Κώστας Δουζίνας
Η κυβέρνηση απαγόρευσε πάλι για τις 6 Δεκέμβρη, επέτειο της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου και της εξέγερσης που ακολούθησε, δημόσιες συγκεντρώσεις σε όλη τη χώρα με πάνω από τρία άτομα. Η απαγόρευση επαναλαμβάνει εκείνη την πρωτοφανή στις 17 Νοέμβρη.
Η πανδημία δίνει την αφορμή και τη δικαιολογία για την αναστολή μιας από τις πιο βασικές ελευθερίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Η καταστολή αποτελούσε πάντα τη μεγάλη αγάπη της δεξιάς. Η πανδημία της έδωσε την ευκαιρία να την γιγαντώσει και να την κάνει μόνιμη. Η συζήτηση περί της συνταγματικότητας της απαγόρευσης των εκδηλώσεων του Πολυτεχνείου κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι ήταν δυσανάλογη με τον σκοπό της. Οι διαδηλώσεις που τηρούν τα υγειονομικά μέτρα είναι τόσο συνταγματικές όσο και η ποδηλατάδα στην Πάρνηθα.Η συζήτηση περί συνταγματικότητας αφορά όλους μας και όχι μόνο κάποιους ειδικούς ή δικαστές, των οποίων ξέρουμε τις απόψεις, πριν δούμε την υπογραφή στο τέλος του κειμένου. Οι πορείες και άλλες εκδηλώσεις απονομής τιμής στο Πολυτεχνείο που οργάνωσαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης και άλλες οργανώσεις, ματαίωσαν την απαγόρευση στην πράξη. Για τους νομικούς ρεαλιστές, το δίκαιο υπάρχει στην πράξη και όχι στα βιβλία (ή τις δηλώσεις των συνταγματολόγων). Για τον σημαντικότερο Άγγλο νομικό του περασμένου αιώνα J A G Griffith «ό,τι γίνεται στην πολιτική είναι συνταγματικό. Και αν κάτι δεν γίνεται κι αυτό συνταγματικό είναι». Η συνταγματικότητα της απαγόρευσης, όπως και του νόμου Χρυσοχοΐδη περί συναθροίσεων, αποφασίστηκε στον δρόμο.
Η απαγόρευση των σημερινών εκδηλώσεων μνήμης είναι πιο σημαντική από εκείνη του Πολυτεχνείου. Η εξέγερση του Δεκέμβρη αποτελεί μεγαλύτερο τραύμα για τη δεξιά από το Πολυτεχνείο και την ετήσια πορεία του. Το μεταπολιτευτικό κίνημα επέβαλε τον εορτασμό του Πολυτεχνείου και η δεξιά αναγκάστηκε να το αποδεχτεί απρόθυμα, μια και η αναγνώριση του Πολυτεχνείου είναι παλλαϊκή. Φέτος ακούσαμε και το πρωτοφανές, ότι δεξιοί ήταν στο Πολυτεχνείο. Αποτελεί συνέχεια του ισχυρισμού του κ. Μητσοτάκη, ότι ως βρέφος ήταν μέρος της αντίστασης. Ο Δεκέμβρης είναι διαφορετικός. Αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη εξέγερση σε μια ακολουθία αντιστάσεων με σταθμούς τις πολύμορφες και μαζικές αντιστάσεις κατά των μνημονίων, την κατάληψη του Συντάγματος και των άλλων πλατειών και κατάληξη τις εκλογές του 2015.
Το «συμβάν» του Νοέμβρη
Σ’ όλο τον κόσμο οι αντιστάσεις εντείνονται, οι κυβερνήσεις αυξάνουν τις δυνάμεις καταστολής και παρακολούθησης και προετοιμάζονται για ένα εκρηκτικό 2021. Γυρίσαμε πιθανά πάλι στο 2009 λίγο πριν ένα νέο παγκόσμιο κύμα εξεγέρσεων.
Σ’ αυτή τη συγκυρία τα χαρακτηριστικά του Δεκέμβρη κρατούν άγρυπνη την κυβέρνηση. Η εξέγερση δεν ήταν απλώς μια διαμαρτυρία για τη δολοφονία του νεαρού Αλέξη ούτε μια συντονισμένη έκρηξη κοινωνικών κινημάτων ή αριστερών πρωτοβουλιών. Καμιά οργάνωση δεν την καθοδήγησε, κανένας πολιτικός χώρος δεν την εκπροσώπησε, κανένας ηγέτης δεν την αντικατάστησε με την αυθεντία του. Η εξέγερση ήταν αποτέλεσμα της έντασης ανάμεσα στο δομημένο κοινωνικό σώμα με τους πολιτικούς του αντιπροσώπους και, από την άλλη, ομάδων, αιτίων και συμφερόντων που είναι ριζικά αποκλεισμένα από την πολιτική τάξη.
Ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων δεν είναι σε θέση, να διατυπώσει τα πιο ουσιαστικά του αιτήματα στη γλώσσα των πολιτικών προβλημάτων. Με αυτή την έννοια η εξέγερση ήταν η έκφραση πολιτικής δράσης στο σημείο μηδέν της. Οι εξεγερμένοι δεν λένε «θέλω αυτό ή εκείνο», αλλά μόνο «είμαστε εδώ, είμαστε ενάντια». Δεν διεκδικούσαν αυτό ή εκείνο το δικαίωμα, αλλά «το δικαίωμα να έχουν δικαιώματα». Είναι σαν να έλεγαν, «εμείς, ο ασήμαντοι, τα σχολιαρόπαιδα, οι ζορισμένοι φοιτητές, οι άνεργοι, η γενιά που πρέπει να επιβιώσει με μισθούς 600 ευρώ, είμαστε το παν, απέναντι σε εκείνους που εμφανίζουν τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους ως καθολικά».
Αυτό οδήγησε στη δημιουργία νέων πολιτικών υποκειμένων και μετέτρεψε τα γεγονότα από συνήθη φοιτητική ή αριστερή διαμαρτυρία σε κάτι καινούργιο, μέσα από ριζικές αλλαγές του πολιτικού τοπίου. Όπως το έβαζε ο Foucault, το πολιτικό τους αίτημα ήταν απλό και καταιγιστικό: «δεν θέλουμε να μας κυβερνούν μ ’αυτό τον τρόπο».
Οι «έγκυροι» και φοβισμένοι σχολιαστές συμφώνησαν, ότι ο Δεκέμβρης δεν ήταν πολιτικό φαινόμενο, γιατί τα «παιδιά» δεν είχαν καθαρούς στόχους και αιτήματα. Η πολλαπλότητα των αιτιών, η πολυμορφία και πρωτοτυπία των δράσεων, οι πολύχρωμοι συμμετέχοντες δεν έμπαιναν στα περιορισμένα ερμηνευτικά σχήματα του πολιτικού «σχολιασμού». Το Φροϋδικό ερώτημα «τι θέλουν τα παιδιά» δεν έβρισκε εύκολη απάντηση και η ανάλυση περιορίστηκε στην καταδίκη των περιορισμένων επιθέσεων σε καταστήματα και περιουσίες.
Όταν ο επικεφαλής της δημόσιας τηλεόρασης ΝΕΤ αποκάλεσε τους διαδηλωτές που σήκωσαν πανό κατά τη διάρκεια ζωντανής τηλεοπτικής μετάδοσης ειδήσεων «ανοργάνωτο όχλο», «χωρίς κοινωνική ταυτότητα» ήταν, malgré lui, κοντά στην αλήθεια. Οι εξεγερμένοι είχαν τη μορφή πολιτικού «πλήθους», «όχλου» για τους φοβισμένους. Μιας ανθρώπινης μάζας που διατάραξε την κατεστημένη τάξη της ελληνικής πολιτικής, επιτρέποντας σε αόρατους, ανώνυμους και ευάλωτους να γίνουν πολιτικά ορατοί. Όπως λέει ο Γάλλος φιλόσοφος Jacques Rancière, όταν ένα πολιτικά αποκλεισμένο τμήμα της κοινωνίας (οι μαθητές, οι άνεργοι, νέοι χωρίς μέλλον και αντιπροσώπευση) γίνεται ορατό, ένα νέο πολιτικό υποκείμενο δημιουργείται καθ’ υπέρβαση των ιεραρχημένων ομάδων. Το αναπόδραστο συγκρουσιακό συστατικό της πολιτικής αλλάζει την ρουτινιέρικη μορφή της.
Ήταν ακριβώς η απόρριψη της τετριμμένης πολιτικής που μετέτρεψε την εξέγερση σε συμβάν, με την έννοια που αποδίδει στον όρο ο φιλόσοφος Αλέν Μπαντιού. Κάθε κοινωνική και πολιτική κατάσταση περιλαμβάνει μια άπειρη αλληλουχία στοιχείων, τάξεων, ομάδων και ανθρώπων με διαφορετικά συμφέροντα και ιδεολογίες, έθιμα και συνήθειες. Όμως, στο μέσον αυτής της απειρίας διαφορών υπάρχει ένας άδειος χώρος, ένα κενό, που ενώ παραμένει αόρατο για τις κυρίαρχες δυνάμεις, εγγυάται ωστόσο τη σταθερότητα του συνόλου.
Το κενό αυτό βρίσκεται κοντά στους πιο ανώνυμους και ευάλωτους. Το συμβάν βγάζει τους αόρατους από το περιθώριο και τους βάζει στο κέντρο της πολιτικής. Πριν από το συμβάν, η πολιτική αλλαγή είναι ζήτημα αστυνόμευσης και συναίνεσης. Μετά το ρήγμα, η πολιτική επιστρέφει σε μια σχετική κανονικότητα· το πεδίο της, ωστόσο, θα έχει αλλάξει, λόγω της εμφάνισης νέων πολιτικοποιημένων υποκειμένων και την νέα διευθέτηση των κανόνων που αφορούν την πολιτική συμμετοχή. Για τον Μπαντιού, το συμβάν είναι φευγαλέο, ο ίδιος ο σκοπός του είναι να εξαφανιστεί, αφού έχει αλλάξει την πολιτική ανθρωπογεωγραφία. Όπως ακριβώς η εξέγερση δεν μπορούσε να προβλεφθεί, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της άρχισαν να διαφαίνονται αργότερα.
Τον Φεβρουάριο του 2009, χρησιμοποιώντας τον Μπαντιού σε ένα άρθρο για τον Guardian, υποστήριξα, ότι η εξέγερση του Δεκέμβρη μπορεί να χαρακτηριστεί συμβάν μόνο αναδρομικά, αν κάποιοι άνθρωποι παραμείνουν πιστοί σε αυτό το «σχεδόν τίποτα», που έγινε προσωρινά ορατό και απέκτησε φωνή. «Αυτό είναι το στοίχημα για όλους μας. Το αν η εξέγερση θα γίνει συμβάν ή θα παραμείνει μόνο μια εξέγερση (όσο σημαντικό κι αν είναι αυτό), εξαρτάται από αυτούς που μετά την εξαφάνισή της θα της αποδώσουν ένα όνομα και θα μείνουν πιστοί στην ιδέα της αναδιατύπωσης των κανόνων της πολιτικής ορατότητας».
Η πρόβλεψη επιβεβαιώθηκε, το όνομα δόθηκε: Δεκέμβρης. Η πολιτική ορατότητα και το νόημα της πολιτικής ανακαθορίστηκαν. Η ακολουθία Δεκέμβρης-Αγανακτισμένοι-2015 είχε ξεκινήσει την πορεία της, η εξουσία χωρίς να το καταλάβει, είχε χάσει την πρωτοβουλία κινήσεων. Αυτό φοβάται σήμερα πάλι η εξουσία.
ΠΗΓΗ: tvxs.gr
Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τον συντάκτη τους, χωρίς να συμπίπτουν κατ' ανάγκη με την άποψη του Jenny΄s world
