Στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 ο τομέας ύδρευσης-αποχέτευσης στη χώρα μας παρουσίαζε μία εικόνα απογοητευτική, ιδιαίτερα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Οι υπηρεσίες ύδρευσης-αποχέτευσης.. παρέχονταν από τους Δήμους, με όλα τα προβλήματα που συνεπάγονταν η κατάσταση αυτή (γραφειοκρατία, έλλειψη ευελιξίας, έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού, έλλειψη πόρων κ.α.). Η καθυστέρηση που παρουσίαζε ο τομέας επέβαλε τη λήψη αποτελεσματικών μέτρων για τη βελτίωση του. Έτσι ψηφίσθηκε ο Ν. 1069/80 με τον οποίο ιδρύθηκαν οι Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης-Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ). Στόχος του νόμου ήταν η παροχή οικονομικών κινήτρων για την ίδρυση από τους Δήμους (πλην της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης) επιχειρήσεων ύδρευσης-αποχέτευσης με αυτοτέλεια και ευελιξία για την εκτέλεση των αναγκαίων υποδομών στον τομέα ύδρευσης-αποχέτευσης και επεξεργασίας αστικών υγρών αποβλήτων.
Το έργο και ο ρόλος των ΔΕΥΑ
Οι ΔΕΥΑ από το θεσμικό τους πλαίσιο, ανέλαβαν τρεις βασικές υποχρεώσεις: Να εξασφαλίσουν πόσιμο νερό επαρκούς ποσότητας και άριστης ποιότητας στους καταναλωτές, να καθαρίσουν το χρησιμοποιημένο νερό και να διευθετήσουν την απορροή των όμβριων υδάτων με στόχο την αντιπλημμυρική προστασία. Οι ΔΕΥΑ μπορούν να επεκτείνουν το αντικείμενο τους στην άρδευση, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στο φυσικό αέριο και στην εμφιάλωση και εμπορία νερού.
Η ίδρυση και η λειτουργία των ΔΕΥΑ είναι ο κυριότερος λόγος που κατασκευάσθηκαν πολλά έργα ύδρευσης-αποχέτευσης και επεξεργασίας αστικών υγρών αποβλήτων στη χώρα μας και λειτουργούν με τρόπο ικανοποιητικό, ισοδύναμο με αυτό των υπολοίπων χωρών της Ε.Ε.
Η πρώτη 20ετία μετά την ψήφιση του ν. 1069/80 χαρακτηρίζεται από την ίδρυση και λειτουργία μεγάλων ΔΕΥΑ που διαχειρίσθηκαν με επιτυχία το αντικείμενο που ανέλαβαν και συνέβαλαν με τρόπο αποτελεσματικό τόσο στην προστασία του περιβάλλοντος όσο και στην ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών.
Η εφαρμογή του «Καποδίστρια» είχε ως αποτέλεσμα τη σύσταση και λειτουργία δεκάδων ΔΕΥΑ μικρότερων σε μέγεθος που λειτούργησαν από τους νέους Καποδιστριακούς Δήμους.
Σήμερα 30 χρόνια από την ψήφιση του Ν. 1069/80 λειτουργούν ή έχουν συσταθεί:
• 227 ΔΕΥΑ που εξυπηρετούν 4.300.000 κατοίκους
• Προσφέρουν εργασία σε 6.500 περίπου εργαζόμενους
Στα 30 χρόνια λειτουργίας τους οι ΔΕΥΑ προέβησαν σε επενδύσεις 3.5 δις σε ονομαστικές τιμές ή σε 5.5 δις σε σημερινές τιμές συμβάλλοντας στη δημιουργία υποδομών στην περιφέρεια σʼ ένα τομέα ζωτικής σημασίας.
Η λειτουργία των ΔΕΥΑ όλα αυτά τα έτη ανέδειξε τα πλεονεκτήματα τους που είναι:
• Ο μεγάλος βαθμός εξειδίκευσης που διαθέτουν στην κατασκευή έργων υποδομής.
• Η ευελιξία που διακρίνει τις ΔΕΥΑ σε σχέση με τους Δήμους.
• Η ετοιμότητα και ικανότητα τους στην παραγωγή έργων κοινωνικής ωφέλειας όπως είναι τα έργα ύδρευσης-αποχέτευσης και βιολογικών καθαρισμών.
• Η δυνατότητα να εισέλθουν σε νέα αντικείμενα περιβαλλοντικού χαρακτήρα και η συμβολή τους στην ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών.
Οι προοπτικές των ΔΕΥΑ μετά την εφαρμογή του ν. 3852/2010 («Καλλικράτης»).
Η αναγνώριση από τον «Καλλικράτη» σε κάθε δήμο της δυνατότητας να έχει ΔΕΥΑ αποτελεί ουσιαστικά αναγνώριση του έργου που επιτέλεσαν οι ΔΕΥΑ στα τριάντα χρόνια της λειτουργίας τους.
Με την εφαρμογή του ν.3852/2010 θα επέλθουν αλλαγές στο χάρτη των ΔΕΥΑ:
• Οι 227 ΔΕΥΑ που υφίστανται σήμερα στην χώρα μας μειώνονται με τον «Καλλικράτη» σε 142.
• Οι «Καλλικράτειες» ΔΕΥΑ θα εξυπηρετούν 5.125.618 κατοίκους, δηλ. περίπου τον μισό πληθυσμό της χώρας μας.
Παραπέρα η εφαρμογή του «Καλλικράτη»:
• Θα έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία μεγάλων και ισχυρών ΔΕΥΑ.
• Θα ενδυναμώσει τις ΔΕΥΑ ως προς το μέγεθος και την οικονομική ισχύ με ταυτόχρονη αύξηση των επενδύσεων σε όλα τα επίπεδα.
• Θα ενισχύσει την εξειδίκευση των προσφερόμενων υπηρεσιών.
• Θα βελτιώσει τη δυνατότητα των ΔΕΥΑ για την παροχή νέων υπηρεσιών και προϊόντων στους Δημότες.
Πλεονεκτήματα των ΔΕΥΑ σε σχέση με τις δημοτικές υπηρεσίες ύδρευσης.
Ι. Η ύπαρξη και λειτουργία των ΔΕΥΑ είναι μονόδρομος για πόλεις άνω των 10.000 κατοίκων, αφού οι ΔΕΥΑ αποκλειστικά και μόνο μπορούν να χρηματοδοτηθούν για έργα ύδρευσης-αποχέτευσης από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων(ΠΔΕ). Θα πρέπει, επίσης, να επισημανθεί ότι το 2013 σταματούν τα χρηματοδοτικά ευρωπαϊκά προγράμματα και από εκεί και πέρα δεν θα είναι δυνατή η χρηματοδότηση Δήμου για έργα Ύδρευσης-Αποχέτευσης από το Π.Δ.Ε. παρά μόνο αν συστήσει ΔΕΥΑ. Επίσης, οι ΔΕΥΑ έχουν προτεραιότητα στις εντάξεις και χρηματοδοτήσεις έργων από ευρωπαϊκά προγράμματα.
ΙΙ. Στους Δήμους που δεν λειτουργούν ΔΕΥΑ η υπηρεσία ύδρευσης αποτελεί μία υποβαθμισμένη υπηρεσία. Η διαχείριση του νερού είναι από ελλιπής έως ανύπαρκτη. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι να δημιουργείται πρόβλημα με την ομαλή υδροδότηση των κοινοτήτων-οικισμών. Επίσης, τα πιο πολλά αντλιοστάσια-δεξαμενές είναι σε κακή κατάσταση εγκυμονώντας σοβαρό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Το προσωπικό των δήμων στο τομέα της ύδρευσης είναι ελλιπές και χωρίς εξειδίκευση, ενώ τα υδρόμετρα είναι είτε χαλασμένα είτε μη προσβάσιμα.
ΙΙΙ. Σήμερα έχουν κατασκευασθεί στην Ελλάδα 350 περίπου Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Λυμάτων.
Η ύπαρξη των ΔΕΥΑ είναι ο κυριότερος λόγος που ολοκληρώθηκαν πολλά έργα ύδρευσης-αποχέτευσης και λειτουργούν τα έργα αυτά σήμερα ασύγκριτα καλύτερα από ότι το παρελθόν. Από όλες τις κατά καιρούς απογραφές των έργων προκύπτει ότι:
Όλα σχεδόν τα έργα Βιολογικών Καθαρισμών για πάνω από 5.000 ισοδύναμους κατοίκους έχουν ολοκληρωθεί ή λειτουργούν με τρόπο ικανοποιητικό υπό την ευθύνη των ΔΕΥΑ.
Αντιθέτως, όσα έργα βιολογικών καθαρισμών διαχειρίζονται δήμοι, συνήθως λειτουργούν με πολλά προβλήματα λόγω έλλειψης προσωπικού και εμπειρίας ή και ευελιξίας για την αντιμετώπιση των λειτουργικών τους προβλημάτων. Δεν θα ήταν υπερβολή, αν λέγαμε, ότι πολλά έργα βιολογικών καθαρισμών σε πόλεις χωρίς ΔΕΥΑ έχουν εγκαταλειφθεί τελείως με αποτέλεσμα να έχουν σπαταληθεί επενδύσεις πολλών εκ. ευρώ.
Πέρα, όμως, από τους βιολογικούς καθαρισμούς οι ΔΕΥΑ συμβάλλουν ιδιαίτερα στην προστασία της δημόσιας υγείας και την πρόληψη των ασθενειών παρέχοντας άφθονο και υγιεινό νερό στους καταναλωτές. Ένας σημαντικός αριθμός ΔΕΥΑ ασχολείται συστηματικά με την παρακολούθηση και τον έλεγχο της ποιότητας του παρεχόμενου πόσιμου νερού και διαθέτει εργαστήρια και εξειδικευμένο προσωπικό για τον σκοπό αυτό. Οι ΔΕΥΑ εφαρμόζουν πλήρως την εθνική νομοθεσία και την νομοθεσία της Ε.Ε. για το πόσιμο νερό και οι καταναλωτές τους εγγυημένα πίνουν νερό που ελέγχεται στην ποιότητά του.
Για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας οι ΔΕΥΑ έχουν προβεί σε εκτεταμένη αντικατάσταση των παλαιών δικτύων ύδρευσης ώστε να μειώσουν σημαντικά τις διαρροές. Επιπλέον, χρησιμοποιούν όλες τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές για τη διαφύλαξη των υδατικών πόρων και τα τελευταία χρόνια οργανώνουν μεγάλες ενημερωτικές καμπάνιες για την πληροφόρηση του καταναλωτικού κοινού ώστε να αποφεύγει τις σπατάλες νερού.
Συμπεράσματα:
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι ΔΕΥΑ έχουν επιτελέσει σημαντικό έργο σʼ ένα τομέα ζωτικής σημασίας για το κοινωνικό σύνολο και έχουν να επιτελέσουν ακόμη σημαντικότερο. Το έργο αυτό επιτεύχθηκε λόγω του θεσμικού τους πλαισίου και των δυνατοτήτων που παρείχε, αφού λειτούργησαν με τρόπο ευέλικτο και αποτελεσματικό διαθέτοντας εξειδικευμένο προσωπικό και υψηλή τεχνογνωσία στον τομέα τους. Χωρίς τις ΔΕΥΑ ο τομέας ύδρευσης-αποχέτευσης θα είχε πολλές ελλείψεις και αδυναμίες με επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Οι ΔΕΥΑ μετά την εφαρμογή του «Καλλικράτη» μπαίνουν σε φάση ισχυροποίησης, αφού δίνεται σʼ αυτές η δυνατότητα να συνδυάσουν την μεγαλύτερη πελατειακή βάση με τις οικονομίες κλίμακας στο κόστος λειτουργίας τους σε συνδυασμό και με την άριστη ποιότητα νερού και παρεχόμενων υπηρεσιών που προσφέρουν. Ο εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου και η στήριξη τους από την πολιτεία θα ενισχύσει τη δυνατότητα αυτή, καθώς και την συμβολή τους στην προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο ανάπτυξη.
