Του Νικου Mαραντζιδη*
Οποιος παρατηρεί με προσοχή τις έρευνες κοινής γνώμης, διαπιστώνει να διευρύνεται το χάσμα ανάμεσα στην πολιτική συμπεριφορά δύο ηλικιακών κατηγοριών: των νέων μέχρι 30-35 ετών από τη μια και των μεσήλικων και της τρίτης ηλικίας από την άλλη...
Οι μεγαλύτερες ηλικίες, παρά την αναμφισβήτητη δυσφορία τους για την κατάσταση, δείχνουν περισσότερο προσδεμένες στην παραδοσιακή πολιτική τους ταυτότητα και νοοτροπία. Είτε από ανασφάλεια, είτε από συνήθεια, είτε, τέλος, από ορθολογικό υπολογισμό το στρώμα αυτό του πληθυσμού θεωρεί, πως η χώρα πρέπει να συνεχίσει να κυβερνάται από κόμματα με κεντρομόλα κατεύθυνση. Πρόκειται για τα «κόμματα του Μνημονίου», που πιθανόν μάλιστα, να συγκροτήσουν εκ νέου κυβέρνηση συνεργασίας μετά τις εκλογές.
Οι νέοι, από την άλλη, δείχνουν να παίρνουν διαζύγιο από το καθιερωμένο πολιτικό σύστημα και τα μεγάλα κόμματα. Δίπλα στα πολύ μεγάλα ποσοστά απαρέσκειας ή αδιαφορίας για την πολιτική εντοπίζονται πλέον σημαντικά ευρήματα μιας αντισυστημικής ριζοσπαστικοποίησης, τόσο προς τα αριστερά όσο και προς τα δεξιά. Είναι κοινό μυστικό πως η Χρυσή Αυγή, οι Ανεξάρτητοι Ελληνες ή ο ΣΥΡΙΖΑ αντλούν τη δυναμική τους από σημαντικά τμήματα νέων ανθρώπων, που τρέχουν προς το μέρος τους.
Η απομάκρυνση των νεότερων ηλικιών από την καθιερωμένη πολιτική φαινόταν από χρόνια. Με την κρίση η αποστασιοποίηση αυτή προσέλαβε διαφορετικής ποιότητας χαρακτηριστικά.
Η εντυπωσιακή συμμετοχή νεαρών ανθρώπων στις συγκεντρώσεις των «Αγανακτισμένων» στην πλατεία Συντάγματος το περασμένο καλοκαίρι απέστειλε το μήνυμα για την εντεινόμενη τάση ριζοσπαστικοποίησης. Είναι αξιοπρόσεκτο, πως πολλοί από αυτούς που βρέθηκαν στις διαδηλώσεις του περασμένου καλοκαιριού δεν είχαν καμιά προηγούμενη εμπειρία σε κινήματα διαμαρτυρίας. Προσήλθαν πιθανότατα εντυπωσιασμένοι από τη μαζικότητα, τον παλμό, την πλάκα αλλά κυρίως την αντικομματική κουλτούρα των αγανακτισμένων, συχνά εκφρασμένη με πρωτόγονους πολιτικά τρόπους.
Είναι ανεξάρτητες οι εξελίξεις αυτές από το καταθλιπτικό ποσοστό ανεργίας των νέων;
Από τη δυσκολία εισόδου στην αγορά εργασίας ατόμων με εντυπωσιακά προσόντα;
Από το αίσθημα πως αυτός ο αποκλεισμός συνδέεται με συντεχνιακές ρυθμίσεις, ισχυρά πελατειακά κομματικά δίκτυα, νεποτισμό, όλα ιδιαίτερα εμφανή κατά τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης;
Δύσκολο να το πιστέψει κανείς.
Αυτή η ατζέντα είναι σε μεγάλη βαθμό εχθρική στους νέους, που αποκλεισμένοι από την αγορά εργασίας ή εργαζόμενοι σε προσωρινές εργασίες συχνά κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες χωρίς ασφάλιση και με αξιοθρήνητες αμοιβές, επιδιώκουν απλώς να ενταχθούν μέσα σε μονιμότερες δομές απασχόλησης.
Διαφορετικές γενιές, ριζικά διαφορετικές ανάγκες.
Είναι ικανή αυτή η κατάσταση να δημιουργήσει, όπως κάποιοι φοβούνται και άλλοι εύχονται, ένα κλίμα εξέγερσης και αντισυστημικής διαμαρτυρίας ανάλογης με αυτήν που είδαμε στις αραβικές χώρες;
Δεν το πιστεύω. Προκειμένου να διαμορφωθούν οι συνθήκες μιας μαζικής νεανικής εξέγερσης, χρειάζονται άλλοι δημογραφικοί συσχετισμοί από αυτούς που έχει η χώρα μας. Απαιτείται, η βάση της δημογραφικής πυραμίδας, δηλαδή η πολυπληθέστερη ηλικιακή κατηγορία, να είναι οι νέοι και όχι οι μεσήλικες και οι ηλικιωμένοι, όπως συμβαίνει εδώ. Η δημογραφική αυτή κυριαρχία των γηραιότερων αντανακλάται στην πολιτική. Διαμορφώνει την πολιτική ατζέντα με τέτοιο τρόπο, που δεν επιτρέπει στη νεανική κουλτούρα διαμαρτυρίας να ηγεμονεύσει.
Επιπλέον, η δομή της ελληνικής οικογένειας συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας συντηρητικής συναίνεσης μεταξύ των γενεών. Καθώς τα παιδιά μένουν με τους γονείς τους αρκετά μετά την ενηλικίωσή τους, η συγκατοίκηση εμποδίζει τη μεταξύ τους σύγκρουση. Με ένα ή δύο παιδιά ανά οικογένεια, οι μεγαλύτεροι είναι ικανοί, προς το παρόν τουλάχιστον, να εξασφαλίσουν στέγη, τροφή και ένα μικρό χαρτζιλίκι στα παιδιά τους, ώστε αυτά να μην εξαθλιωθούν. Στη συμμαχία αυτή προστίθενται και οι παππούδες πάντα πρόθυμοι να παραχωρήσουν κάτι από τα εισοδήματά τους για την ευημερία των εγγονών τους.
Εντούτοις, τα εκρηκτικά ποσοστά ανεργίας, που απειλούν πλέον όχι μόνο τους νέους, διευρύνουν τη βάση της αμφισβήτησης απέναντι στο υπάρχον σύστημα και διαμορφώνουν προϋποθέσεις μια γενικευμένης αντισυστημικής ψήφου. Παράγονται συνθήκες πολιτικής χειραφέτησης των παιδιών από τους γονείς τους.
Αυτή η κατάσταση, γεννά ήδη απτά πολιτικά αποτελέσματα: την εμφάνιση και ενδυνάμωση των αντισυστημικών κομμάτων.
Μέχρι ποιο σημείο η τάση αυτή θα ανατρέψει τη φυσιογνωμία του πολιτικού συστήματος μετά τις επόμενες εκλογές;
Αυτήν τη στιγμή είναι δύσκολο να το προβλέψει κανείς. Εξαρτάται από κάποιους παράγοντες και εντέλει από το βάρος της κάθε γενιάς μέσα στην κάλπη.
Μεγάλα ποσοστά αποχής των νέων ψηφοφόρων θα λειτουργήσουν προς όφελος του «μνημονιακού» πόλου.
Μέχρι στιγμής, οι παλαιότερες γενεές απέδειξαν πως ξέρουν καλύτερα πώς παίζεται το παιχνίδι της πολιτικής, σε βάρος βέβαια των νεότερων.
Το ζήτημα, όμως, δεν είναι να παρακολουθούμε τη μια γενιά να «καταβροχθίζει» την άλλη.
* Αναπληρωτή καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτη καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
