Του Γιώργου Στάμκου
Ανάπτυξη από το δεύτερο εξάμηνο του 2013 μας υποσχέθηκε πρόσφατα ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, που εκστρατεύει συνεχώς τελευταία στην Ευρώπη για να «αποκαταστήσει» δήθεν τη χαμένη αξιοπιστία της Ελλάδας.
Την ίδια στιγμή η πολιτική της αυστηρής λιτότητας και...
τα νέα μέτρα που η συγκυβέρνησή του προωθεί, προσφέροντας «γη και ύδωρ» στην Τρόικα για την επόμενη δόση, εκτοξεύει την ανεργία, ισοπεδώνει την κοινωνία και βυθίζει στα τάρταρα της ύφεσης την ελληνική οικονομία.
Είναι προφανές, πως στην πραγματικότητα δεν τους ενδιαφέρει η ανάπτυξη ή κοινωνική συνοχή, απλώς κάνουν μια κακή διαχείριση της χρεοκοπίας. Οι συγκυβερνώντες και οι δανειστές μας αναμφίβολα έχουν τη στοιχειώδη νοημοσύνη για ν’ αντιληφθούν, πως και πάλι το νέο πρόγραμμά τους θα εκτροχιαστεί, γιατί όταν αφαιρείς συνεχώς «αέρα» από ένα ιστιοπλοϊκό καράβι (π.χ. ρευστότητα απ’ την ελληνική οικονομία), στο τέλος αυτό ακινητοποιείται, δηλαδή η οικονομία νεκρώνεται.
Η μακροχρόνια αυστηρή λιτότητα σκοτώνει κάθε προοπτική ανάπτυξης. Το λένε επί χρόνια πολλοί έγκυροι κι ανεξάρτητοι οικονομολόγοι, αλλά κάποιοι επιμένουν να κωφεύουν. Ακόμη και το ίδιο το ΔΝΤ έχει αναγνωρίσει το λάθος αυτής της πολιτικής, όπως δήλωσε πρόσφατα και ο Ολιβιέ Μπλανσάρ, επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, που κατακεραύνωσε τη «θεραπεία λιτότητας» και τις πολιτικές μείωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος στην Ευρώπη λέγοντας: «Εάν το δείτε κατά χώρα, θα καταλήξετε στο συμπέρασμα, ότι τα κράτη που εφαρμόζουν τα πιο δραστικά προγράμματα μείωσης του ελλείμματός τους, είναι ταυτοχρόνως αυτά που έχουν τη λιγότερη ανάπτυξη».
Το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτή την περίοδο για την Ελλάδα δεν είναι η βιωσιμότητα του χρέους της, που ούτως ή άλλως είναι κάτι το μακροπρόθεσμο, αλλά η απελπιστική ύφεση εδώ και τώρα, η αυτοτροφοδοτούμενη συρρίκνωση της οικονομίας της, που οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη ανεργία, σε καταστροφή της κοινωνικής συνοχής, σε τραυματισμό της Δημοκρατίας και σε στραγγαλισμό της πραγματικής οικονομίας.
Ακόμη και άτεγκτοι τεχνοκράτες του τραπεζικού συστήματος, όπως ο πρώην επικεφαλής του IIF (Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο) Τσαρλς Νταλάρα, επισήμανε, ότι «τόσο μεγάλη οικονομική συρρίκνωση δεν είναι δυνατόν να συνεχίζεται για πολύ καιρό σε καμιά δημοκρατική κοινωνία». «Ασχολούμαι με προβλήματα εξωτερικού χρέους επί 35 χρόνια», δήλωσε πρόσφατα ο Νταλάρα, «και μπορώ να σας πω, ότι ουδέποτε άλλοτε είδα μια εθνική οικονομία να συρρικνώνεται σε τέτοιο μεγάλο βαθμό επί τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα». Ο ίδιος κατέκρινε, εμμέσως πλην σαφώς, το πρόγραμμα λιτότητας (όπως επίσης και το πρόγραμμα επαναγοράς των ομολόγων, ύψους 10 δισεκατομμυρίων ευρώ, που έπρεπε, κατά τη γνώμη του, να δοθούν σε αναπτυξιακές επενδύσεις) που ακολουθείται στην Ελλάδα, διότι οδηγεί σε αδιέξοδο, καθώς αυτό που χρειάζεται επειγόντως η χώρα είναι να ξεκινήσουν ξανά μηχανές ανάπτυξής της.
Όποια γνώμη κι αν έχετε γι’ αυτόν τον τεχνοκράτη, είμαι της άποψης πως ο Νταλάρα έχει αυτή τη φορά δίκιο. Όπως δίκιο έχει και ο πρόεδρος του ΣΕΒ Δ. Δασκαλόπουλος, που επισήμανε, πως για να μην απαιτηθούν νέα επώδυνα οριζόντια μέτρα περικοπών και να μην πάνε χαμένες οι θυσίες του ελληνικού λαού, η οικονομία μας πρέπει να επανέλθει σε ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 3%- 3,5% τον χρόνο. Με άλλα λόγια μόνον μέσω της ανάπτυξης, της επέκτασης της οικονομικής δραστηριότητας μέσω παραγωγικών επενδύσεων, μπορούμε να ξεφύγουμε από τη θανατηφόρα δίνη στην οποία βρισκόμαστε.
Ακόμη και άτεγκτοι τεχνοκράτες του τραπεζικού συστήματος, όπως ο πρώην επικεφαλής του IIF (Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο) Τσαρλς Νταλάρα, επισήμανε, ότι «τόσο μεγάλη οικονομική συρρίκνωση δεν είναι δυνατόν να συνεχίζεται για πολύ καιρό σε καμιά δημοκρατική κοινωνία». «Ασχολούμαι με προβλήματα εξωτερικού χρέους επί 35 χρόνια», δήλωσε πρόσφατα ο Νταλάρα, «και μπορώ να σας πω, ότι ουδέποτε άλλοτε είδα μια εθνική οικονομία να συρρικνώνεται σε τέτοιο μεγάλο βαθμό επί τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα». Ο ίδιος κατέκρινε, εμμέσως πλην σαφώς, το πρόγραμμα λιτότητας (όπως επίσης και το πρόγραμμα επαναγοράς των ομολόγων, ύψους 10 δισεκατομμυρίων ευρώ, που έπρεπε, κατά τη γνώμη του, να δοθούν σε αναπτυξιακές επενδύσεις) που ακολουθείται στην Ελλάδα, διότι οδηγεί σε αδιέξοδο, καθώς αυτό που χρειάζεται επειγόντως η χώρα είναι να ξεκινήσουν ξανά μηχανές ανάπτυξής της.
Όποια γνώμη κι αν έχετε γι’ αυτόν τον τεχνοκράτη, είμαι της άποψης πως ο Νταλάρα έχει αυτή τη φορά δίκιο. Όπως δίκιο έχει και ο πρόεδρος του ΣΕΒ Δ. Δασκαλόπουλος, που επισήμανε, πως για να μην απαιτηθούν νέα επώδυνα οριζόντια μέτρα περικοπών και να μην πάνε χαμένες οι θυσίες του ελληνικού λαού, η οικονομία μας πρέπει να επανέλθει σε ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 3%- 3,5% τον χρόνο. Με άλλα λόγια μόνον μέσω της ανάπτυξης, της επέκτασης της οικονομικής δραστηριότητας μέσω παραγωγικών επενδύσεων, μπορούμε να ξεφύγουμε από τη θανατηφόρα δίνη στην οποία βρισκόμαστε.
Ωστόσο, η οικονομική πολιτική που ακολουθείται και η οποία αφαιρεί συνεχώς «οξυγόνο» από την ελληνική οικονομία, καθιστά την ανάπτυξη άπιαστο όνειρο, ενώ εξαφανίζει τη μεσαία τάξη κι εξαθλιώνει τον ελληνικό λαό.
Κανείς δεν επιθυμεί να επενδύσει στη σημερινή Ελλάδα, ούτε ξένοι ούτε καν Έλληνες. Ούτε και τα ευρωπαϊκά προγράμματα ενεργοποιούνται.
Το δε κράτος περικόπτει συνεχώς τις δημόσιες επενδύσεις (για να μειώσει φυσικά το έλλειμμα), που είναι και οι μόνες που σε συνθήκες κρίσης θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως «ατμομηχανές» ανάπτυξης και αύξησης της απασχόλησης. Αυτή την πολιτική εφάρμοσαν όμως οι ΗΠΑ μετά το «Κραχ του 1929», μέσω του New Deal, που αύξησε τις δημόσιες επενδύσεις, τη φορολογία στους πλούσιους και κατάφερε να αντιστρέψει την ύφεση. Έτσι το 1937 το ΑΕΠ των ΗΠΑ επέστρεψε στα 1929, δηλαδή ανέκτησε το χαμένο έδαφος σε λιγότερο από οκτώ χρόνια. Στην Ελλάδα αντίθετα, στην καλύτερη περίπτωση, το 2020 το ΑΕΠ της χώρας θα έχει επιστρέψει στα επίπεδα του 2008. Μιλάμε για χαμένη δωδεκαετία τουλάχιστον, και μάλιστα σε καιρό ειρήνης.
Κανείς δεν επιθυμεί να επενδύσει στη σημερινή Ελλάδα, ούτε ξένοι ούτε καν Έλληνες. Ούτε και τα ευρωπαϊκά προγράμματα ενεργοποιούνται.
Το δε κράτος περικόπτει συνεχώς τις δημόσιες επενδύσεις (για να μειώσει φυσικά το έλλειμμα), που είναι και οι μόνες που σε συνθήκες κρίσης θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως «ατμομηχανές» ανάπτυξης και αύξησης της απασχόλησης. Αυτή την πολιτική εφάρμοσαν όμως οι ΗΠΑ μετά το «Κραχ του 1929», μέσω του New Deal, που αύξησε τις δημόσιες επενδύσεις, τη φορολογία στους πλούσιους και κατάφερε να αντιστρέψει την ύφεση. Έτσι το 1937 το ΑΕΠ των ΗΠΑ επέστρεψε στα 1929, δηλαδή ανέκτησε το χαμένο έδαφος σε λιγότερο από οκτώ χρόνια. Στην Ελλάδα αντίθετα, στην καλύτερη περίπτωση, το 2020 το ΑΕΠ της χώρας θα έχει επιστρέψει στα επίπεδα του 2008. Μιλάμε για χαμένη δωδεκαετία τουλάχιστον, και μάλιστα σε καιρό ειρήνης.
Στην Ελλάδα αντίθετα, όχι μόνον δεν υφίσταται κάποιο υποτυπώδες εθνικό σχέδιο ανάπτυξης, αλλά επικρατεί ένας παραλογισμός και μια εμπλοκή σκέψης σχετικά με το που πάμε, με τις προοπτικές μας.
Το δίλημμα μπροστά μας είναι όντως θανατηφόρα αμείλικτο και αδιέξοδο:
Από τη μία μας λένε, πως αν δεν πάρουμε την επόμενη δόση τότε θα πεθάνουμε από έλλειψη ρευστότητας και οικονομική ασφυξία, γι’ αυτό και πρέπει να εφαρμόσουμε τα νέα μέτρα αυστηρής λιτότητας που μας επιβάλλει η Τρόικα.
Από την άλλη, αν εφαρμόσουμε κι αυτά τα νέα μέτρα και είμαστε «καλά παιδιά», τότε θα βυθιστούμε σε ακόμη μεγαλύτερη ύφεση και ανεργία, οπότε θα πεθάνουμε αργά και βασανιστικά από οικονομική καχεξία και στο τέλος δε θα υπάρχει οικονομία για να σώσουμε.
Κοντολογίς, πηδάμε από το τηγάνι για να πέσουμε στη φωτιά!
Το δίλημμα μπροστά μας είναι όντως θανατηφόρα αμείλικτο και αδιέξοδο:
Από τη μία μας λένε, πως αν δεν πάρουμε την επόμενη δόση τότε θα πεθάνουμε από έλλειψη ρευστότητας και οικονομική ασφυξία, γι’ αυτό και πρέπει να εφαρμόσουμε τα νέα μέτρα αυστηρής λιτότητας που μας επιβάλλει η Τρόικα.
Από την άλλη, αν εφαρμόσουμε κι αυτά τα νέα μέτρα και είμαστε «καλά παιδιά», τότε θα βυθιστούμε σε ακόμη μεγαλύτερη ύφεση και ανεργία, οπότε θα πεθάνουμε αργά και βασανιστικά από οικονομική καχεξία και στο τέλος δε θα υπάρχει οικονομία για να σώσουμε.
Κοντολογίς, πηδάμε από το τηγάνι για να πέσουμε στη φωτιά!
Αναπτυξιακές επιλογές
Δυστυχώς η σημερινή συγκυβέρνηση έχει παραδοθεί σχεδόν αμαχητί στους δανειστές μας, ακολουθώντας μια σιδηροδρομική πορεία που οδηγεί σε μοιραίο δυστύχημα με θύματα όλους μας και κυρίως το μέλλον των παιδιών μας.
Κι όμως υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις, πέρα από τα Μνημόνια κι εντός Ευρωζώνης.
Κι όμως υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις, πέρα από τα Μνημόνια κι εντός Ευρωζώνης.
Καταρχάς η χώρα μας μπορεί να επιτύχει πλεονασματικούς προϋπολογισμούς (ήδη το κοντεύει), αυξάνοντας, όμως, τη φορολογία στους έχοντες και κατέχοντες (και είναι πολλοί οι πλούσιοι, που δεν πληρώνουν φόρους) και ελαφρύνοντας τα βάρη στους μικρομεσαίους και τα φτωχά στρώματα, ώστε να τονωθεί η ζήτηση.
Μπορεί να διαπραγματευτεί ένα γενναίο κούρεμα του χρέους και του επίσημου τομέα (ΟSI) κι ένα δεκαετές μορατόριουμ στην αποπληρωμή του, που θα γίνεται σταδιακά και με «ρήτρα ανάπτυξης», ώστε οι δανειστές μας να γίνουν συνέταιροι στην ανάπτυξη μας και όχι στη χρεοκοπία μας.
Τα επιπλέον χρήματα, που θα εξοικονομηθούν από την αναστολή πληρωμής των τοκοχρεολύσεων, να χορηγηθούν για την ανάπτυξη και τις δημόσιες επενδύσεις. Υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες για να εξορθολογιστεί ο δημόσιος τομέας, και να γίνει παραγωγικότερος προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Να γίνουν κοινοπραξίες μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ώστε να αξιοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο ο εθνικός πλούτος και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. Ταυτόχρονα να προωθηθούν ορθολογικές μεταρρυθμίσεις –και όχι ανεξέλεγκτη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας–, μείωση της γραφειοκρατίας, της διαφθοράς και των αγκυλώσεων και στήριξη του Κράτους Πρόνοιας, για να σωθούν από τη φτώχεια εκατομμύρια αναξιοπαθούντες συμπατριώτες μας.
Μπορεί να διαπραγματευτεί ένα γενναίο κούρεμα του χρέους και του επίσημου τομέα (ΟSI) κι ένα δεκαετές μορατόριουμ στην αποπληρωμή του, που θα γίνεται σταδιακά και με «ρήτρα ανάπτυξης», ώστε οι δανειστές μας να γίνουν συνέταιροι στην ανάπτυξη μας και όχι στη χρεοκοπία μας.
Τα επιπλέον χρήματα, που θα εξοικονομηθούν από την αναστολή πληρωμής των τοκοχρεολύσεων, να χορηγηθούν για την ανάπτυξη και τις δημόσιες επενδύσεις. Υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες για να εξορθολογιστεί ο δημόσιος τομέας, και να γίνει παραγωγικότερος προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Να γίνουν κοινοπραξίες μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ώστε να αξιοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο ο εθνικός πλούτος και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. Ταυτόχρονα να προωθηθούν ορθολογικές μεταρρυθμίσεις –και όχι ανεξέλεγκτη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας–, μείωση της γραφειοκρατίας, της διαφθοράς και των αγκυλώσεων και στήριξη του Κράτους Πρόνοιας, για να σωθούν από τη φτώχεια εκατομμύρια αναξιοπαθούντες συμπατριώτες μας.
Προσέλκυση επενδύσεων όχι καθιστώντας τους Έλληνες εργαζόμενους «Βούλγαρους» (ας με συγχωρέσουν οι γείτονές μας) και «Κινέζους», αλλά με έξυπνες μεταρρυθμίσεις, απλό, δίκαιο και σταθερό φορολογικό σύστημα και αύξηση της παραγωγικότητας με επενδύσεις στην τεχνολογία, στην καινοτομία και στην εξειδίκευση...
Θα τα δεχθούν άραγε όλα αυτά οι εταίροι μας - και δανειστές μας - στην Ευρωπαϊκή Ένωση;
Θα τα δεχθούν, αν έχουμε μια αποφασιστική Κυβέρνηση με ευρύτατη λαϊκή στήριξη. Θα τα δεχθούν, διότι αυτό απαιτεί η κοινή λογική και το έχουν επισημάνει και δεκάδες ανεξάρτητοι οικονομολόγοι. Διαφορετικά θα δυναμιτίσουν οι ίδιοι την ενότητα της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικότερα.
Γι΄αυτό δεν πρέπει να περιμένουμε παθητικά την επόμενη δόση, αλλά να προσπαθήσουμε να σωθούμε μόνοι μας, με το να απαλλαχτούμε σε πρώτη φάση από αυτή τη λάθος πολιτική - κι απ’ αυτούς που την υπηρετούν -, η οποία μας ωθεί σε νέα αδιέξοδα και στην καταστροφή. Όσο έχουμε ακόμη επιλογές δεν υπάρχουν αδιέξοδα.
Θα τα δεχθούν, αν έχουμε μια αποφασιστική Κυβέρνηση με ευρύτατη λαϊκή στήριξη. Θα τα δεχθούν, διότι αυτό απαιτεί η κοινή λογική και το έχουν επισημάνει και δεκάδες ανεξάρτητοι οικονομολόγοι. Διαφορετικά θα δυναμιτίσουν οι ίδιοι την ενότητα της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικότερα.
Γι΄αυτό δεν πρέπει να περιμένουμε παθητικά την επόμενη δόση, αλλά να προσπαθήσουμε να σωθούμε μόνοι μας, με το να απαλλαχτούμε σε πρώτη φάση από αυτή τη λάθος πολιτική - κι απ’ αυτούς που την υπηρετούν -, η οποία μας ωθεί σε νέα αδιέξοδα και στην καταστροφή. Όσο έχουμε ακόμη επιλογές δεν υπάρχουν αδιέξοδα.
Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και δημιουργός του εναλλακτικού περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com).
