Του Σλάβοϊ Ζίζεκ
Ο Σλοβένος φιλόσοφος, Σλάβοϊ Ζίζεκ γράφει για τις εξελίξεις στην Ελλάδα και την Ευρώπη, το πρόγραμμα λιτότητας, τις προσπάθειες κατεδάφισης της δημοκρατίας, την «αγριότητα της άμυνας» και τους...
«σωτήρες», από τους οποίους πρέπει εν τέλει να σωθούμε.
Φανταστείτε μια σκηνή από μια δυσοίωνη ταινία, που περιγράφει την κοινωνία μας στο εγγύς μέλλον. Ένστολοι φρουροί περιπολoύν στους μισοάδειους δρόμους στο κέντρο της πόλης τη νύχτα, για κυνήγι μεταναστών, εγκληματιών. Εκείνοι που εντοπίζονται, κακοποιούνται. Αυτό που φαίνεται σαν μια ευφάνταστη εικόνα του Χόλιγουντ, είναι μια πραγματικότητα στην Ελλάδα του σήμερα. Τη νύχτα, μαυροντυμένοι «πολιτοφύλακες» από την αρνήτρια του Ολοκαυτώματος Χρυσή Αυγή - η οποία κέρδισε επτά τοις εκατό των ψήφων κατά τον τελευταίο γύρο των εκλογών, και είχε την υποστήριξη, όπως λέγεται, από το 50 τοις εκατό της αθηναϊκής αστυνομίας - περιπολούν στο δρόμο και ξυλοκοπούν όλους τους μετανάστες που μπορούν να βρουν: Αφγανούς, Πακιστανούς, Αλγερινούς. Έτσι, αυτός είναι ο τρόπος που αμύνεται η Ευρώπη την άνοιξη του 2012.
Το πρόβλημα με την υπεράσπιση του ευρωπαϊκού πολιτισμού κατά της απειλής των μεταναστών είναι, ότι η αγριότητα της άμυνας είναι κάτι περισσότερο από μια απειλή για τον «πολιτισμό» από οποιοδήποτε αριθμό μουσουλμάνων. Με τέτοιους φιλικούς υπερασπιστές, η Ευρώπη δεν χρειάζεται τους εχθρούς. Εκατό χρόνια πριν, ο G.K. Chesterton περιέγραφε το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκονται οι επικριτές της θρησκείας: «Οι άνθρωποι που αρχίζουν να πολεμούν την Εκκλησία στο όνομα της ελευθερίας και της ανθρωπιάς στο τέλος καταλήγουν να πετούν μακριά τοσο την ελευθερία οσο και την ανθρωπιά, αν απλώς και μόνο πολεμούν την Εκκλησία…». Πολλοι φιλελεύθεροι πολεμιστές είναι τόσο πρόθυμοι να παλέψουν τον αντιδημοκρατικό φονταμενταλισμό, που καταλήγουν να ξεφορτώνονται την ελευθερία και τη δημοκρατία, αν πολεμούν μόνο ενάντια στη τρομοκρατία. Αν οι «τρομοκράτες» είναι έτοιμοι να καταστρέψουν αυτόν τον κόσμο για την αγάπη του άλλου, οι πολεμιστές μας εναντίον της τρομοκρατίας, είναι έτοιμοι να καταστρέψουν τη δημοκρατία από το μίσος για τον μουσουλμάνο Άλλο. Μερικοί από αυτούς αγαπούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια τόσο πολύ, ώστε είναι έτοιμοι να νομιμοποιήσουν τα βασανιστήρια για να την υπερασπιστούν. Είναι μια αντιστροφή της διαδικασίας, με την οποία οι φανατικοί υπερασπιστές της θρησκείας ξεκινούν από την επίθεση στη σύγχρονη κοσμική κουλτούρα και καταλήγουν να θυσιάζουν τα δικά τους θρησκευτικά διαπιστευτήρια στο ζήλο τους να εξαλείψουν τις πτυχές της εκκοσμίκευσης που μισούν.
Αλλά οι υπερασπιστές της Ελλάδας εναντίον των μεταναστών δεν αποτελούν τον βασικό κίνδυνο: είναι απλά ένα υποπροϊόν της αληθινής απειλής, της πολιτικής της λιτότητας που έχουν φέρει σε δύσκολη θέση την Ελλάδα. Ο επόμενος γύρος των ελληνικών εκλογών θα διεξαχθεί στις 17 Ιουνίου. To ευρωπαϊκό κατεστημένο μας προειδοποιεί, ότι οι εκλογές αυτές είναι ζωτικής σημασίας: κρίνεται όχι μόνο η τύχη της Ελλάδας, αλλά ίσως η μοίρα ολόκληρης της Ευρώπης. Ένα αποτέλεσμα - το σωστό, όπως υποστηρίζουν - θα επιτρέψει να συνεχίστει η επίπονη αλλά αναγκαία διαδικασία της ανάκαμψης μέσω της λιτότητας. Η εναλλακτική λύση - αν ο «ακροαριστερός» ΣΥΡΙΖΑ νίκησει - θα είναι μια ψήφος για το χάος, το τέλος του (ευρωπαϊκού) κόσμου όπως τον ξέρουμε.
Οι Κασσάνδρες έχουν δίκιο, αλλά όχι με τον τρόπο που σκοπεύουν.
Οι επικριτές των σημερινών δημοκρατικών διαδικασιών διαμαρτύρονται, ότι οι εκλογές δεν προσφέρουν μια πραγματική επιλογή: αντίθετα αυτό που έχουμε, είναι η επιλογή μεταξύ της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς των οποίων τα προγράμματα είναι σχεδόν ταυτόσημα. Στις 17 Ιουνίου, θα υπάρξει μια πραγματική επιλογή: το κατεστημένο (Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ) από τη μία πλευρά, ο ΣΥΡΙΖΑ από την άλλη. Και, όπως συνήθως συμβαίνει όταν προσφέρεται μια πραγματική επιλογή, το καθεστώς είναι σε πανικό: το χάος, η φτώχεια και η βία θα ακολουθήσει, λένε, αν γίνει η λανθασμένη επιλογή. Το απλό ενδεχόμενο μιας νίκης του ΣΥΡΙΖΑ φέρεται να έχει στείλει κύματα φόβου στις παγκόσμιες αγορές.
Η ιδεολογική προσωποποίηση έχει τη τιμητική της: οι αγορές μιλούν σαν να ήταν πρόσωπα, εκφράζοντας την «ανησυχία» τους για το τι θα συμβεί, αν οι εκλογές δεν οδηγήσουν σε μια κυβέρνηση με εντολή να συνεχίσει το πρόγραμμα της δημοσιονομικής λιτότητας και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με την ΕΕ και το ΔΝΤ. Οι πολίτες στην Ελλάδα δεν έχουν καθόλου χρόνο να ανησυχούν για αυτές τις προοπτικές: έχουν αρκετά για να ανησυχούν στην καθημερινή τους ζωή, η οποία γίνεται όλο και πιο άθλια σε βαθμό που δεν έχει ιδωθεί στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες.
Τέτοιες προβλέψεις είναι αυτο-εκπληρούμενες, προκαλώντας πανικό και οδηγώντας έτσι στις πιθανότητες για τις οποίες προειδοποιούν.
Αν κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ, το ευρωπαϊκό κατεστημένο ελπίζει, ότι θα μάθουμε με το σκληρό τρόπο τι συμβαίνει όταν γίνεται μια προσπάθεια να σπάσει ο μοχθηρός κύκλος της αμοιβαίας συνενοχής μεταξύ των τεχνοκρατών των Βρυξελλών και του αντιμεταναστευτικού λαϊκισμού. Γι 'αυτό ο Αλέξης Τσίπρας, ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ, διευκρίνισε σε πρόσφατη συνέντευξή του, ότι πρώτη του προτεραιότητα, εαν κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ, θα είναι να ακυρώσει, εξουδετερώσει τον πανικό: «Οι άνθρωποι θα νικήσουν το φόβο. Δεν θα υποκύψουν. Δεν θα εκβιαστούν».
Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μια σχεδόν αδύνατη αποστολή. Δεν είναι η φωνή της ακροαριστερής «τρέλας», αλλά της λογικής μιλώντας ενάντια στην τρέλα της ιδεολογίας της αγοράς. Με την ετοιμότητά τους να κυβερνήσουν, έχουν αποβάλλει το φόβο της Αριστεράς να αναλάβει την εξουσία. Έχουν το θάρρος να καθαρίσουν το χάος, που δημιουργήθηκε από άλλους. Θα χρειαστεί να εφαρμόσουν ένα τρομερό συνδυασμό των αξιών και του πραγματισμού, της δημοκρατικής δέσμευσης και της προθυμίας να δράσουν γρήγορα και αποφασιστικά, όπου χρειάζεται.
Αν πρόκειται να έχουν ακόμη και μια ελάχιστη πιθανότητα επιτυχίας, θα χρειαστούν μια πανευρωπαϊκή εκδήλωση αλληλεγγύης: όχι μόνο μια αξιοπρεπή μεταχείριση από την πλευρά κάθε άλλης ευρωπαϊκής χώρας, αλλά και πιο δημιουργικές ιδέες, όπως η προώθηση ενος τουρισμού αλληλεγγύης αυτό το καλοκαίρι.
Στις "Σημειώσεις" για τον ορισμό της κουλτούρας, ο T.S. Eliot παρατήρησε, ότι υπάρχουν στιγμές που η μόνη επιλογή είναι μεταξύ αίρεσης και απιστίας (μη πίστης) - δηλαδή, όταν ο μόνος τρόπος για να κρατήσεις ζωντανή μια θρησκεία είναι να προκαλέσεις μια θρησκευτική διάσπαση. Αυτή είναι η κατάσταση στην Ευρώπη σήμερα. Μόνο μια νέα «αίρεση» μπορεί να σώσει ό, τι αξίζει σωτηρία από την Ευρωπαϊκή κληρονομιά: τη δημοκρατία, την εμπιστοσύνη στους ανθρώπους, την ισότιμη αλληλεγγύη κτλ. Η Ευρώπη στην οποία θα καταλήξουμε, αν ο ΣΥΡΙΖΑ ηττηθεί, θα είναι μια «Ευρώπη με Ασιατικές αξίες »- το οποίο, φυσικά, δεν έχει να κάνει με την Ασία, αλλά με την τάση του σύγχρονου καπιταλισμού να αναστείλει τη δημοκρατία.
Εδώ είναι το παράδοξο, που στηρίζει την «ελεύθερη ψήφο» στις δημοκρατικές κοινωνίες:
ο καθένας είναι ελεύθερος να επιλέξει, υπό την προϋπόθεση ότι θα κάνει τη σωστή επιλογή.
Γι 'αυτό, όταν γίνεται η λανθασμένη επιλογή (όπως όταν η Ιρλανδία απέρριψε το σύνταγμα της Ε.Ε.), η επιλογή αντιμετωπίζεται ως σφάλμα, και το κατεστημένο απαιτεί αμέσως η «δημοκρατική» διαδικασία να επαναληφθεί, ώστε το λάθος να διορθωθεί.
Όταν ο Γιώργος Παπανδρέου, ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός, πρότεινε ένα δημοψήφισμα για το σχέδιο διάσωσης της ευρωζώνης στο τέλος του περασμένου έτους, το ίδιο το δημοψήφισμα απορρίφθηκε ως λανθασμένη επιλογή.
Υπάρχουν δύο βασικές ιστορίες για την ελληνική κρίση στα μέσα ενημέρωσης:
η γερμανική-ευρωπαϊκή ιστορία (οι Έλληνες είναι ανεύθυνοι, τεμπέληδες, φοροφυγάδες κτλ., και πρέπει να τεθούν υπό έλεγχο και να διδαχτούν δημοσιονομική πειθαρχία) και η Ελληνική ιστορία (η εθνική κυριαρχία μας απειλείται από την νεοφιλελεύθερη τεχνοκρατία που επιβάλλεται από τις Βρυξέλλες). Όταν κατέστη αδύνατο να αγνοήσει κανείς τα δεινά του ελληνικού λαού, μια τρίτη ιστορία προέκυψε: οι Έλληνες τώρα παρουσιάζονται ως θύματα ανθρωπιστικής κρίσης, που έχουν ανάγκη από βοήθεια, σαν ένας πόλεμος ή μια φυσική καταστροφή να έπληξε τη χώρα.
Ενώ και οι τρεις ιστορίες είναι λανθασμένες, η τρίτη είναι αναμφισβήτητα η πιο αηδιαστική.
Οι Έλληνες δεν είναι παθητικά θύματα: είναι σε πόλεμο με το ευρωπαϊκό οικονομικό κατεστημένο, και αυτό που χρειάζονται είναι η αλληλεγγύη στον αγώνα τους, γιατί είναι και δικός μας αγώνας επίσης.
Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση.
Είναι ένας από τους κύριους τόπους δοκιμών ενός νέου κοινωνικο-οικονομικού μοντέλου δυνητικά απεριόριστης εφαρμογής: μια αποπολιτικοποιημένη τεχνοκρατία στην οποία οι τραπεζίτες και άλλοι ειδικοί θα έχουν τη δυνατότητα να κατεδαφίσουν τη δημοκρατία. Σώζοντας την Ελλάδα από τους λεγόμενους σωτήρες της, θα σώσουμε και την ίδια την Ευρώπη.
* Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο London Review of Books. Αναδημοσιεύθηκε μεταφρασμένο στο blog "Κοίτα τον Ουρανό" σε μετάφραση του Αντώνη Γαλανόπουλου.
ΠΗΓΗ: tvxs.gr
