Κωνσταντίνος Λάππας
Δεν είναι δα και τόσο πίσω ο καιρός, που πολλοί επιδημιολόγοι και δημοσιολογούντες στην Ελλάδα παρουσίαζαν ως παράδειγμα προς αποφυγή χώρες όπως...
το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σουηδία, για την επιλογή τους να επιδιώξουν την «ανοσία της αγέλης» ως μέσο αντιμετώπισης της πανδημίας του κορονοϊού. Η αλήθεια είναι, πως η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον άλλαξε στάση πηγαίνοντας σε εντατικοποίηση των περιοριστικών μέτρων. Είναι αλήθεια, επίσης, πως τον Μάρτιο και τον Απρίλιο η επιστημονική κοινότητα είχε πολύ λιγότερη γνώση πάνω στον SARS-CoV-2 από αυτή που έχει πλέον.Σήμερα ωστόσο μια μερίδα των επιστημόνων φέρνει ξανά στο προσκήνιο το θέμα της «ανοσίας της αγέλης», της «Εστιασμένης Προστασίας», όπως αναφέρουν, ως εναλλακτικό σχέδιο στο lockdown, που χρησιμοποιήθηκε στην πρώτη φάση της πανδημίας για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού. Σημειώνεται, πως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επισημαίνει, πως το επιδημιολογικό σενάριο της «ανοσίας της αγέλης» είναι «επιστημονικά και ηθικά προβληματικό», τονίζοντας πως «ποτέ στην ιστορία της δημόσιας υγείας η ανοσία αγέλης δεν έχει χρησιμοποιηθεί ως στρατηγική για την αντιμετώπιση μιας επιδημίας, και ακόμη λιγότερο μιας πανδημία».
Αίσθηση προκάλεσε πρόσφατα και άρθρο του Σωτήρη Τσιόδρα, μαζί με τον επιδημιολόγο του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας Θεόδωρο Λύτρα, στο επιστημονικό περιοδικό Scandinavian Journal of Public Health, στο οποίο αναφέρουν, πως η «ανοσία της αγέλης» κακώς έχει δαιμονοποιηθεί και πως «η πανδημία θα τελειώσει οριστικά μόνο όταν επιτευχθεί ανοσία αγέλης, είτε μέσω εμβολιασμού, είτε μέσω λοίμωξης από τον ιό, είτε μέσω συνδυασμού και των δύο». Υπενθυμίζεται, πως τον περασμένο Απρίλιο ο εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας για τον κοροναϊό Σωτήρης Τσιόδρας είχε επισημάνει, ότι μια τακτική καθολικής ανοσίας της αγέλης στη χώρα μας «θα μεταφραζόταν σε χιλιάδες νεκρούς», συμπληρώνοντας βέβαια ότι «χρειαζόμαστε τη σταδιακή ανοσία, ώστε να μην υπερφορτωθεί το Σύστημα Υγείας και να προετοιμαστούμε καλύτερα για ένα δεύτερο κύμα κρουσμάτων».
Η Διακήρυξη του Γκρέιτ Μπάρινγκτον και η «Εστιασμένη Προστασία»
Σε μια προσπάθεια να συστηματοποιηθεί η τάση για την «ανοσία της αγέλης» και να συμμετέχουν σε μια διαδικασία συνδιαμόρφωσης μιας νέας πολιτικής αντιμετώπισης της πανδημίας, μερίδα της επιστημονικής κοινότητα υπογράφει τη Διακήρυξη του Γκρέιτ Μπάρινγκτον, μιας κίνησης που καλεί επιστήμονες, προσωπικό στο χώρο της Υγείας αλλά και απλούς πολίτες να στηρίξουν τις εν λόγω θέσεις, προκειμένου να μπει, όπως λένε, ένα φρένο στις «καταστροφικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία από τις επικρατούσες πολιτικές για την αντιμετώπιση της COVID-19». Οι επιστήμονες της Διακήρυξης του Γκρέιτ Μπάρινγκτον ονομάζουν την προσέγγισή τους «Εστιασμένη Προστασία (Focused Protection)». Στον πυρήνα αυτής της προσέγγισης είναι «να επιτραπεί σε εκείνους που διατρέχουν τον ελάχιστο κίνδυνο θανάτου, να ζήσουν τη ζωή τους κανονικά, για να αποκτήσουν ανοσία στον ιό μέσω φυσικής λοίμωξης, προστατεύοντας καλύτερα όσους διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο».
Απαντώντας στο εύλογο ερώτημα, πώς θα προστατεύονται οι ευάλωτες ομάδες μέχρι να επιτευχθεί η «ανοσία της αγέλης», οι επιστήμονες ξεκαθαρίζουν, ότι «η υιοθέτηση μέτρων για την προστασία των ευάλωτων θα πρέπει να είναι ο κεντρικός στόχος των πολιτικών προστασίας της δημόσιας υγείας από την COVID-19. Για παράδειγμα, τα γηροκομεία πρέπει να χρησιμοποιούν προσωπικό με επίκτητη ανοσία και να εκτελούν συχνές δοκιμές PCR για το υπόλοιπο προσωπικό και όλους τους επισκέπτες. Η εναλλαγή προσωπικού πρέπει να ελαχιστοποιηθεί. Οι συνταξιούχοι που ζουν στο σπίτι, πρέπει να παραλαμβάνουν τα είδη παντοπωλείου και άλλα είδη πρώτης ανάγκης με παράδοση κατ’ οίκον. Όταν είναι δυνατό, θα πρέπει να μπορούν να συναντούν μέλη της οικογένειάς τους σε εξωτερικούς χώρους. Ένας ολοκληρωμένος και λεπτομερής κατάλογος τέτοιων μέτρων, που να περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και προσεγγίσεις για τα νοικοκυριά πολλαπλών γενεών, μπορεί να εφαρμοστεί…»
Είναι σαφές, ότι το σχέδιο της Διακήρυξης του Γκρέιτ Μπάρινγκτον προϋποθέτει σημαντικές δαπάνες και πρωτοβουλίες από την πλευρά των κρατών.
Αν και οι επιστήμονες δηλώνουν, πως προέρχονται από όλους τους ιδεολογικούς χώρους, η προσέγγισή τους στη Διακήρυξη δίνει ιδιαίτερη βάση, στον ταξικό χαρακτήρα που έχουν οι πολιτικές αντιμετώπισης της πανδημίας σε διάφορες χώρες: «Οι τρέχουσες πολιτικές lockdown προκαλούν καταστροφικές επιπτώσεις στη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη δημόσια υγεία [...] οδηγώντας σε αύξηση της θνησιμότητας παραπάνω από το αναμενόμενο μέσα στα επόμενα χρόνια, με την εργατική τάξη και τα νεότερα μέλη της κοινωνίας να επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος», σημειώνουν.
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, η Διακήρυξης του Γκρέιτ Μπάρινγκτον έχει συγκεντρώσει εκατοντάδες χιλιάδες υπογραφές και καθημερινά ο αριθμός μεγαλώνει.
Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της Διακήρυξης:
Ως επιδημιολόγοι μεταδοτικών ασθενειών και επιστήμονες της δημόσιας υγείας, εκφράζουμε τις σοβαρές μας ανησυχίες σχετικά με τις καταστροφικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία από τις επικρατούσες πολιτικές για την αντιμετώπιση της COVID-19 και προτείνουμε μια προσέγγιση που αποκαλούμε Εστιασμένη Προστασία (Focused Protection).
Προερχόμενοι από την Αριστερά και τη Δεξιά, καθώς και από όλο τον κόσμο, έχουμε αφιερώσει την καριέρα μας στην προστασία των ανθρώπων. Οι τρέχουσες πολιτικές lockdown προκαλούν καταστροφικές επιπτώσεις στη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη δημόσια υγεία. Τα αποτελέσματα (για να αναφέρουμε μερικά μόνο) περιλαμβάνουν χαμηλότερα ποσοστά εμβολιασμού στην παιδική ηλικία, λιγότερους διαγνωστικούς ελέγχους για καρκίνο, επιδείνωση των καρδιαγγειακών παθήσεων αλλά και της ψυχικής υγείας – οδηγώντας σε αύξηση της θνησιμότητας παραπάνω από το αναμενόμενο μέσα στα επόμενα χρόνια, με την εργατική τάξη και τα νεότερα μέλη της κοινωνίας να επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος. Η παραμονή των μαθητών εκτός σχολείου είναι επίσης μια σοβαρή κοινωνική αδικία.
Η διατήρηση αυτών των μέτρων έως ότου είναι διαθέσιμο ένα εμβόλιο θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη, με τους μη προνομιούχους να πλήττονται δυσανάλογα.
Ευτυχώς η κατανόησή μας για τον ιό αυξάνεται. Γνωρίζουμε ότι η ευπάθεια στο θάνατο από την COVID-19 είναι περισσότερο από χίλιες φορές υψηλότερη στους ηλικιωμένους και σε ασθενείς σε σύγκριση με τους νέους. Επιπλέον, για τα παιδιά, ο COVID-19 είναι λιγότερο επικίνδυνος από πολλές άλλες νόσους ή επιβλαβείς καταστάσεις, ανάμεσα στις οποίες και η εποχιακή γρίπη.
Καθώς αυξάνεται η ανοσία στον γενικό πληθυσμό, ο κίνδυνος μόλυνσης σε όλους –συμπεριλαμβανομένων των ευάλωτων– μειώνεται. Γνωρίζουμε ότι όλοι οι πληθυσμοί θα φτάσουν τελικά στην «ανοσία αγέλης» –δηλαδή το σημείο εκείνο στο οποίο το ποσοστό των νέων λοιμώξεων θα είναι σταθερό– και ότι αυτό μπορεί να βοηθηθεί από (αλλά δεν εξαρτάται από) ένα εμβόλιο. Ο στόχος μας θα πρέπει επομένως να είναι η ελαχιστοποίηση της θνησιμότητας και της γενικότερης κοινωνικής βλάβης έως ότου φτάσουμε σε ένα τέτοιο επίπεδο ανοσίας.
Η πιο κοινωνικά ευαίσθητη προσέγγιση που εξισορροπεί τους κινδύνους και τα οφέλη από την επίτευξη της «ανοσίας αγέλης» είναι να επιτραπεί σε εκείνους που διατρέχουν τον ελάχιστο κίνδυνο θανάτου να ζήσουν τη ζωή τους κανονικά, για να αποκτήσουν ανοσία στον ιό μέσω φυσικής λοίμωξης, προστατεύοντας καλύτερα όσους διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Αυτό ονομάζουμε Εστιασμένη Προστασία (Focused Protection).
Η υιοθέτηση μέτρων για την προστασία των ευάλωτων θα πρέπει να είναι ο κεντρικός στόχος των πολιτικών προστασίας της δημόσιας υγείας από την COVID-19. Για παράδειγμα, τα γηροκομεία πρέπει να χρησιμοποιούν προσωπικό με επίκτητη ανοσία και να εκτελούν συχνές δοκιμές PCR για το υπόλοιπο προσωπικό και όλους τους επισκέπτες. Η εναλλαγή προσωπικού πρέπει να ελαχιστοποιηθεί. Οι συνταξιούχοι που ζουν στο σπίτι πρέπει να παραλαμβάνουν τα είδη παντοπωλείου και άλλα είδη πρώτης ανάγκης με παράδοση κατ’ οίκον. Όταν είναι δυνατό, θα πρέπει να μπορούν να συναντούν μέλη της οικογένειάς τους σε εξωτερικούς χώρους. Ένας ολοκληρωμένος και λεπτομερής κατάλογος τέτοιων μέτρων, που να περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και προσεγγίσεις για τα νοικοκυριά πολλαπλών γενεών, μπορεί να εφαρμοστεί και εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής και στις δεξιότητες τεχνογνωσίας των επαγγελματιών της δημόσιας υγείας.
Εκείνοι που δεν είναι ευάλωτοι θα πρέπει αμέσως να έχουν τη δυνατότητα να ξαναρχίσουν τη ζωή τους ως συνήθως. Απλά μέτρα υγιεινής, όπως το πλύσιμο των χεριών και η παραμονή στο σπίτι όταν κανείς είναι άρρωστος, πρέπει να υιοθετούνται από όλους για τη μείωση του ορίου επίτευξης της «ανοσίας αγέλης» στον γενικό πληθυσμό. Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια πρέπει να είναι ανοιχτά για διά ζώσης διδασκαλία. Οι εξωσχολικές δραστηριότητες, όπως τα αθλήματα, πρέπει να συνεχιστούν. Οι νεαροί ενήλικες χαμηλού κινδύνου πρέπει να εργάζονται κανονικά και όχι από το σπίτι. Τα εστιατόρια και οι άλλες επιχειρήσεις πρέπει να ανοίξουν. Οι τέχνες, η μουσική, ο αθλητισμός και άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες πρέπει να ξαναρχίσουν. Άτομα που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο μπορούν να συμμετάσχουν εάν το επιθυμούν, ενώ η κοινωνία στο σύνολό της θα απολαμβάνει την προστασία που παρέχεται στους ευάλωτους από εκείνους που θα έχουν αναπτύξει ανοσία.
