Της Ελευθερίας Αρλαπάνου και του Κώστα Τσαχάκη
Με τα σενάρια άμεσης εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ και επιστροφής στη δραχμή να αναζωπυρώνονται τις τελευταίες ημέρες εν μέσω των καταιγιστικών πολιτικών εξελίξεων, επιχειρούνται απαντήσεις σε ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα για την επόμενη ημέρα στην οικονομία.
Διασφαλίζεται η παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ, εάν καταγγελθεί το Μνημόνιο;
Τα μηνύματα που έρχονται από την τρόικα, καθιστούν ξεκάθαρο, ότι καταγγελία του Μνημονίου θα σημάνει αυτόματα τη διακοπή της χρηματοδότησης της Ελλάδας από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ. Χωρίς τα χρήματα του πακέτου στήριξης, οι δυνατότητες η χώρα να μπορεί να καλύψει τις εσωτερικές της υποχρεώσεις πρακτικά είναι μηδενικές και στο πλαίσιο αυτό το πιθανότερο είναι πρακτικά να αναζητηθούν λύσεις που δεν συνάδουν με την παραμονή της χώρας στο ευρώ.
Υπάρχουν ουσιαστικά περιθώρια επαναδιαπραγμάτευσης του Μνημονίου;
Κάποιες διαρροές από τις Βρυξέλλες τα τελευταία 24ωρα δείχνουν προς την κατεύθυνση περιθωρίων επαναδιαπραγμάτευσης σε επιμέρους πτυχές. Όχι, όμως, στο σκληρό πυρήνα του Μνημονίου, για τον οποίο δεν τίθεται θέμα διαπραγμάτευσης, τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα. Το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει η Ελλάδα, εντός Μνημονίου και εντός ευρώ, είναι να πάρει περισσότερο χρόνο προσαρμογής για το έλλειμμά της, μετριάζοντας τις επιπτώσεις της δημοσιονομικής προσαρμογής στην ανάπτυξη αλλά και να επωφεληθεί από οποιεσδήποτε αναπτυξιακού χαρακτήρα πρωτοβουλίες ληφθούν σε επίπεδο Ε.Ε. το επόμενο διάστημα, καθώς η σχετική συζήτηση βρίσκεται σε εξέλιξη κατόπιν και του εκλογικού αποτελέσματος στη Γαλλία.
Τι θα σημάνει πρακτικά για την Ελλάδα μία παράταση στο χρόνο δημοσιονομικής προσαρμογής;
Μία παράταση, στην καλύτερη περίπτωση κατά μία διετία, υπό την προϋπόθεση ότι λαμβάνονται αναπτυξιακές πρωτοβουλίες και γίνονται οι μεταρρυθμίσεις, που η τρόικα θεωρεί πως θα απελευθερώσουν αναπτυξιακή δυναμική στη χώρα, θα επιμερίσει χρονικά τις επιπτώσεις των σκληρών δημοσιονομικών μέτρων στην ύφεση, δημιουργώντας καλύτερες προϋποθέσεις ανάκαμψης. Δεν πρόκειται για πανάκεια, αλλά θα αποτελέσει μία θετική εξέλιξη, εφόσον τελικά η χώρα παραμείνει προσηλωμένη στο δεύτερο πρόγραμμα διάσωσης.
Για το θέμα αυτό, ποια είναι η έως τώρα στάση των δανειστών μας;
Το ΔΝΤ διάκειται θετικά σε κάτι τέτοιο εδώ και αρκετό καιρό, καθώς θεωρεί πως με αυτόν τον τρόπο θα είναι μεγαλύτερες οι πιθανότητες επιτυχίας του προγράμματος, ενώ δεν θα είναι τόσο ισχυρές οι κοινωνικές πιέσεις από την εφαρμογή του. Η στάση της Γερμανίας που είναι και «κλειδί», ακόμη και εάν δεν είχαν μεσολαβήσει οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, καταρχήν από τις ισορροπίες που θα διαμορφωθούν στο γαλλογερμανικό άξονα.
Πόσο ρεαλιστικό είναι να επιτύχει το τρέχον οικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής, χωρίς να «χαλαρώσει» σε ένα βαθμό;
Οι περισσότεροι συγκλίνουν, στο ότι χωρίς «χαλάρωση» οι πιθανότητες επιτυχίας του προγράμματος ψαλιδίζονται σημαντικά υπό το βάρος της ύφεσης και της εκρηκτικής ανεργίας, που εκ των πραγμάτων προκαλεί σοβαρά προβλήματα στην εκτέλεση του προϋπολογισμού, μεγαλώνοντας την απόσταση από την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί.
Εως πότε επαρκούν τα διαθέσιμα της Ελλάδας, χωρίς να λάβουμε νέα δόση από την τρόικα;
Παράγοντες του υπουργείου Οικονομικών υποστηρίζουν πως το ελληνικό δημόσιο μπορεί να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του στο εσωτερικό τουλάχιστον μέχρι τα τέλη Ιουνίου. Οπως λένε έχει προβλεφθεί «μαξιλάρι» που καλύπτει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της κρατικής μηχανής.
Υπό ποιες προϋποθέσεις η τρόικα θα συνεχίσει να μας χρηματοδοτεί;
Η τρόικα θα καταφθάσει στην Αθήνα αμέσως μετά από το σχηματισμό νέας κυβέρνησης για να ελέγξει την πρόοδο του οικονομικού προγράμματος. Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί για την υλοποίηση συγκεκριμένων παρεμβάσεων μέχρι τα τέλη Ιουνίου, μέτρα ύψους 11,5 δισ. ευρώ για τη διετία 2013 - 2014, ψήφιση του φορολογικού νομοσχεδίου και νέες περικοπές 12% κατά μέσο όρο στα ειδικά μισθολόγια. Συνολικά μέχρι την εκπνοή του επόμενου μήνα πρέπει να «τρέξουν» 77 παρεμβάσεις. Βέβαια λόγω των πολιτικών εξελίξεων πιθανότατα να ζητηθεί πίστωση χρόνου, αλλά πρέπει να θεωρείται δεδομένο πως από την αξιολόγηση της τρόικας αλλά και τις... διαθέσεις των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων σε μια ενδεχόμενη «επαναδιαπραγμάτευση» κάποιων όρων του Μνημονίου θα κριθεί η εκταμίευση της επόμενης δόσης για το τρίτο τρίμηνο του έτους.
Το ενδεχόμενο επαναληπτικών εκλογών θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ομαλή πληρωμή μισθών και συντάξεων;
Αυτό θα εξαρτηθεί από την πορεία των φορολογικών εσόδων και τη διαχείριση των κρατικών δαπανών. Οπως παρατηρήθηκε πέρυσι το Φθινόπωρο, όταν προέκυψε «εμπλοκή» με την εκταμίευση της δόσης από το μηχανισμό στήριξης, το Δημόσιο προχώρησε σε «πάγωμα» των πληρωμών προς προμηθευτές αλλά και των επιστροφών φόρου, ώστε να διατηρήσει τα διαθέσιμα του για την καταβολή μισθών συντάξεων και εκπλήρωση άλλων ζωτικών για την λειτουργία του αναγκών. Την ίδια τακτική αναμένεται να ακολουθήσει και φέτος. Σε μία τέτοια περίπτωση, όπως σημειώνεται από αρμόδιες πηγές, δεν θα υπάρξει πρόβλημα για μισθούς και συντάξεις έως τα τέλη Ιουλίου.
Πώς επηρεάζει η παρατεταμένη πολιτική αβεβαιότητα την εκτέλεση του προϋπολογισμού. Καθίσταται πιθανότερη η ανάγκη για πρόσθετα μέτρα φέτος;
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, τον Απρίλιο, τα καθαρά έσοδα υποχώρησαν κατά 10,2%. Παράλληλα, λόγω εκλογών δεν συμπεριλήφθη στους λογαριασμούς Απριλίου της ΔΕΗ το ενιαίο τέλος ακινήτων, όπως ήταν προγραμματισμένο, και μετατέθηκε η αποστολή των ειδοποιητηρίων για το ΕΤΑΚ του 2009, τον ΦΑΠ του 2010 και του 2011. Εκτιμάται ότι οι αποκλίσεις στα έσοδα θα διευρυνθούν εξαιτίας της χαλάρωσης του φορορεισπρακτικού μηχανισμού και της πολιτικής αβεβαιότητας. Κατά την παρουσία της στην Αθήνα η τρόικα θα εξετάσει και την εκτέλεση του προϋπολογισμού. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι δεν επιτυγχάνεται ο στόχος της δημοσιονομικής προσαρμογής είναι βέβαιο ότι θα ζητηθούν πρόσθετα μέτρα (περικοπές δαπανών).
Πώς επηρεάζει η ρευστή πολιτική κατάσταση την πραγματική οικονομία;
Η πολιτική αστάθεια προκαλεί παρενέργειες στην αγορά, κάτι που αποτυπώνεται και στην καθοδική κίνηση των τιμών στο Χρηματιστήριο. Τα ζητούμενα για την αγορά είναι η βελτίωση του κλίματος και η αποκατάσταση της ρευστότητας, που σύμφωνα με στελέχη της αγοράς παραμένουν ανέφικτα σε μια περίοδο πολιτικής αβεβαιότητας.
Είναι εφικτό για την Ελλάδα να μην αναγνωρίζει μέρος του χρέους της, χαρακτηρίζοντάς το ως επαχθές ακόμη και εάν για το σκοπό αυτό δημιουργηθεί διεθνής επιτροπή αξιολόγησης;
Όλα είναι εφικτά, ανάλογα με την πολιτική απόφαση που θα ληφθεί. Εάν το ζητούμενο για τη χώρα παραμένει, να είναι μέλος του ευρώ και να μπορέσει να διασφαλίσει καταρχήν πρόσβαση στις διεθνείς αγορές με όσο το δυνατόν πιο φθηνό δανεισμό, κάτι τέτοιο θα λειτουργήσει απαγορευτικά. Εάν πάλι αποφασιστεί, πως δεν μας ενδιαφέρει η ομαλή και φθηνή χρηματοδότηση από τις διεθνείς αγορές, τότε το να αποφασίσουμε πως δεν αναγνωρίζουμε μέρος του χρέους είναι πάντα μια επιλογή, η οποία πάντως αρκετοί επισημαίνουν πως παραπέμπει σε... τριτοκοσμικές συμπεριφορές που μας απομονώνουν.
Πώς επηρεάζεται από τις πολιτικές εξελίξεις η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών και γιατί είναι κρίσιμο να ολοκληρωθεί; Απειλούνται οι καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες;
Μέχρι στιγμής βρίσκεται σε εξέλιξη η μεταβίβαση των 18 δισ. ευρώ (ομόλογα του EFSF) που έχουν εγκριθεί από την κυβέρνηση για την πρώτη φάση της ανακεφαλαιοποίησης.
Με το ποσό αυτό οι τέσσερις μεγάλες τράπεζες (Εθνική, Alpha, Eurobank, Πειραιώς) καλύπτουν επί του παρόντος τις ανάγκες τους. Από εκεί και πέρα πρέπει να καθορισθούν από τη νέα κυβέρνηση οι όροι συμμετοχής των ιδιωτών στις αυξήσεις κεφαλαίου των τραπεζών αλλά και να εγκριθεί από την τρόικα η επόμενη δόση του δανείου από τον μηχανισμό στήριξης, καθώς από τα περίπου 30 δισ. ευρώ της δόσης τα 23 δισ. θα διοχετευθούν για τη δεύτερη φάση της ανακεφαλαιοποίησης. Η όλη διαδικασία αναμένεται να τραβήξει μέχρι το Δεκέμβριο, αν και αρχικά είχε προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί το αργότερο έως το Σεπτέμβριο.
Το ζητούμενο είναι, με την ανακεφαλαιοποίηση να ενισχυθεί η κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών και να είναι σε θέση να αυξήσουν τις χορηγήσεις τους και κατ΄ επέκταση τη ρευστότητα στην αγορά. Τραπεζικά στελέχη υπογραμμίζουν, πως δεν υπάρχει κίνδυνος για τις καταθέσεις, καθώς μέσω ευρωσυστήματος διασφαλίζεται η ρευστότητα των τραπεζικών ομίλων.
Τι θα συμβεί εάν η Ελλάδα δεν αποπληρώσει ομόλογα ξένου δικαίου και ύψους 6,5 δισ. ευρώ που δεν εντάχθηκαν στο PSI;
Θα ξεκινήσει μια μακροχρόνια δικαστική διαμάχη με τους ομολογιούχους. Ο χρόνος πιέζει για να ληφθεί απόφαση όσον αφορά την πληρωμή ή όχι ομολόγου αξίας 435 εκατ. ευρώ που λήγει την ερχόμενη Τρίτη. Το υπουργείο Οικονομικών έχει εισηγηθεί την αποπληρωμή του. Το ποσό θεωρείται σχετικά μικρό και τυχόν πληρωμή του δεν αφαιρεί το δικαίωμα από την ελληνική πλευρά να αλλάξει στάση στο μέλλον και με τη σύμφωνη γνώμη της Κομισιόν να γνωστοποιήσει ότι δεν θα καλύψει τα υπόλοιπα ομόλογα σε ξένο δίκαιο ύψους περίπου 6 δισ. ευρώ. Αν όμως την Τρίτη δεν πληρωθεί το ομόλογο, η κατάσταση θα είναι μη... αναστρέψιμη.
Τι σημαίνει για την ελληνική οικονομία έξοδος από το ευρώ;
Πρόκειται για κάτι που κανείς δεν μπορεί να αποτιμήσει με ακρίβεια.
Ωστόσο, οι περισσότερες αναλύσεις συγκλίνουν, στο ότι τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια η προσαρμογή για την ελληνική οικονομία θα είναι εξαιρετικά βίαιη, σαφώς βιαιότερη από την προσαρμογή που επιχειρείται αυτή τη στιγμή μέσω του Μνημονίου. Η πιο πρόσφατη σχετική μελέτη είναι αυτή της BNP Paribas, που εκτιμά, πως έξοδος από το ευρώ θα σημάνει έκρηξη του πληθωρισμού ακόμη και στο 50%, κάθετη πτώση του ΑΕΠ άμεσα κατά 20%, έκρηξη του ιδιωτικού και του δημοσίου χρέους, ειδικά για το τελευταίο προβλέπεται εκτίναξή του άνω του 200% του ΑΕΠ και ακόμη μεγαλύτερη ύφεση και ανεργία, που θα φέρουν σοβαρές κοινωνικές αναταραχές στη χώρα.
Κωδικοποιημένες οι βασικές επιπτώσεις από μία επιστροφή στη δραχμή συνοψίζονται στα εξής:
Νέο νόμισμα. Για τα επίπεδα της ισοτιμίας έχουν διατυπωθεί διάφορες προβλέψεις. Πρόσφατα, για παράδειγμα, ο πρώην πρωθυπουργός Κ. Σημίτης είχε εκτιμήσει πως η ισοτιμία θα διαμορφωνόταν σε 1 ευρώ = 600 δραχμές.
Διογκωμένο χρέος. Με τα σημερινά δεδομένα θα εκτινασσόταν ίσως και στα επίπεδα του 250% του ΑΕΠ. Το χρέος προς τους πιστωτές μας θα παραμείνει σε ευρώ, αλλά θα το αποπληρώνουμε μετατρέποντας υποτιμημένες νέες δραχμές σε σκληρό νόμισμα.
Εκρηξη του πληθωρισμού σε πρωτοφανή επίπεδα, με δραστική υποχώρηση της αγοραστικής δύναμης μισθωτών και συνταξιούχων και με ενδεχόμενες ελλείψεις βασικών αγαθών στην αγορά. Σε πρώτη φάση η αγοραστική δύναμη θα μειωθεί σε ποσοστό ανάλογο με αυτό της υποτίμησης του εθνικού νομίσματος, ενώ εξαιτίας της βαθύτερης κρίσης στην οποία θα εισέλθει η οικονομία δεν θα μπορεί να γίνει αντιστάθμιση των απωλειών με παρεμβάσεις στην εισοδηματική πολιτική. Ταυτόχρονα, την αγοραστική δύναμη θα επηρεάσει αρνητικά το κύμα μαζικών ανατιμήσεων που θα καταγραφεί, αφού οι τιμές εισαγόμενων και εγχώριων προϊόντων θα αυξηθούν κατακόρυφα.
Απότομη μείωση του ΑΕΠ και του βιοτικού επιπέδου και κατακόρυφη άνοδος της ανεργίας.
Συστημική κρίση στο τραπεζικό σύστημα. Η φυγή των καταθέσεων και κυρίως το ότι οι τράπεζες είναι δανεισμένες σε ευρώ και θα πρέπει να αποπληρώνουν τα χρέη τους μετατρέποντας τις υποτιμημένες δραχμές θα «έκλειναν» τις διεθνείς αγορές για τις ελληνικές τράπεζες. Αυτό, σε συνδυασμό με την έκρηξη του πληθωρισμού, θα προκαλέσει αλυσιδωτές αυξήσεις στα επιτόκια για επιχειρηματικά, στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια.
Θεωρητικά οι επενδύσεις στην Ελλάδα θα είναι πιο ελκυστικές. Ομως, η αβεβαιότητα θα είναι σαφώς μεγαλύτερη, καθώς πάντα θα ελλοχεύει ο κίνδυνος νέας υποτίμησης, ενώ σε συνθήκες οικονομικής κρίσης φαινόμενα όπως αναταραχές και κυβερνητική αστάθεια, που δρουν αρνητικά για την προσέλκυση επενδύσεων, είναι τα πιο πιθανά.
Σε γενικές γραμμές, η επιστροφή στη δραχμή στην παρούσα φάση σε τίποτα δεν αναμένεται να προσομοιάζει το καθεστώς της δραχμής που είχαμε πριν από το ευρώ, όπως πολλοί επιμένουν να πιστεύουν.
Θα είναι μία δύσκολη και επίπονη επιχείριση για τα πρώτα τουλάχιστον χρόνια και τα όποια πλεονεκτήματα από κάτι τέτοιο θα έλθουν υπό πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις, που δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα ισχύσουν, με δεδομένα καταρχήν τα μεγάλα ελλείμματα που υπάρχουν στο πολιτικό προσωπικό της χώρας.
ΗΜΕΡΗΣΙΑ
ΠΗΓΗ:radar-gr
