Διονύσης Χαριτόπουλος
Ένας νέος τύπος ανθρώπου ξημερώνει. Η τεχνική νίκησε το πνεύμα. Το πολιτιστικό ταυτίστηκε με το πολιτισμικό και οι δύο λέξεις μπλέχτηκαν αξεδιάλυτα.
Ενώ έχουν έννοιες διαφορετικές. Πολιτιστικό, είναι το σύνολο των τεχνικών και πρακτικών γνώσεων και δεξιοτήτων για να δρούμε πάνω στη φύση. Πολιτισμικό (κουλτούρα), είναι το σύνολο των κανονιστικών αρχών, οι αξίες, τα ιδεώδη, το ανθρώπινο πνεύμα.
Ως τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο υπήρχε μια ισορροπία μεταξύ τεχνικής και πνεύματος. Οι λεγόμενες «δύο κουλτούρες» η τεχνική και η ανθρωπιστική παιδεία συνέπλεαν. Έκτοτε, η τεχνολογία θεοποιήθηκε και το πνεύμα αγνοήθηκε. Ο άνθρωπος πέτυχε τα πάντα με το μυαλό του, και εξαιτίας του κινδυνεύει να χάσει τα πάντα. Οι κοινωνίες, πλέον, αθόρυβα και υπόγεια, έχουν ήδη προνοήσει, για το ανθρώπινο είδος που χρειάζονται.
Το επικρατούν δόγμα είναι, ότι η «Παιδεία» πρέπει να τεθεί στην υπηρεσία της «Πράξης». Δηλαδή της «Αγοράς». Το ανθρωπιστικό ιδεώδες αλλάζει.
Όσα έκανε κοινό κτήμα ο τρομερός 18ος αιώνας, τα πνευματικά και αξιακά θεμέλια που έθεσε, ήδη ξεθωριάζουν. Οι επιπτώσεις της τεχνικής σκέψης στην «ουσία» του ανθρώπου είναι ήδη εμφανείς. Σημασία έχει πια η τελειότητα κατασκευής, σε γέφυρες, λεωφόρους, ουρανοξύστες, μετρό, λιμάνια, αεροδρόμια, μηχανές, οθόνες, και όχι η ποιότητα του ανθρώπου που τα χρησιμοποιεί.
Ένας νέου είδους αναλφαβητισμός γεννήθηκε και είναι απολύτως ανεκτός: άγνοια ιστορικών δεδομένων, θεμελιωδών έργων του πνεύματος και της τέχνης, παραμερισμός, και συχνά, γελοιοποίηση της διανόησης.
Έχουν υποβαθμίσει έως εξαλείψει σαν εξεζητημένα, άσκοπα και ανωφελή τα πνευματικά εφόδια και την καλλιέργεια. Η προσωπική σκέψη και δράση, αποθαρρύνονται. Κυριαρχούν οι κανόνες και τα πρωτόκολλα.
Και κάποιοι επείγονται να πάμε σε πιο ολοκληρωτικές λύσεις: Μια αυτοματοποιημένη κοινωνική τελειότητα των μυρμηγκιών και μελισσών, που αγνοεί κάθε υπαρξιακή αγωνία και δημιουργικότητα. Δηλαδή στην απόλυτη ανθρώπινη ισοπέδωση.
Όντα προγραμματισμένα και μονοδιάστατα, με καθορισμένο δρομολόγιο σπίτι-δουλειά, ελεγχόμενη ή καθόλου κίνηση και τρόπους μαζικής κατανάλωσης και διασκέδασης.
Όπου να ‘ναι, από το βάθος ξεπροβάλει με παιάνες, μουσικές και χειροκροτήματα ο αυταρχισμός...
