Γιώργος X. Παπασωτηρίου
«Είμαστε στα πρόθυρα της βαρβαρότητας», τιτλοφορείται άρθρο στην ηλεκτρονική έκδοση της γαλλικής εφημερίδας Le Monde[i]. Ο τίτλος είναι από δήλωση του δημάρχου της πόλης Μανάους[ii], Άρτουρ Βιργίλιο Νέτο. Στο Μανάους, την οικονομική πρωτεύουσα του Αμαζονίου, «ο αριθμός των ταφών έχει τριπλασιαστεί, σκάβουμε κοινούς τάφους με μηχάνημα εκσκαφής», λέει ο δήμαρχος απελπισμένος.
«Στα υπερκορεσμένα νοσοκομεία, τα πτώματα παρατάσσονται στους διαδρόμους, ενώ οι πολύ ηλικιωμένοι ασθενείς έχουν ήδη απομακρυνθεί από τα νοσοκομεία για να πεθάνουν στο σπίτι», σημειώνει ο αρθρογράφος. Αυτή η μεγάλη χώρα έχει, σήμερα, έναν ακροδεξιό πρόεδρο, τον Ζ. Μπολσονάρου, ο οποίος ως γνωστόν είχε χαρακτηρίσει την πανδημία του Covid-19 «μικρή γρίπη»! Είναι ο ομοϊδεάτης του Τραμπ, που μιλάει σήμερα στους οπαδούς του, οι οποίοι διαδηλώνουν κατά της καραντίνας και στηρίζει το παράλογο αίτημά τους για το άμεσο άνοιγμα των επιχειρήσεων (και ο Τραμπ στηρίζει ανάλογο αίτημα των οπλισμένων οπαδών του!).
«Είμαστε στα πρόθυρα της βαρβαρότητας», λέει ο δήμαρχος Α. Νέτο. Αλλά όταν ακούει κανείς τον πρόεδρο των ΗΠΑ να μιλάει για «ενέσεις χλωρίνης», προκειμένου να αντιμετωπισθεί ο ιός, τότε είναι βέβαιο, ότι δεν είμαστε στα πρόθυρα, αλλά έχουμε ήδη περάσει στο εσωτερικό του «σπιτιού» της βαρβαρότητας.
Ήδη στις ΗΠΑ αποκαλούν τον κορονοϊό «ασθένεια των ξένων». Είναι γνωστό, ότι η κοινωνία των ΗΠΑ, προσδιόριζε διιστορικά την ταυτότητά της με αναφορά σ’ έναν εχθρό. Σήμερα, για άλλη μία φορά, υπεύθυνοι του «κακού» θεωρούνται οι Άλλοι, οι μετανάστες (το πρώτο μέτρο του Τραμπ ήταν να απαγορεύσει τη μετανάστευση!), είναι οι μολυσμένοι (και στιγματισμένοι), είναι προπάντων οι Κινέζοι! Όταν ο Νόαμ Τσόμσκι εξέφρασε πρόσφατα σε συνέντευξή του το φόβο του για πυρηνικό πόλεμο, σε πολλούς φάνηκε υπερβολικός. Δυστυχώς, οι εξελίξεις τον επιβεβαιώνουν, ο φόβος είναι δικαιολογημένος, καθώς η παράνοια κατοικεί στην εξουσία και έχει τη μορφή της επικίνδυνης αλαζονείας του ηλίθιου.
Ποια είναι η λύση;
Το ερώτημα που απασχολεί πλέον τον καθένα, είναι ποιος θα είναι ο κόσμος μετά τον «κορονοϊό»; Οι απαντήσεις ποικίλλουν. Ο Γάλλος Πρόεδρος, Ε. Μακρόν, δήλωσε, ότι δεν πρόκειται να «αμφισβητήσουμε το μοντέλο ανάπτυξης, στο οποίο ο κόσμος μας έχει δεσμευτεί».
Αλλά ποιο είναι αυτό το μοντέλο ανάπτυξης;
Είναι το νεοφιλελεύθερο μοντέλο ανάπτυξης που συρρίκνωσε τα δημόσια συστήματα υγείας. Είναι αυτό που σήμερα χειροκροτεί τους «ήρωες» γιατρούς, νοσηλευτές, ντελιβεράδες, κι αυτό που χθες τους απέλυε. Είναι το ίδιο που χθες και αύριο θα στέλνει τα ΜΑΤ να τους τσακίσουν, όπως συνέβαινε στο Παρίσι με τα «Κίτρινα Γιλέκα», στο Σαντιάγο των εξεγερμένων νέων, στο Χονγκ Κονγκ των φοιτητών, στη Βαγδάτη των πεινασμένων, στη Βολιβία, στη Βραζιλία, παντού.
Ο αυταρχισμός ήδη είναι εδώ και εφαρμόζεται στο όνομα της προστασίας από τη «μόλυνση». Ήδη ο Γ.Γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, καταγγέλλει τη λογοκρισία και τις συλλήψεις υπό το πρόσχημα των fake news, το ρατσιστικό παροξυσμό εναντίον των «μολυσμένων ξένων», τις καταχρήσεις εξουσίας, τις νέες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται όχι μόνο για «καλό» αλλά και για την επιτήρηση, τον έλεγχο και την τιμωρία.
Και ο αυταρχισμός θα αυξάνεται, όσο κρίσεις, όπως η σημερινή, θα απονομιμοποιούν πλήρως στα μάτια της κοινής γνώμης το κυρίαρχο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης. Είναι γεγονός, ότι ένας μικροσκοπικός ιός τσάκισε τη μονοδοξία των παγκόσμιων ελίτ για την γραμμική κατεύθυνση της νεοφιλελεύθερης οικονομίας προς μια πλανητική κοινωνία υπό την «ιερή» δράση του νόμου της αγοράς και των επιχειρήσεων.
«Αυτή η απίστευτα καλολαδωμένη μηχανή μόλις σταμάτησε, λόγω της έλλειψης μάσκας που κοστίζει μόνο λίγα λεπτά ανά μονάδα ...»*, σταμάτησε από την έλλειψη κρεβατιών στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και αναπνευστήρων, σταμάτησε γιατί ο τρόπος λειτουργίας της νεοφιλελεύθερης οικονομίας είναι καταστροφικός.
Και όπως σημειώνει ο Νόαμ Τσόμσκι: «Θα υπάρξουν κι άλλες τέτοιες υγειονομικές κρίσεις. Αυτή εδώ είχε προβλεφτεί εδώ και 10-15 χρόνια, από την επιδημία του SARS. Ήξεραν, ότι θα έρθει κάποτε, αλλά δεν έκαναν τίποτε. Αν δεν αντιμετωπίσουμε τις αιτίες, οι επόμενες κρίσεις θα είναι ακόμη χειρότερες. Ο Ομπάμα, για παράδειγμα, είχε αναθέσει σε μια μικρή εταιρεία στην Καλιφόρνια την παραγωγή ποιοτικών αλλά φτηνών αναπνευστήρων για ΜΕΘ… Όμως η εταιρεία γρήγορα αγοράστηκε από μια μεγαλύτερη, την Covidien, που φτιάχνει ακριβούς αναπνευστήρες, και «έθαψε» το πρόγραμμα των φτηνών, γιατί δεν ήθελε ανταγωνισμό στα προϊόντα της και γι’ αυτό ακύρωσε το κυβερνητικό συμβόλαιο, με το επιχείρημα ότι δεν είναι αρκετά κερδοφόρο. Αυτός είναι ο καπιταλισμός και η εξαιρετικά άγρια εκδοχή του που λέγεται νεοφιλελευθερισμός, αυτή που υποφέρουμε από τον καιρό του Ρήγκαν, με τις εξαιρετικά επιβλαβείς συνέπειες για όλους»**.
Μια δεκαετής μελέτη του βρετανού επιδημιολόγου Michael Marmot δείχνει, ότι οι πολιτικές δημοσιονομικής συρρίκνωσης μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 έχουν διευρύνει το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών όσον αφορά το προσδόκιμο ζωής. Ταυτόχρονα, οι ανισότητες στον τομέα της υγείας αυξάνονται. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η πρόοδος στο προσδόκιμο ζωής που καταγράφηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα άρχισε να επιβραδύνεται το 2011. Μεταξύ 2011 και 2018, αυτή η εξέλιξη επιβραδύνθηκε σημαντικά: οι γυναίκες κερδίζουν μόνο ένα χρόνο περισσότερο κάθε είκοσι οκτώ χρόνια και οι άνδρες κάθε δεκαπέντε χρόνια.
Αυτό είναι το μοντέλο ανάπτυξης, στο οποίο είναι «δεσμευμένος» ο Ε. Μακρόν και οι υπόλοιποι, και που αναγκάζει τους γιατρούς να επιλέξουν ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει! Το μοντέλο που επιβάλει τη βαρβαρότητα να θανατώνεις κυριολεκτικά τους ηλικιωμένους.
Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα;
Ο σημερινός πρωτοσέλιδος τίτλος είναι ενδεικτικός: «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα»[iii]. Αυτό είναι νομίζω το δίλημμα του καιρού.
Κι όμως, όπως πάντα υπάρχει ένα σχέδιο Β για τις παγκόσμιες ελίτ, οι οποίες σε αντίθεση με τον Μακρόν προβλέπουν την αμφισβήτηση της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, την αμφισβήτηση του ίδιου του κανιβαλικού καπιταλιστικού συστήματος, καθώς η τεράστια υγειονομική κρίση θα μετατραπεί σε οικονομική, κοινωνική και ανθρωπιστική. Για τους «Νεκρούς από απελπισία» γράφει ο νομπελίστας οικονομικών Άνγκους Ντίτον. Βέβαια, οι νεκροί από πείνα και εξαθλίωση δεν ήταν κάτι άγνωστο το προηγούμενο χρονικό διάστημα. Στην Υεμένη, στην Αφρική, στην Ασία, λαοί ολόκληροι λιμοκτονούσαν και λιμοκτονούν. Μόνο που τώρα η ανθρωπιστική κρίση πλήττει τις μητροπόλεις του καπιταλισμού, που μέχρι σήμερα θεωρούνταν απρόσβλητες από τον «ιό» της ακραίας εξαθλίωσης. Η δυστυχία πλήττει πλέον το «κοινωνικό σώμα» των αναπτυγμένων χωρών. Ο τρίτος και ο τέταρτος κόσμος με όλες τις πληγές τους κατοικούν πλέον στη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, στο Παρίσι, στη Μαδρίτη, στις Βρυξέλλες… Όχι πως δεν κατοικούσαν και πριν, αλλά τώρα η μετάσταση είναι καθολική, ιοβόλος, μαζικά φονική.
Στην Ελλάδα τα πρώτα χρόνια της οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης γνωρίσαμε τις απελπισμένους αυτόχειρες, τους «νεκρούς από απελπισία» στο Γαλάτσι, στην πλατεία Βάθη, στο Σύνταγμα, σε όλη τη χώρα. Αυτού του είδους η ακραία απελπισία θα πλήξει, τώρα, ολόκληρο τον κόσμο. Γιατί τη χαριστική βολή στην ανεργία, την πείνα, την εξαθλίωση, θα δώσει η απώλεια της αξιοπρέπειας, η απώλεια του Προσώπου.
Οι εκπεπτωκότες από το φως στο σκοτάδι, οι «αόρατοι» πλέον μικρομεσαίοι θα βλέπουν την εικόνα τους στον τηλεοπτικό «καθρέφτη» και θα καθηλώνονται ντροπιασμένοι και στιγματισμένοι σαν τη μύγα που έχει τσακιστεί πάνω στο τζάμι. Το ίδιο τεχνοκρατικό, αντι-ουμανιστικό καπιταλιστικό πρόγραμμα θα συνεχίζει να δημιουργεί «μαύρες τρύπες» στη φύση και τη ζωή μας, όπως οι τρύπες που σκάβουν οι Βραζιλιάνοι, σήμερα, για να θάψουν τους χιλιάδες νεκρούς τους.
Όμως, όσο θα αποτυγχάνει το ισχύον μοντέλο καπιταλιστικής ανάπτυξης τόσο περισσότερο θα ζητάει κι άλλο αίμα, νέες μειώσεις μισθών και συντάξεων, νέους φόρους, νέες απολύσεις, ενώ οι τράπεζες θα στέλνουν με τον κλητήρα το χαρτί της κατάσχεσης των σπιτιών.
Μετά τον ιό ο μεσαίωνας. Τα πάντα θα καθηλωθούν από την απελπισία, τη ματαιότητα και την καταστροφή (συμπεριλαμβανομένης της αυτοκαταστροφής). Η άγρια βία θα αποκτήσει ιδεολογικό περιεχόμενο και θα γενικευθεί, αποκτώντας τα χαρακτηριστικά ενός κοινωνικού εμφυλίου.
Βέβαια, όπως είπαμε, υπάρχει και το οικονομικό και πολιτικό σχέδιο Β, που μιλάει για τον «επόμενο κόσμο», για τον «πράσινο» και τον «ψηφιακό» καπιταλισμό. Τα ερωτήματα όμως που τίθενται, είναι: Πρέπει άραγε να τους πιστέψουμε; Μπορούμε ακόμα να τους πιστεύουμε; Είναι ικανοί, να κάνουν κάτι διαφορετικό, από μια κοινωνία που μετατρέπει σταδιακά τα ανθρώπινα όντα σε εναλλάξιμα μικρά γρανάζια σε έναν τυποποιημένο και χωρίς νόημα κόσμο;
«Όλοι γνωρίζουν τώρα, τι κοστίζει η ανάθεση αλυσίδων εφοδιασμού δικτυωμένων σε ολόκληρο τον κόσμο, που λειτουργούν χωρίς αποθέματα για να προμηθεύσουν μια χώρα, που διατρέχει κίνδυνο, με εκατομμύρια μάσκες υγείας και φαρμακευτικά προϊόντα από τα οποία εξαρτώνται οι ζωές των ασθενών της… Ο καθένας ξέρει επίσης τι σημαίνει για τον πλανήτη η αποδάσωση, η μετεγκατάσταση, η συσσώρευση αποβλήτων, η μόνιμη κινητικότητα - το Παρίσι καλωσορίζει τριάντα οκτώ εκατομμύρια τουρίστες κάθε χρόνο, περισσότερο από δεκαεπτά φορές τον αριθμό των κατοίκων του και ο δήμος είναι ευχαριστημένος ... Η προστασία, η οικολογία, η κοινωνική δικαιοσύνη και η υγεία συνδέονται τώρα. Αποτελούν τα βασικά στοιχεία ενός αντι-καπιταλιστικού πολιτικού συνασπισμού ικανού να επιβάλει, άμεσα, ένα πρόγραμμα ρήξης.»***
Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα, λοιπόν;
Η αποφυγή της βαρβαρότητας επιβάλει τη δημιουργία ενός ευρύτατου «αντι-καπιταλιστικού συνασπισμού» με προοπτική τον σοσιαλισμό.
*AgoraVox-Lem Civa Πέμπτη 16 Απριλίου 2020
**ΕΦΣΥΝ-Γ. Τσιάρας
***S. Halimi –Le Monde diplomatique, (ηλεκτρονική έκδοση-Απρίλιος»
[i] Le Monde, ηλεκτρονική έκδοση 24.4.2020, άρθρο του Bruno Meyerfeld
[ii] Όγδοη μεγαλύτερη πόλη της Βραζιλίας και το σημαντικότερο οικονομικό κέντρο τoυ τροπικού δάσους του Αμαζονίου.
[iii] ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 25.4.2020
