαϊκή έκφραση δείχνει, να έχει λάβει κατά κύριο λόγο δεξιόστροφη μορφή, παρά αριστερόστροφη. [...] Η απουσία πειστικού προοδευτικού αντιλόγου είναι ανθυγιεινή, δεδομένου ότι ο ανταγωνισμός κάνει καλό στην ιδεολογική αντιπαράθεση όσο και στην οικονομία. Και είναι αλήθεια, ότι χρειαζόμαστε επειγόντως ένα σοβαρό πνευματικό δημόσιο διάλογο, καθώς η σημερινή μορφή του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού διαβρώνει την κοινωνική βάση της μεσαίας τάξης, πάνω στην οποία στηρίζεται η φιλελεύθερη δημοκρατία...»
Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΔΟΓΜΑΤΟΣ της επιβολής που εφάρμοσε η Θάτσερ και η εγκατάλειψη των αρχών του δημόσιου διαλόγου που διατυπώνονται στο κείμενο του Fukuyama, είναι μια επικίνδυνη απόφαση. Σηματοδοτεί την επιστροφή στο παρελθόν, που σημαδεύτηκε από την αδιαλλαξία και τον διχασμό, που οι περισσότεροι προσπαθούν να ξεχάσουν.
*Δημοσιογράφος, συγγραφέας
