Γιάννης Α. Μυλόπουλος
Τελικά τα πιο επινοητικά, τα πιο απρόσμενα και τα πιο ανατρεπτικά σενάρια τα γράφει η ίδια η ζωή.
Εκεί που η ιστορία είχε δείξει την εκλεκτική προτίμησή της στον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό, ο οποίος μετά την κατάρρευση του τείχους...
του Βερολίνου και χωρίς το αντίπαλο δέος του σοσιαλισμού έδειχνε πανίσχυρος, έρχεται μια πανδημία ενός εύκολα μεταδιδόμενου κορωνοϊού και ανατρέπει όλες τις μέχρι σήμερα βεβαιότητες.Και εκεί που η νέα και παγκοσμιοποιημένη εκδοχή του καπιταλισμού φαινόταν να αποτελεί μονόδρομο για το μέλλον, παρά τις πληγές που προκαλούσαν στον πλανήτη η κλιματική και η οικονομική κρίση, έρχεται μια άγνωστη μολυσματική αρρώστια, να αλλάξει όλα τα μέχρι σήμερα δεδομένα.
Οδηγώντας το καπιταλιστικό σύστημα στα όριά του και τα κράτη σε αναδίπλωση και αναθεώρηση όλων των μέχρι χτες βεβαιοτήτων του οικονομικού φιλελευθερισμού.
Από τη συνειδητοποίηση των αιτίων της εμφάνισης του νέου επικίνδυνου ιού, που συνδέονται άμεσα με την περιβαλλοντική υποβάθμιση, που προκάλεσε η επιθετική ανάπτυξη της παγκοσμιοποίησης, μέχρι την ύφεση στην οποία βύθισαν την οικονομία τα περιοριστικά μέτρα, το lock down και η κατάρρευση των μεταφορών και του τουρισμού και από την αναθεώρηση της κυρίαρχης θεωρίας της Σχολής του Σικάγου περί αυτορρυθμιζόμενης αγοράς, μέχρι την επιστροφή στην ασφάλεια του κρατικού παρεμβατισμού και την υποχώρηση των νεοφιλελεύθερων ιδεοληψιών περί εκτεταμένων ιδιωτικοποιήσεων στην Υγεία, η πανδημία ανέδειξε τα όρια του παγκόσμιου καπιταλισμού, καταφέρνοντας πλήγματα στις νεοφιλελεύθερες βεβαιότητες που ήταν πιο θανατηφόρα, από εκείνα που δέχθηκαν οι άνθρωποι από τον κορωνοϊό.
1. Ο COVID19 καρπός της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης
Η μετάδοση του κορωνοϊού στον άνθρωπο αποτελεί ακόμη μια παράπλευρη συνέπεια της περιβαλλοντικής και κλιματικής κρίσης στις οποίες οδήγησε η παγκοσμιοποίηση.
Ο COVID19 δεν οφείλει την ύπαρξή του, βεβαίως, σε θεωρίες συνομωσίας, σύμφωνα με τις οποίες η Κίνα βρήκε τρόπο να πλήξει τις ΗΠΑ, όπως ο πρόεδρος Τραμπ ισχυρίζεται και κατά καιρούς διαδίδει.
Η μετάδοση του κορωνοϊού από τα ζώα στον άνθρωπο οφείλεται στη μαζική εξαφάνιση των βιοτόπων και στην καταστροφή των οικοσυστημάτων που συνδέθηκαν με την επιθετική ανάπτυξη της παγκοσμιοποίησης. Η οποία και έφερε τον ανθρώπινο πολιτισμό πιο κοντά στην καρδιά των οικοσυστημάτων, εκεί όπου μέχρι πρότινος κατοικούσαν μόνο ζώα και ενδημούσαν επικίνδυνοι ιοί.
Με δυο λόγια, η επιστημονική εξήγηση για την εμφάνιση του κορωνοϊού είναι, ότι δεν ήρθε ο ιός σε εμάς, όπως πολλοί πιστεύουν, αλλά έγινε το ακριβώς αντίθετο. Εμείς πήγαμε εκεί όπου ο ιός επί αιώνες ενδημούσε.
Η επέκταση της κυριαρχίας του ανθρώπου σε βάρος της φύσης και η μεγάλη κινητικότητα που έφερε η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, οδήγησαν τον άνθρωπο πολύ κοντά στα ενδιαιτήματα των ζώων, στα οποία ενδημούν οι επικίνδυνοι για τον άνθρωπο ιοί. Από τα οποία μέχρι πρότινος μας χώριζαν τεράστια φυσικά εμπόδια και μεγάλες αποστάσεις ασφαλείας.
2. Ο COVID19 μεταδίδεται γρήγορα λόγω της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας
Όσο για τη ραγδαία εξάπλωση του κορωνοϊού από το ένα άκρο του πλανήτη στο άλλο, δεν χρειάζεται να εξηγηθεί, γιατί η κατάργηση των συνόρων για το κεφάλαιο, το εμπόριο, τον τουρισμό και τους εργαζόμενους, συνέβαλε στη γρήγορη μετάδοση και των λοιμωδών ασθενειών.
Κάτι που στα χρόνια των λοιμών, της χολέρας και της πανούκλας του Μεσαίωνα, ασφαλώς και θα θεωρούνταν αδιανόητο.
3. Η πανδημία πλήττει κατά προτεραιότητα τα αναπτυγμένα κράτη του βορρά
Ο κορωνοϊός είναι λοιπόν μια απειλή, που επεκτείνεται με ραγδαίους ρυθμούς και που δεν γνωρίζει σύνορα. Μια απειλή που, σε αντίθεση με ό,τι μέχρι τώρα γνωρίζαμε, για το πόσο ευάλωτος ήταν ο υποανάπτυκτος τρίτος κόσμος, έλκεται επιλεκτικά και πλήττει κατά προτεραιότητα τις αναπτυγμένες χώρες του πλανήτη, εκείνες με τη μεγάλη οικονομική, εμπορική και τουριστική κινητικότητα και με τη συχνή διασύνδεση με τον υπόλοιπο κόσμο.
Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που η Ελλάδα, όπως και ολόκληρη η ΝΑ Ευρώπη, μη έχοντας ιδιαίτερη οικονομική κινητικότητα και διεθνή διασύνδεση τους μήνες του χειμώνα και της άνοιξης, έμειναν σχεδόν ανέπαφες από το πρώτο κύμα της πανδημίας. Ενώ, αντίθετα, επλήγησαν σοβαρά από το δεύτερο κύμα, το καλοκαίρι, ως αποτέλεσμα του ανοίγματος των συνόρων, προ όφελος του τουρισμού.
Έτσι, ενώ μέχρι πρότινος προνομιακές περιοχές για επέλαση επιδημιών και λοιπών λοιμωδών νόσων ήταν κυρίως οι φτωχές χώρες της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της ΝΑ Ασίας, σήμερα η πανδημία μαστίζει κατά προτεραιότητα τα πλούσια κράτη του Βορρά, όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία, η Ισπανία, η Γερμανία και η Γαλλία.
Κι αυτό παρά τα υψηλά επίπεδα της ποιότητας ζωής, παρά τα κραταιά και μακρόβια συστήματα υγείας τους, παρά την ισχυρή οικονομική τους θέση και παρά τη σθεναρή ανάπτυξη που απολάμβαναν στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης.
4. Οι ιδεοληψίες περί αυτορρύθμισης της αγοράς δίνουν τη θέση τους στην ασφάλεια του κρατικού παρεμβατισμού
Η αδυναμία της ελεύθερης και μέχρι πρότινος αυτορρυθμιζόμενης, σε κάθε συνθήκη και κάθε ενδεχόμενο, αγοράς να ανταποκριθεί στις ανάγκες της πανδημίας, αναγκάζει ακόμη και τις πιο σκληρές νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις να στραφούν σε ό,τι μέχρι χτες αποκήρυτταν: στον κρατικό παρεμβατισμό.
Αναγνωρίζοντας τόσο την ανάγκη γενναίας υποστήριξης του κοινωνικού κράτους και των ήδη ισχυρών δημόσιων συστημάτων υγείας τους, όσο όμως και την ανάγκη γενναίας ενίσχυσης της πραγματικής οικονομίας που καταρρέει.
Επενδύουν έτσι πρωτοφανή, για τα δικά τους δεδομένα, ποσοστά των κρατικών ΑΕΠ, που κυμαίνονται από το 12% του ΑΕΠ στις ΗΠΑ και την Ισπανία, το 18% του ΑΕΠ στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 21% του ΑΕΠ στην Ιταλία και το 23% στη Γαλλία, έως και το εντυπωσιακό 51,2% του ΑΕΠ στη Γερμανία.
Στηρίζοντας από 80%-100% τις απολαβές των εργαζομένων που πλήττονται, επενδύοντας στην πραγματική οικονομία μέσω τόσο ενέσεων ρευστότητας, όσο και έμμεσων μέτρων στήριξης των επιχειρήσεων και ενισχύοντας τα ήδη κραταιά συστήματα υγείας τους με προσλήψεις μόνιμων θέσεων γιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού και με προσθήκη νέου εξοπλισμού νοσηλείας και ΜΕΘ. Κι ακόμη, ενισχύοντας τις υγειονομικές δομές τους με μεγάλους αριθμούς διαγνωστικών τεστ, που είναι και ο μόνος ασφαλής τρόπος, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, για τον έλεγχο της μετάδοσης του ιού.
Ουραγός, ακόμη και στον διαγκωνισμό των νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων, η Ελλάδα της ΝΔ. Η οποία επενδύει ένα αναιμικό μονοψήφιο ποσοστό του ΑΕΠ της για την ενίσχυση του ήδη ελλειμματικού Συστήματος Υγείας της και της ήδη υφεσιακής οικονομίας της, ακολουθώντας μια οπισθοβαρή και άκρως συντηρητική πολιτική που βυθίζει την ελληνική οικονομία σε διψήφια ποσοστά ύφεσης και ανεργίας.
5. «Μέτρον πάντων χρημάτων άνθρωπος» - Η επιστροφή των αξιών του σοσιαλισμού
Η αμφισβήτηση και η υπονόμευση του νεοφιλελευθερισμού ήταν μοιραίο να έρθει μέσα από μια συμφορά, που γέννησε η ίδια μήτρα, που εξέθρεψε και την ακραία εκδοχή του καπιταλισμού της παγκοσμιοποίησης.
Ανεξάρτητα από τα περιστατικά πρόσκαιρης ενίσχυσης του καπιταλισμού, ως αποτέλεσμα της προσπάθειας αξιοποίησης της πανδημίας από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές δυνάμεις που, κάνοντας την κρίση ευκαιρία, μετέφεραν κεφάλαια από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, το πλήγμα που δέχθηκε ο καπιταλισμός εξ αιτίας της αδυναμίας του να διαχειριστεί με τα δικά του μέσα την υγειονομική κρίση, είναι αδιαμφισβήτητο.
Ο άνθρωπος, ως ευφυές ον, έχει την ικανότητα, βεβαίως, να προσαρμόζεται γρήγορα σε κάθε νέα πραγματικότητα.
Άλλοι πιο γρήγορα, όπως οι Μέρκελ, Τζόνσον και Μακρόν και άλλοι πιο δύσκολα, όπως ο Μητσοτάκης και οι λοιποί δορυφόροι του περιφερειακού καπιταλισμού, που αφήνοντας πίσω τις ακραίες νεοφιλελεύθερες θεωρίες περί επίτευξης ανοσίας της αγέλης και περί αυτορρύθμισης και παντοδυναμίας των αγορών, προσχωρούν ο ένας μετά τον άλλον στην προτεραιότητα που δίνουν στην ανθρώπινη ζωή οι αξίες του σοσιαλισμού.
Ανακαλύπτοντας, στις δύσκολες στιγμές της πανδημίας, αφενός μεν τις αδυναμίες της αγοράς και αφετέρου τα πλεονεκτήματα του κοινωνικού κράτους και του κρατικού παρεμβατισμού.
Η τραγική ειρωνεία σήμερα είναι, ότι η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση φτάνει τα όριά της, ως αποτέλεσμα των συνεπειών που οι υπερβολές και οι ακρότητές της προκάλεσαν στο περιβάλλον, στο κλίμα, στις κοινωνικές ανισότητες και στην παγκόσμια οικονομία.
Οι νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες εγκαταλείπονται και οι αρχές του σοσιαλισμού, που αναγορεύουν τον άνθρωπο ως υπέρτατη αξία υπεράνω του κέρδους, επανέρχονται δικαιωμένες από τις εξελίξεις.
Το πολιτικό σύστημα των νεοφιλελεύθερων μονόδρομων αναδιπλώνεται και οι αξίες του αντίπαλου δέους, οι αξίες του σοσιαλισμού, επιστρέφουν δικαιωμένες, για να αποκατασταθεί μια νέα κατάσταση ισορροπίας στον παγκόσμιο πολιτικό χάρτη.
Προδιαγράφοντας από λίγο ως πολύ και αυτά που προοιωνίζεται να συμβούν στο άμεσο μέλλον, όσο όμως και την επόμενη μέρα της πανδημίας του κορωνοϊού…
