Πάνος Φλώκης
Σήμερα οι ΗΠΑ αναμένεται να αναγνωρίσουν την γενοκτονία των Αρμενίων, ένα από τα μεγάλα εγκλήματα του 20ου αιώνα.
Ποια είναι τα αίτια...
που οδήγησαν στη σφαγή 1.500.000 ανθρώπων.
Σήμερα συμπληρώνονται 106 χρόνια από την γενοκτονία των Αρμενίων, που διαπράχθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στις 24 Απριλίου του 1915 και οδήγησε στη σφαγή 1.500.000 ανθρώπων.
Με αφορμή την ημέρα μνήμης για τα θύματα της εθνοκάθαρσης, αναμένεται οι ΗΠΑ να αναγνωρίσουν επίσημα την σφαγή, την στιγμή που η τουρκική κυβέρνηση εξακολουθεί να αρνείται το μεγάλο έγκλημα του παρελθόντος.
Αναλυτές υποστηρίζουν, ότι η κίνηση του Τζο Μπάιντεν θα επιδεινώσει τις σχέσεις της άλλης πλευράς του Ατλαντικού με την γείτονα χώρα και ταυτόχρονα θα δώσει διεθνή αναγνώριση σε ένα ατιμώρητο έγκλημα.
Τι οδήγησε όμως πριν 106 χρόνια ένα κράτος να προβεί σε ένα από τα πιο ειδεχθή εγκλήματα, του οποίου οι συνέπειες είναι ορατές έως τις μέρες μας.
Εθνικισμός και πολιτική διαχείριση
Η Αρμενία είναι ένα από τα αρχαιότερα κράτη της Μέσης Ανατολής με μια ιστορική πολιτισμική ταυτότητα, ενώ κατά καιρούς είχε κρίσιμο ρόλο στις εξελίξεις της ευρύτερης περιοχής.
Η περιοχή και ο λαός της βρισκόταν ανέκαθεν στο «στόχαστρο» των εκάστοτε δυνάμεων που διεκδικούσαν ένα τμήμα του Καυκάσου, ενώ ήταν ένα από τα ιδιαίτερα σημεία τριβής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Τσαρικής Ρωσίας.
Οι πρώτες διώξεις εναντίον των Αρμενίων αρχίζουν στα τέλη του 19ου αιώνα, από τον Αμπντούλ Χαμίτ Β΄, Σουλτάνο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο ίδιος βλέπει το καθεστώς του να «τρίζει», ενόψει των κοινωνικών εξελίξεων που συντελούνται εκείνη την εποχή με τον θεσμό της μοναρχίας να αμφισβητείται έντονα, ενώ η Ρωσία εποφθαλμιά την Αρμενία.
Τότε, με δικαιολογία πως οι Αρμένιοι συνεργάζονται με τον Τσάρο, προβαίνει σε άγριους διωγμούς με μαζικές εκτελέσεις της διετίας 1895 -1896, που στοίχισαν τη ζωή σε 300.000 Αρμενίους, με αποκορύφωμα τις σφαγές στο Σασούν το 1894.
Έκτοτε η πολιτική του Σουλτάνου και της αυλής στη περιοχή είναι σκληρή, καθώς θεωρούν, ότι θα υπάρξουν έντονες αντιδράσεις στο μέλλον και αποσχιστικές τάσεις. Έτσι, εφαρμόζει μια σκληρή πολιτική με στόχο να καταστείλει τον Αρμενικό λαό και να διατηρήσει μια σχετική ηρεμία στα ταραγμένα εδάφη της.
Στη συνέχεια, οι Νεότουρκοι μπορεί να διαδέχονται τον Σουλτάνο στην εξουσία και να απορρίπτουν την μοναρχία, δεν ισχύει όμως το ίδιο για τις εσωτερικές πολιτικές καταστολής της. Παράλληλα, έχουν έναν επιπλέον λόγο για να αντιμετωπίζουν αρνητικά τους Αρμένιους, καθώς η εθνικιστική πολιτική που εφαρμόζεται, έχει ως σκοπό την ομογενοποίηση των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Έτσι, το νέο καθεστώς τον Απρίλιο του 1909 προέβη σε νέους διωγμούς των Αρμενίων στα Άδανα και την ευρύτερη περιοχή της Κιλικίας.
Αποκορύφωμα των νέων διώξεων, είναι η σύλληψη 250 επιφανών Αρμενίων στην Κωνσταντινούπολη στις 24 Απριλίου του 1915, οι οποίοι εκτελέστηκαν το ίδιο βράδυ.
Αποτέλεσμα είναι, να καθιερωθεί η συγκεκριμένη ημέρα πριν 106 χρόνια ως ημέρα μνήμης της σφαγής που θα τελείωνε το 1918 και θα ολοκληρώνονταν πλήρως το 1923.
Οικονομία και μεσαία τάξη
Στα κίνητρα των δύο οθωμανικών καθεστώτων που οδήγησαν στην συστηματική εξόντωση των Αρμενίων, υπάρχει και οικονομικός παράγοντας.
Η Αυτοκρατορία στα τέλη του 19ου αιώνα φθίνει σημαντικά και φαίνεται ότι θα διαλυθεί, ενώ κυβερνάται από ένα φεουδαρχικό σύστημα που ο χρόνος του έχει παρέλθει και αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της εποχής.
Οι Νεότουρκοι θα συνειδητοποιήσουν όταν έρθουν στην εξουσία, ότι στο νέο κράτος δυτικών προτύπων που οραματίζονται, πέρα από ομοιογένεια στο πληθυσμό, χρειάζονται και μεσαία τάξη, ώστε να εισέλθουν στο καπιταλιστικό σύστημα της εποχής.
Η μεσαία τάξη όμως ελέγχεται κυρίως από Ορθόδοξους υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Έλληνες και Αρμένιους, άτομα που δεν έχουν θέση στα μελλοντικά σχέδια της νέας πολιτικής τάξης.
Στον αντίποδα η τουρκική μεσαία τάξη απαρτίζεται από αξιωματικούς του στρατού και μερικούς υψηλά ιστάμενους δημόσιους λειτουργούς, ομάδες που δεν μπορούν να διαδραματίσουν ιδιαίτερο οικονομικό ρόλο.
Παράλληλα, η κατάρρευση της Αυτοκρατορίας είναι ορατή, όπως και η δημιουργία ενός κράτους απογόνου της, με την Αρμενία να θεωρείται ένα από τα εδάφη που θα ελέγχεται από το νέο καθεστώς. Τόσο η οικονομία της, όσο και ο ορυκτός πλούτος με την γεωστρατηγική της θέση, αποτελούν μια ιδιαίτερη λεία στην ευρύτερη περιοχή.
Γεωπολιτική στρατηγική και η λύση της εποχής
Η Αρμενία κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς βρίσκεται στα σύνορα με την Τσαρική Ρωσία, ορκισμένο εχθρό των Οθωμανών. Ταυτόχρονα, είναι το τέλειο «ορμητήριο-παρατηρητήριο» της Μεσοποταμίας και των κοιτασμάτων πετρελαίου που έχουν εντοπιστεί εκεί, όπως και της περιοχής του Καυκάσου με τα πλούσια ορυκτά.
Επιπλέον, η γενοκτονία μπαίνει σε εφαρμογή κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν Οθωμανική Αυτοκρατορία και Ρωσία βρίσκονται σε αντίπαλα στρατόπεδα, με τους πρώτους στις Κεντρικές Δυνάμεις και τους δεύτερους στην Τριπλή Αντάντ.
Οι Οθωμανοί θεωρούν ότι η Αρμενία θα αποσχιστεί από το κράτος, ενώ οι φόβοι εντείνονται από το σχέδιο που είχαν υπόψη οι Μεγάλες Δυνάμεις.
Συγκεκριμένα, στα τέλη του 19ου αιώνα, οι μεγάλοι «παίκτες της εποχής», ήθελαν να διαλύσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία και να την χωρίσουν σε 10 κράτη. Ανάμεσα στα κράτη που θα δημιουργούνταν, θα ήταν και η Αρμενία, που θα λειτουργούσε ως ανάχωμα στη Τουρκία και στην επέλαση της Ρωσίας στον Καύκασο. Παρόλα αυτά, το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε ποτέ και έμεινε στα χαρτιά.
Επίσης, η απόφαση των Νεότουρκων να προβούν σε εθνοκάθαρση, πρόκειται για μια λύση της εποχής, καθώς χρησιμοποιείται κατά κόρον από τα δυτικά κράτη, όπως του Βελγίου και της Αυτοκρατορίας της Μεγάλης Βρετανίας για καταστολή στις αποικίες.
Μάλιστα, η σφαγή «υπηκόων δεύτερης κατηγορίας», όχι μόνο δεν αποτελεί σπάνια επιλογή για τις κυβερνήσεις της εποχής, αλλά και συνήθως δεν καταδικάζεται. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το αιματοκύλισμα από τις δυτικές αποικιοκρατικές δυνάμεις στην Αφρική και από τους Βρετανούς στην Ινδία και την Παλαιστίνη, εκείνη την χρονική εποχή.
Έτσι, η απόφαση για μαζική σφαγή στην Αρμενία όχι μόνο δεν ξαφνιάζει κανένα κράτος τότε, αλλά έχει και τις ευλογίες της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, στενό σύμμαχο των Οθωμανών, όπου αισιοδοξούσε στην επιβίωση του καθεστώς του Σουλτάνου.
106 χρόνια μετά….
Σήμερα συμπληρώνονται 106 χρόνια από την γενοκτονία των Αρμενίων, όπου κόστισε την ζωή σε 1.500.000, οι οποίοι είτε εκτελέστηκαν, είτε δολοφονήθηκαν με βάναυσο τρόπο, είτε άφησαν την τελευταία τους πνοή σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και σε πορείες θανάτου στην έρημο.
Μέχρι στιγμής, το έγκλημα έχει αναγνωριστεί από 32 χώρες, ενώ από τις τελευταίες αποτελεί η Γερμανία. Μάλιστα, μόλις το 2015 υπαναχώρησε από τη σταθερή μέχρι τώρα άρνησή της να χρησιμοποιήσει τον όρο «γενοκτονία» για την εξόντωση των Αρμενίων από τους Οθωμανούς.
«Η σφαγή των Αρμενίων πριν από 100 χρόνια υπήρξε γενοκτονία, το κλασικό παράδειγμα εθνοκάθαρσης, μαζικής καταστροφής και απέλασης», δήλωσε ο πρόεδρος της Γερμανίας Γιοακίμ Γκάουκ, κατά την διάρκεια επιμνημόσυνης δέησης που έγινε σε ναό του Βερολίνου στις 23 Απριλίου του 2015.
Σε λίγο, λοιπόν, αναμένεται η απόφαση που θα λάβει ο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος πρέπει να διαλέξει, εάν θα αναγνωρίσει ένα ατιμώρητο έγκλημα ή εάν θα γίνει συνένοχος και θα συγκαλύψει μία από τις «μαύρες» σελίδες της ιστορίας.
ieidiseis.gr
