Η ελληνική τραγωδία: Πράξη Τρίτη

Μάικλ Ρόμπερτς 

Το βράδυ της Πέμπτης [23 Απρίλη], οι ηγεσίες της ΕΕ απέτυχαν και πάλι να συμφωνήσουν στον τρόπο παροχής κατάλληλης οικονομικής υποστήριξης στα κράτη-μέλη που έχουν χτυπηθεί πιο άσχημα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν το υγειονομικό κόστος της πανδημίας του κοροναϊού και την κατάρρευση των οικονομιών τους από τα lockdown. 


Οι ηγε­σί­ες της ΕΕ είχαν ήδη συμ­φω­νή­σει σε ένα πα­κέ­το έκτα­κτων μέ­τρων ύψους 540 δισ. ευρώ. Ακού­γε­ται σαν με­γά­λο ποσό, αλλά στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα είναι απλώς με­ρι­κά δά­νεια του Ευ­ρω­παϊ­κού Μη­χα­νι­σμού Στα­θε­ρό­τη­τας (ESM), ο οποί­ος δα­νεί­ζει μόνο επι­βάλ­λο­ντας στα κρά­τη-μέ­λη που δα­νεί­ζο­νται αυ­στη­ρές προ­ϋ­πο­θέ­σεις πάνω στην δα­πά­νη και την απο­πλη­ρω­μή. Μόλις 38 δισ. ευρώ έχουν δια­τε­θεί άνευ όρων για την υπο­στή­ρι­ξη των συ­στη­μά­των υγεί­ας σε όλη την ευ­ρω­ζώ­νη. Η πρό­τα­ση για το λε­γό­με­νο ευ­ρω-κο­ρο­νο-ομό­λο­γο με το οποίο θα μοι­ρα­ζό­ταν από κοι­νού το χρέος είναι κα­τα­δι­κα­σμέ­νη σε απο­τυ­χία.

Στη συ­νά­ντη­ση της Πέμ­πτης, οι πιο πλητ­τό­με­νες χώρες, με την υπο­στή­ρι­ξη της Γαλ­λί­ας, ζή­τη­σαν μια άμεση με­γά­λη δη­μο­σιο­νο­μι­κή ώθηση. Αλλά οι «4 σφι­χτο­χέ­ρη­δες» Γερ­μα­νία, Αυ­στρία, Ολ­λαν­δία και Φιν­λαν­δία, απέρ­ρι­ψαν και πάλι κάθε άμεση χρη­μα­το­δό­τη­ση σε οποιο­δή­πο­τε προ­τει­νό­με­νο «τα­μείο ανά­καμ­ψης». Αν και η Πρό­ε­δρος της Κο­μι­σιόν, Φον Ντερ Λάιεν έκανε λόγο για ένα τα­μείο με πε­ρί­που 1 τρισ. ευρώ, αυτά τα χρή­μα­τα θα αφο­ρούν κυ­ρί­ως πε­ρισ­σό­τε­ρα δά­νεια. Ο Γκι Βέρ­χοφ­σταντ, πρώην πρω­θυ­πουρ­γός του Βελ­γί­ου, δή­λω­σε, ότι το φόρ­τω­μα πε­ρισ­σό­τε­ρων δα­νεί­ων σε δο­κι­μα­ζό­με­νες χώρες δια­κιν­δυ­νεύ­ει, να προ­κα­λέ­σει μια «νέα κρίση κρα­τι­κών χρεών». «Οι επι­δο­τή­σεις είναι σαν ρί­χνεις νερό σε μια πυρ­κα­γιά, ενώ τα δά­νεια λει­τουρ­γούν σαν καύ­σι­μη ύλη», είπε.

Ο Λού­κας Γκού­τεν­μπεργκ του Κέ­ντρου Ζακ Ντε­λόρ δή­λω­σε, ότι υπάρ­χει ο πει­ρα­σμός για την ΕΕ, να πα­ρου­σιά­σει στα πρω­το­σέ­λι­δα των εφη­με­ρί­δων τε­ρά­στια ποσά για το τα­μείο, αλλά αυτό θα πρέ­πει να υπο­στη­ρι­χθεί με ση­μα­ντι­κές με­τα­βι­βά­σεις χρη­μά­των στις χει­ρό­τε­ρα πλητ­τό­με­νες χώρες κι όχι απλώς με εγ­γυ­ή­σεις για τα σχέ­δια ιδιω­τι­κών επεν­δύ­σε­ων και με δά­νεια που θα προ­στε­θούν στα χρέη τους. Δή­λω­σε: «Το ερώ­τη­μα είναι: θέ­λου­με να δη­μιουρ­γή­σου­με ένα ερ­γα­λείο που θα δώσει στην Ιτα­λία και την Ισπα­νία ση­μα­ντι­κά πε­ρισ­σό­τε­ρο δη­μο­σιο­νο­μι­κό χώρο;». Και συ­μπλή­ρω­σε, «αυτό απαι­τεί να πέσει στο τρα­πέ­ζι πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο πραγ­μα­τι­κό χρήμα».

Αλλά η Μέρ­κελ επέ­μει­νε, ότι κάθε χρη­μα­το­δό­τη­ση που προ­κύ­πτει από δα­νει­σμό στις αγο­ρές πρέ­πει στο τέλος να απο­πλη­ρω­θεί. Είπε προς τους άλ­λους ηγέ­τες, ότι υπάρ­χουν «όρια» ως προς το είδος της βο­ή­θειας που μπο­ρεί να προ­σφερ­θεί, προ­σθέ­το­ντας ότι οι επι­δο­τή­σεις «δεν ανή­κουν στην κα­τη­γο­ρία των μέ­τρων, με τα οποία μπορώ να συμ­φω­νή­σω». Οπότε το σχέ­διο ανά­καμ­ψης δεί­χνει, ότι προ­σφέ­ρει απλώς πε­ρισ­σό­τε­ρα δά­νεια στα κράτη και επι­πλέ­ον εγ­γυ­ή­σεις για τις ιδιω­τι­κές εται­ρεί­ες που θα αυ­ξή­σουν τις επεν­δύ­σεις τους. Όμως «εί­μα­στε σε μια συ­γκυ­ρία όπου οι εται­ρεί­ες δεν πρό­κει­ται να επεν­δύ­σουν γιατί υπάρ­χει με­γά­λη αβε­βαιό­τη­τα», είπε ο Γκρέ­γκο­ρι Κλέις του think tank Bruegel. Πρό­σθε­σε, ότι αυτό που χρειά­ζο­νταν οι οι­κο­νο­μί­ες είναι άμε­σες δη­μό­σιες δα­πά­νες, γιατί ο ιδιω­τι­κός το­μέ­ας θα κάνει ελά­χι­στα πράγ­μα­τα. 

Η Κο­μι­σιόν πρό­κει­ται να χρη­μα­το­δο­τή­σει το σχέ­διό της δι­πλα­σιά­ζο­ντας τον ετή­σιο προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό της ΕΕ από 1% του ευ­ρω­παϊ­κού ΑΕΠ σε 2% και δα­νει­ζό­με­νη στις κε­φα­λαια­γο­ρές. Αλλά όπως έχω ισχυ­ρι­στεί και σε προη­γού­με­νο άρθρο, αυτό θα είναι απελ­πι­στι­κά λίγο, για να αντι­στρέ­ψει την κα­τά­στα­ση στις πιο αδύ­να­μες οι­κο­νο­μί­ες της Ευ­ρώ­πης, όταν τερ­μα­τι­στούν τα lockdown. Αυτό που χρειά­ζε­ται η Ευ­ρώ­πη, είναι ένα άμεσο πρό­γραμ­μα δη­μο­σί­ων επεν­δύ­σε­ων, που θα αντι­στοι­χεί πε­ρί­που στο 20% του ευ­ρω­παϊ­κού ΑΕΠ. Αυτό θα έπρε­πε να πα­ρα­κάμ­ψει τις τρά­πε­ζες και να δώσει ώθηση σε δη­μό­σια σχέ­δια στην υγεία, την παι­δεία, τις ανα­νε­ώ­σι­μες πηγές ενέρ­γειας και την τε­χνο­λο­γία πέρα από σύ­νο­ρα στην Ευ­ρώ­πη. Αλλά δεν υπάρ­χει πε­ρί­πτω­ση να συμ­βεί αυτό.

Καθώς η Κο­μι­σιόν ζυ­γί­ζει, τι να κάνει, για να επα­νέλ­θει με προ­τά­σεις τον επό­με­νο μήνα, η Ευ­ρώ­πη στο σύ­νο­λό της, και οι πιο αδύ­να­μες οι­κο­νο­μί­ες του Νότου πιο συ­γκε­κρι­μέ­να, βυ­θί­ζο­νται σε μια πτώση, που θα ξε­πε­ρά­σει τα βάθη της Με­γά­λης Ύφε­σης του 2008-09. Έχουν ει­πω­θεί πολλά, για τις συ­νέ­πειες που αντι­με­τω­πί­ζουν σχε­τι­κά με­γά­λες οι­κο­νο­μί­ες όπως η Ιτα­λία και η Ισπα­νία. Αλλά υπάρ­χει πολύ λι­γό­τε­ρη συ­ζή­τη­ση, για την χώρα που είχε συ­ντρι­βεί από την Με­γά­λη Ύφεση, την ευ­ρω­παϊ­κή κρίση χρεών και την δράση της Τρόι­κα (ΕΕ, ΕΚΤ, ΔΝΤ) –την Ελ­λά­δα.

Έχω κα­λύ­ψει το ελ­λη­νι­κό δράμα σε δε­κά­δες άρθρα σε αυτό το μπλογκ από το 2012 και μετά (βάλτε «Greece» στην ανα­ζή­τη­ση). Πλέον η τρα­γω­δία της Ελ­λά­δας έχει γίνει δράμα σε τρεις πρά­ξεις. 
Η πρώτη ήταν η πα­γκό­σμια χρη­μα­το­πι­στω­τι­κή κα­τάρ­ρευ­ση και η επα­κό­λου­θη οι­κο­νο­μι­κή πτώση, που απο­κά­λυ­ψε τα σαθρά θε­μέ­λια του λε­γό­με­νου «μπουμ» κατά τα πρώτα χρό­νια της πα­ρου­σί­ας της Ελ­λά­δας στην Ευ­ρω­ζώ­νη. 
Η δεύ­τε­ρη ήταν η τρο­μα­κτι­κή πε­ρί­ο­δος λι­τό­τη­τας που επι­βλή­θη­κε από την Τρόι­κα και στην οποία τε­λι­κά υπο­τά­χθη­κε η αρι­στε­ρή κυ­βέρ­νη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, παρά την ψήφο του ελ­λη­νι­κού λαού στο δη­μο­ψή­φι­σμα που απέρ­ρι­πτε τα δρα­κό­ντεια μέτρα της Τρόι­κα.

Από τότε, η ελ­λη­νι­κή κα­πι­τα­λι­στι­κή οι­κο­νο­μία πα­σχί­ζει να ανα­κάμ­ψει με δυ­σκο­λία. Το 2017, η βαθιά ύφεση είχε πλέον τερ­μα­τι­στεί και υπήρ­χε κά­ποια πε­ριο­ρι­σμέ­νη ανά­πτυ­ξη. Αλλά τα πραγ­μα­τι­κά επί­πε­δα του ΑΕΠ πα­ρα­μέ­νουν πε­ρί­που 25% κάτω από αυτά του 2010. Και η πραγ­μα­τι­κή αύ­ξη­ση του ΑΕΠ είχε αρ­χί­σει να επι­βρα­δύ­νε­ται ξανά (όπως σε πολ­λές χώρες) πριν χτυ­πή­σει η παν­δη­μία. Οι πα­ρα­γω­γι­κές επεν­δύ­σεις πα­ρα­μέ­νουν στά­σι­μες εδώ και 7 χρό­νια, ενώ η απα­σχό­λη­ση έχει μειω­θεί κατά 1/3, επει­δή πολ­λοί μορ­φω­μέ­νοι Έλ­λη­νες (πε­ρί­που μισό εκα­τομ­μύ­ριο) έχουν με­τα­να­στεύ­σει για να βρουν δου­λειά. Με­γά­λα τμή­μα­τα των κα­πι­τα­λι­στι­κών κλά­δων είναι σε νε­κρο­ζώ­ντα­νη κα­τά­στα­ση –πάνω από το 1/3 των δα­νεί­ων που έχουν δώσει οι ελ­λη­νι­κές τρά­πε­ζες δεν εξυ­πη­ρε­τεί­ται και οι ελ­λη­νι­κές τρά­πε­ζες έχουν το υψη­λό­τε­ρο επί­πε­δο μη-εξυ­πη­ρε­τού­με­νων δα­νεί­ων στην Ευ­ρώ­πη.

Πάνω από όλα, το ελ­λη­νι­κό κε­φά­λαιο αντι­με­τω­πί­ζει χα­μη­λή και μειού­με­νη κερ­δο­φο­ρία. Σύμ­φω­να με το Penn World Tables, ο εσω­τε­ρι­κός [ΣτΜ: χωρίς να υπο­λο­γί­ζο­νται «εξω­γε­νείς» πα­ρά­γο­ντες] βαθ­μός από­δο­σης [ΣτΜ: ανα­με­νό­με­νων κερ­δών μιας επέν­δυ­σης] έπεσε κατά 23% από το 1997 ως το 2012. Από τότε και μέχρι το 2017, είχε ανα­κάμ­ψει κατά μόλις 14%. Αλλά το 2017, η κερ­δο­φο­ρία πα­ρέ­με­νε 12% χα­μη­λό­τε­ρη από ότι το 1997. Μετά το 2017, σύμ­φω­να με τα στοι­χεία της AMECO, η κερ­δο­φο­ρία βελ­τιώ­θη­κε, αλλά πα­ρέ­μει­νε 10% κάτω από τα επί­πε­δα πριν την κρίση του 2007.

Αλλά σή­με­ρα η τρα­γω­δία της Ελ­λά­δας βρί­σκε­ται στην τρίτη της πράξη, με την παν­δη­μία. Η πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία έχει ει­σέλ­θει σε μια φάση βου­τιάς της πα­ρα­γω­γής, των εμπο­ρι­κών επεν­δύ­σε­ων και της απα­σχό­λη­σης, που θα ξε­πε­ρά­σει την Με­γά­λη Ύφεση του 2008-09, η οποία ήταν μέχρι πρό­τι­νος η βα­θύ­τε­ρη πτώση μετά τη δε­κα­ε­τία του ’30. Και η Ελ­λά­δα βρί­σκε­ται εκτε­θει­μέ­νη στην πρώτη γραμ­μή του πυρός. Πε­ρί­που το 25% της οι­κο­νο­μί­ας της αφορά τον του­ρι­σμό, ο οποί­ος είναι κλά­δος που απο­δε­κα­τί­ζε­ται.

Και η κυ­βέρ­νη­ση δεν είναι σε οι­κο­νο­μι­κή θέση να δα­πα­νή­σει, για να δια­σώ­σει βιο­μη­χα­νί­ες, θέ­σεις ερ­γα­σί­ας και ει­σο­δή­μα­τα. Για χρό­νια, υπό την επι­βο­λή αρ­χι­κά της τρόι­κα κι έπει­τα της ΕΕ, οι ελ­λη­νι­κές κυ­βερ­νή­σεις έχουν υπο­χρε­ω­θεί, να κα­τα­γρά­φουν με­γά­λα πρω­το­γε­νή πλε­ο­νά­σμα­τα στους προ­ϋ­πο­λο­γι­σμούς τους (με άλλα λόγια η κυ­βέρ­νη­ση οφεί­λει να φο­ρο­λο­γεί τους αν­θρώ­πους πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρα, από όσα δα­πα­νά σε δη­μό­σιες υπη­ρε­σί­ες).

        Πί­να­κας: Δη­μό­σιο πρω­το­γε­νές έλ­λειμ­μα/πλε­ό­να­σμα (ως πο­σο­στό του ΑΕΠ)

Τα πλε­ο­νά­σμα­τα χρη­σι­μο­ποιού­νταν για να απο­πλη­ρώ­νουν το αυ­ξα­νό­με­νο βάρος των επι­το­κί­ων του αστρο­νο­μι­κά υψη­λού δη­μό­σιου χρέ­ους. Κάθε χρόνο, το 3,6% του ΑΕΠ πη­γαί­νει σε απο­πλη­ρω­μές επι­το­κί­ων του δη­μό­σιου χρέ­ους που πα­ρα­μέ­νει σκαρ­φα­λω­μέ­νο στο 180% του ΑΕΠ.

                      Πί­να­κας: Το ελ­λη­νι­κό χρέος ως πο­σο­στό του ΑΕΠ

Τώρα η οι­κο­νο­μι­κή πτώση θα συρ­ρι­κνώ­σει το πραγ­μα­τι­κό ΑΕΠ κατά 10% σύμ­φω­να με το ΔΝΤ και θα στεί­λει τα επί­πε­δα του χρέ­ους στο 200% του ΑΕΠ. Οι κα­θα­ρές χρη­μα­το­πι­στω­τι­κές ανά­γκες της κυ­βέρ­νη­σης φέτος θα φτά­σουν στο 25% του ΑΕΠ (το έλ­λειμ­μα του προ­ϋ­πο­λο­γι­σμού και οι απαι­τη­τές απο­πλη­ρω­μές χρέ­ους). Αν δεν προ­κύ­ψει δη­μο­σιο­νο­μι­κή υπο­στή­ρι­ξη από την υπό­λοι­πη ΕΕ, ο ελ­λη­νι­κός λαός θα βυ­θι­στεί σε έναν ακόμα μακρύ γύρο λι­τό­τη­τας μετά την άρση του lockdown.

                       Πί­να­κας: Πραγ­μα­τι­κή με­γέ­θυν­ση του ΑΕΠ (%)

Και δεν υπάρ­χουν πολ­λές εν­δεί­ξεις, ότι η Ελ­λά­δα θα λάβει κά­ποια πε­ρισ­σό­τε­ρη βο­ή­θεια, από αυτήν που έλαβε στην Δεύ­τε­ρη Πράξη (πα­ρα­μό­νο να απορ­ρο­φή­σει ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ρα χρέη).

Η απο­τυ­χία των ηγε­σιών της ΕΕ να πα­ρά­σχουν οι­κο­νο­μι­κή στή­ρι­ξη, προ­κά­λε­σε μια ορ­γι­σμέ­νη αντί­δρα­ση από την πρώην υπουρ­γό Οι­κο­νο­μί­ας του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και «ροκ σταρ» οι­κο­νο­μο­λό­γο, Γιάνη Βα­ρου­φά­κη. Ως πρό­σφα­τα εκλεγ­μέ­νος βου­λευ­τής, πλέον, ο Βα­ρου­φά­κης επε­σή­μα­νε, ότι η αντί­δρα­ση των ευ­ρω­παϊ­κών ηγε­σιών θα ρη­μά­ξει την Ιτα­λία και την Ελ­λά­δα. Εκτί­μη­σε, ότι «η απο­σύν­θε­ση της ευ­ρω­ζώ­νης ξε­κί­νη­σε. Η λι­τό­τη­τα θα είναι χει­ρό­τε­ρη από εκεί­νη του 2011». Όπως ισχυ­ρι­ζό­ταν και στη διάρ­κεια της ελ­λη­νι­κής κρί­σης χρέ­ους το 2015, τα βό­ρεια κράτη θα όφει­λαν να δεί­ξουν «κοινή λο­γι­κή», καθώς είναι προς το συμ­φέ­ρον τους να βοη­θή­σουν κράτη όπως Ιτα­λία και η Ελ­λά­δα, για να δια­σώ­σουν την ευ­ρω­ζώ­νη.

Αν όμως δεν το πρά­ξουν, τότε ο Βα­ρου­φά­κης εκτί­μη­σε, ότι «το ευρώ υπήρ­ξε ένα απο­τυ­χη­μέ­νο σχέ­διο» και όλη του η προ­σπά­θεια να σώσει την Ελ­λά­δα και να την κρα­τή­σει στο ευρώ, θα έχει απο­δει­χθεί μά­ταιη.

Πίσω στο 2015, ο Βα­ρου­φά­κης, ο αυ­το­α­πο­κα­λού­με­νος «ανορ­θό­δο­ξος μαρ­ξι­στής», ως υπουρ­γός Οι­κο­νο­μί­ας του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, επι­χεί­ρη­σε να πεί­σει τις ηγε­σί­ες της ευ­ρω­ζώ­νης για την ανά­γκη ενό­τη­τας. Είχε ισχυ­ρι­στεί, ότι η μακρά ύφεση των πε­ρα­σμέ­νων δέκα χρό­νων δεν ήταν «πε­ρι­βάλ­λον για ρι­ζο­σπα­στι­κές σο­σια­λι­στι­κές πο­λι­τι­κές σε τε­λι­κή ανά­λυ­ση». Αντί για αυτό, «είναι ιστο­ρι­κό κα­θή­κον της Αρι­στε­ράς, στη συ­γκε­κρι­μέ­νη συ­γκυ­ρία, να στα­θε­ρο­ποι­ή­σει τον κα­πι­τα­λι­σμό, να σώσει τον ευ­ρω­παϊ­κό κα­πι­τα­λι­σμό από τον εαυτό του και από τους ανό­η­τους δια­χει­ρι­στές της ανα­πό­φευ­κτης κρί­σης της ευ­ρω­ζώ­νης». Είχε πει, ότι «απλά δεν εί­μα­στε ακόμα έτοι­μοι, να κα­λύ­ψου­με το χάσμα, που θα ανοί­ξει μια κα­τάρ­ρευ­ση του ευ­ρω­παϊ­κού κα­πι­τα­λι­σμού με ένα λει­τουρ­γι­κό σο­σια­λι­στι­κό σύ­στη­μα». Οπότε εκεί­νη την πε­ρί­ο­δο η λύση που πρό­τει­νε, ήταν να «ερ­γα­στού­με προς έναν πλατύ συ­να­σπι­σμό, ακόμα και με δε­ξιούς, στό­χος του οποί­ου οφεί­λει να είναι η επί­λυ­ση της κρί­σης της ευ­ρω­ζώ­νης και η στα­θε­ρο­ποί­η­ση της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης… Είναι ει­ρω­νεία, αλλά εμείς που απε­χθα­νό­μα­στε την Ευ­ρω­ζώ­νη, έχου­με το ηθικό κα­θή­κον να τη σώ­σου­με!»

Το 2015, ο ρόλος του Τσί­πρα και του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ ήταν πολύ χει­ρό­τε­ρος. Ξε­χω­ρί­ζω τον Βα­ρου­φά­κη, επει­δή επι­κα­λεί­ται την ανα­φο­ρά σε κά­ποιο είδος μαρ­ξι­σμού και την ενα­ντί­ω­ση στην συν­θη­κο­λό­γη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ κατά την Δεύ­τε­ρη Πράξη. Αλλά στα απο­μνη­μο­νεύ­μα­τά του για την πε­ρί­ο­δο των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ών του με τους «δε­ξιούς» της ΕΕ, που κυ­κλο­φο­ρούν με τίτλο «Ενή­λι­κοι στην Αί­θου­σα» (ΣτΜ: Adults in the Room, στα ελ­λη­νι­κά κυ­κλο­φο­ρεί με τον τίτλο «Ανί­κη­τοι Ητ­τη­μέ­νοι»), ο Βα­ρου­φά­κης δεί­χνει, ότι έκανε τα πάντα, για να απο­σπά­σει από την Τρόι­κα μια συμ­φω­νία, που δεν θα έρι­χνε την Ελ­λά­δα σε διαρ­κή φτώ­χεια –αλλά απέ­τυ­χε.

Σε ένα νέο βι­βλίο, το «Συν­θη­κο­λό­γη­ση Ενη­λί­κων» (ΣτΜ: Κυ­κλο­φο­ρεί στα ελ­λη­νι­κά, δείτε εδώ) ο Ερίκ Του­σέν, απο­κα­λύ­πτει με δρι­μύ­τη­τα την λαν­θα­σμέ­νη προ­σέγ­γι­ση του «ανορ­θό­δο­ξου μαρ­ξι­στή». Ο Του­σέν, που εκεί­νη την πε­ρί­ο­δο δρού­σε ως σύμ­βου­λος του ελ­λη­νι­κού κοι­νο­βου­λί­ου για το χρέος, ισχυ­ρί­ζε­ται, ότι υπήρ­χε μια εναλ­λα­κτι­κή πο­λι­τι­κή, που θα μπο­ρού­σαν να υιο­θε­τή­σουν ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και ο Βα­ρου­φά­κης.

Σε μια πρό­σφα­τη συ­νέ­ντευ­ξη, ο Βα­ρου­φά­κης ρω­τή­θη­κε: «Τι θα είχα κάνει δια­φο­ρε­τι­κά, με την γνώση που έχω πλέον; Νο­μί­ζω, ότι θα έπρε­πε να είμαι πολύ λι­γό­τε­ρο συμ­φι­λιω­τι­κός απέ­να­ντι στην Τρόι­κα. Θα έπρε­πε να είχα υπάρ­ξει πολύ πιο σκλη­ρός. Δεν θα έπρε­πε να επι­διώ­ξω μια εν­διά­με­ση συμ­φω­νία. Θα έπρε­πε να τους έχω δώσει τε­λε­σί­γρα­φο: Ανα­διάρ­θρω­ση του χρέ­ους, ή φεύ­γου­με από το ευρώ σή­με­ρα».

Σή­με­ρα είναι πολύ αργά για αυτήν την αλ­λα­γή άπο­ψης. 
Αντ’ αυτού, η Τρίτη Πράξη της τρα­γω­δί­ας μόλις ξε­κί­νη­σε.

μετάφραση Πάνος Πέτρου 

αναδημοσίευση από thenextrecession.wordpress.com