Ιωάννης Μπενίσης
Επτά προτάσεις για την κατοχύρωση του νερού ως ανθρώπινου δικαιώματος - Επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ είχε επιτευχθεί συμφωνία για δημόσια, φιλική προς το περιβάλλον, οικονομικά υγιή ΕΥΔΑΠ. Η συμφωνία αυτή βρισκόταν στη φάση της τελικής διατύπωσης και δεν υπογράφηκε λόγω της προκήρυξης των εκλογών και της αλλαγής διοίκησης στην ΕΥΔΑΠ.
Το 2013 η κυβέρνηση Σαμαρά επιχείρησε να ιδιωτικοποιήσει πλήρως την ΕΥΔΑΠ, αλλά το Συμβούλιο της Επικρατείας εμπόδισε κάτι τέτοιο με μια ιστορικής σημασίας απόφασή του, αποδεχόμενο ότι ο έλεγχος και η εποπτεία της ΕΥΔΑΠ πρέπει να παραμείνουν στον στενό πυρήνα του Δημοσίου και όχι να περάσουν στο ΤΑΙΠΕΔ
Σήμερα στη χώρα μας η κυβέρνηση Μητσοτάκη απειλεί τον δημόσιο χαρακτήρα της ΕΥΔΑΠ, κάτι που δεν αφορά στενά μια δημόσια επιχείρηση, αλλά αυτόν καθαυτό τον χαρακτήρα ενός δημόσιου αγαθού, σύμφυτου με τις ανάγκες του ανθρώπου, του νερού.
Συγκεκριμένα, όλες οι ενέργειες της σημερινής κυβέρνησης συγκλίνουν προς τον σκοπό της ιδιωτικοποίησης της ΕΥΔΑΠ, στον βαθμό που αυτό επιτρέπεται σύμφωνα με την απόφαση του ΣτΕ.
Στον αντίποδα της κυβερνητικής πολιτικής, η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να είναι ο 100% δημόσιος χαρακτήρας της ΕΥΔΑΠ.
Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να περιλαμβάνει τις εξής προτάσεις για τη διασφάλιση του πόσιμου νερού ως ανθρώπινου δικαιώματος το οποίο, σε αντίθεση με την ανθρώπινη ανάγκη (που εμπορευματοποιείται), δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο εμπορευματοποίησης. Συγκεκριμένα :
Αναβιβάζουμε το πόσιμο νερό όχι απλώς σαν ένα δημόσιο και κοινωνικό αγαθό το οποίο μπορεί να εμπορευματοποιηθεί, αλλά σε ανθρώπινο δικαίωμα το οποίο δεν μπορεί να εμπορευματοποιηθεί. Επιδιώκουμε να κατοχυρωθεί και συνταγματικά το πόσιμο νερό ως ανθρώπινο δικαίωμα, όπως στη Σλοβενία, κάτι το οποίο είχε προταθεί από την Επιτροπή για τη Συνταγματική Αναθεώρηση.
Παρότι τα ανθρώπινα δικαιώματα παρέχονται δωρεάν, π.χ. η Παιδεία, το πόσιμο νερό θα έχει ένα τίμημα, κυρίως για περιβαλλοντικούς λόγους, καθώς δεν βρίσκεται σε αφθονία στη φύση και πρέπει να γίνεται ορθή χρήση του αγαθού αυτού. Το τίμημα του πόσιμου νερού πρέπει να είναι εύλογο και δίκαιο, με έντονο κοινωνικό χαρακτήρα.
Προτείνουμε τη δωρεάν παροχή της αναγκαίας για την επιβίωση του ανθρώπου ποσότητας νερού. Για την κατανάλωση κάθε επιπλέον ποσότητας εφαρμόζουμε κλιμακωτό τιμολόγιο με πέντε κλάσεις, οι οποίες θα ξεκινούν από 0,30 ευρώ έως και 4 ευρώ ανά κυβικό για τις περιπτώσεις υπερκατανάλωσης και αλόγιστης χρήσης του πόρου (πισίνες κ.λπ.).
Η τιμή με την οποία το Δημόσιο πουλά το ακατέργαστο νερό στην ΕΥΔΑΠ, δεν πρέπει επ’ ουδενί να έχει εισπρακτικό χαρακτήρα αποτελώντας ένα τέλος υπέρ του Δημοσίου, αλλά να εκφράζει ακριβώς αυτό που ευρωπαϊκή Οδηγία καθορίζει, δηλαδή κόστος πόρου + περιβαλλοντικό κόστος + χρηματοοικονομικό κόστος, του οποίου η ουσία είναι το κόστος απόσβεσης παγίων. Με τον όρο «απόσβεση παγίου» εννοούμε επί της ουσίας τη δημιουργία ενός αποθεματικού για την κάλυψη των αναγκών κατασκευής των νέων απαιτούμενων έργων.
Θα μπορούσε να υπάρξει μια απλή και ξεκάθαρη, όσον αφορά τις ευθύνες και τις αρμοδιότητες κάθε πλευράς, συμφωνία, με την οποία το Δημόσιο θα παραχωρούσε στην ΕΥΔΑΠ Α.Ε. όλα τα πάγια προς χρήση μόνο, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, π.χ. 40 ετών, και η ΕΥΔΑΠ Α.Ε. θα αναλάμβανε την υποχρέωση να λειτουργεί, να συντηρεί και να κατασκευάζει με ίδια κεφάλαια τα αναγκαία έργα υποδομής, ώστε να έχουμε ασφαλή και επαρκή υδροδότηση της Αττικής.
Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της ευρωπαϊκής Οδηγίας και της ΚΥΑ, η ΕΥΔΑΠ Α.Ε. καθορίζει το τίμημα προς τους καταναλωτές κοστολογώντας τα λειτουργικά της κόστη, τα κόστη συντήρησης και ανάπτυξης, καθώς και ένα λογικό κέρδος.
Σε πρώτη φάση, η ΕΥΔΑΠ Α.Ε. αγοράζει, με το αποθεματικό ταμείο που διαθέτει, τις μετοχές που κατέχει το ΤΑΙΠΕΔ (ποσοστό περίπου 11%). Στη συνέχεια, κατόπιν τεκμηριωμένης χρηματοοικονομικής μελέτης, κάνει δημόσια προσφορά αγοράς ιδίων μετοχών μέσω του Χρηματιστηρίου και στη συνέχεια προγραμματίζει την έξοδό της από το Χρηματιστήριο.
Με αυτόν τον τρόπο, όσοι ιδιώτες επενδυτές θελήσουν, θα πουλήσουν τις μετοχές τους στην ΕΥΔΑΠ χωρίς ζημίες, αφού η εμπειρία καταδεικνύει ότι η διαδικασία αγοράς ιδίων μετοχών αυξάνει την τιμή της μετοχής. Όσοι επενδυτές επιλέξουν, να μην πουλήσουν τις μετοχές τους στην ΕΥΔΑΠ, θα παραμείνουν μέτοχοι εταιρείας μη εισηγμένης στο Χρηματιστήριο, με ό,τι αυτό σημαίνει.
Στη συνέχεια η ΕΥΔΑΠ θα λειτουργεί ως δημόσια επιχείρηση (όχι κρατική) σύμφωνα με το μοντέλο της δημοτικής εταιρείας Eau de Paris στο Παρίσι.
Από την ΟΥΛΕΝ στην ΕΥΔΑΠ
Για να γίνει πλήρως κατανοητό το διακύβευμα, χρειάζεται μια σύντομη ιστορική αναδρομή. Στην Αττική λοιπόν, για την κάλυψη των αυξημένων αναγκών υδροδότησης κατασκευάστηκε το φράγμα του Μαραθώνα (1926-1929) από την αμερικανική κατασκευαστική εταιρεία ΟΥΛΕΝ (ULEN), στο πλαίσιο σύμβασης της εταιρείας με το Ελληνικό Δημόσιο και την Τράπεζα Αθηνών που υπογράφηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1924. Παράλληλα, για την εποπτεία της κατασκευής του έργου συστάθηκε η δημόσια Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Υδάτων (ΕΕΥ), στην οποία το 1974 μεταβιβάστηκε από την ΟΥΛΕΝ η αρμοδιότητα για την υδροδότηση της Αθήνας. Έτσι, η Ελληνική Εταιρεία Υδάτων αποτέλεσε τον μοναδικό τότε φορέα διαχείρισης της υδροδότησης της πόλης των Αθηνών.
Το 1980, με τη συγχώνευση ΕΕΥ και ΟΑΠ (Οργανισμός Αποχέτευσης Πρωτεύουσας), δημιουργείται η ΕΥΔΑΠ, ένας ενιαίος δημόσιος φορέας διαχείρισης της ύδρευσης και της αποχέτευσης της πρωτεύουσας.
Το 1999 η τότε κυβέρνηση αποφασίζει να ιδιωτικοποιήσει μερικώς την ΕΥΔΑΠ (ποσοστό 39% σε ιδιώτες) και η εταιρεία να εισαχθεί στο Χρηματιστήριο. Την τελευταία στιγμή, αναλογιζόμενοι τους κινδύνους και φοβούμενοι τις αντιδράσεις που θα υπήρχαν, αποφασίζουν να μην δώσουν σε εταιρεία έστω και μερικώς ιδιωτική τα μεγάλα πάγια, δηλαδή τα φράγματα, τους ταμιευτήρες και το κανάλι που φέρνει το νερό από τον Εύηνο στην Αθήνα. Τα πάγια αυτά αποτελούν το αποκαλούμενο Εξωτερικό Υδροδοτικό Σύστημα (ΕΥΣ).
Δημιούργησαν έτσι μια άλλη εταιρεία, την Εταιρεία Παγίων ΕΥΔΑΠ ΝΠΔΔ, στην οποία μετέφεραν τα πάγια (ΕΥΣ) και η οποία ανήκει 100% στο Δημόσιο. Επομένως, η ΕΥΔΑΠ Παγίων, ως ιδιοκτήτρια του ΕΥΣ, είναι και διαχειρίστρια του ακατέργαστου νερού της φύσης.
Το ακατέργαστο αυτό νερό προμηθεύεται από το Δημόσιο η ΕΥΔΑΠ Α.Ε., η οποία στη συνέχεια το επεξεργάζεται, δηλαδή το καθιστά πόσιμο, και το διανέμει στους καταναλωτές. Όλα αυτά αποτυπώθηκαν σε μια σύμβαση που υπογράφηκε το 1999 μεταξύ της ΕΥΔΑΠ και του Ελληνικού Δημοσίου.
Στο πλαίσιο αυτής της σύμβασης προβλέπονται τα ακόλουθα:
* Η συμφωνία έχει διάρκεια 20 έτη.
* Το ακατέργαστο νερό της φύσης έχει ένα τίμημα.
Η ΕΥΔΑΠ Α.Ε. αναλαμβάνει την υποχρέωση να λειτουργεί και να συντηρεί τα πάγια στοιχεία (ΕΥΣ) εκτός από την κατασκευή των όποιων απαιτούμενων μεγάλων έργων ανακύψουν.
* Τα πρώτα πέντε χρόνια ισχύος της σύμβασης το τίμημα του ακατέργαστου νερού θα συμψηφίζεται με το κόστος των υπηρεσιών που προσφέρει η ΕΥΔΑΠ Α.Ε. για τη συντήρηση και λειτουργία των παγίων στοιχείων που ανήκουν στην Εταιρεία Παγίων ΕΥΔΑΠ ΝΠΔΔ. Μετά τα πέντε χρόνια, και μόνο κατόπιν γραπτής συμφωνίας, τα δύο μέρη, δηλαδή η ΕΥΔΑΠ Α.Ε. και το Δημόσιο, θα καθορίσουν από κοινού ποιο ακριβώς θα είναι το τίμημα του ακατέργαστου νερού λαμβανομένων υπόψιν διαφόρων παραγόντων.
Μέχρι το 2013 δεν είχε υπάρξει τέτοια συμφωνία. Το 2013 η κυβέρνηση Σαμαρά επιχείρησε να ιδιωτικοποιήσει πλήρως την ΕΥΔΑΠ, αλλά το Συμβούλιο της Επικρατείας εμπόδισε κάτι τέτοιο με μια ιστορικής σημασίας απόφασή του, αποδεχόμενο ότι ο έλεγχος και η εποπτεία της ΕΥΔΑΠ πρέπει να παραμείνουν στον στενό πυρήνα του Δημοσίου και όχι να περάσουν στο ΤΑΙΠΕΔ.
Κατά τη διαδικασία της τότε επιχειρούμενης ιδιωτικοποίησης επινοήθηκε μια τιμή του ακατέργαστου νερού καθαρά για λογιστικούς λόγους, ώστε να συμψηφιστούν χρέη του Δημοσίου προς την ΕΥΔΑΠ (για τα έργα που η ΕΥΔΑΠ είχε κάνει την περίοδο 2000-2010) με το κόστος παροχής του ακατέργαστου νερού από το Δημόσιο προς την ΕΥΔΑΠ.
Γραπτή συμφωνία για την τιμή του ακατέργαστου νερού, όπως προέβλεπε ρητά η αρχική σύμβαση, δεν έχει επέλθει μέχρι σήμερα. Υπάρχουν επιχειρήματα και από τις δύο πλευρές, οι οποίες ισχυρίζονται διαφορετικές τιμές του ακατέργαστου νερού με μεγάλη απόκλιση.
Επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ
Επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και προηγούμενης διοίκησης της ΕΥΔΑΠ είχε επιτευχθεί συμφωνία υπηρετώντας δύο βασικές αρχές:
α) Να μην επιβαρυνθεί ο καταναλωτής ούτε 1 λεπτό του ευρώ.
β) Να επιτρέπει στην ΕΥΔΑΠ να είναι μια υγιής επιχείρηση, να παίζει τον κοινωνικό της ρόλο δίπλα στον πολίτη και να μεριμνά για το περιβάλλον όπως αρμόζει σε μια δημόσια επιχείρηση.
Η συμφωνία αυτή βρισκόταν στη φάση της τελικής διατύπωσης και δεν υπογράφηκε λόγω της προκήρυξης των εκλογών και της αλλαγής διοίκησης στην ΕΥΔΑΠ.
Πρέπει να σημειωθεί, ότι πλέον σε διεθνές επίπεδο οι σαφείς αρνητικές επιπτώσεις των ιδιωτικοποιήσεων των υπηρεσιών ύδρευσης (αύξηση της τιμής του νερού, υποβάθμιση της ποιότητάς του και μείωση των αποθεμάτων νερού) έχουν οδηγήσει σε επαναδημοτικοποίηση των υπηρεσιών ύδρευσης.
Έτσι, περισσότεροι από 300 δήμοι στην Ευρώπη επαναδημοτικοποίησαν το νερό, όπως το Παρίσι, το Βερολίνο, η Βουδαπέστη, το Μπορντό, η Νίκαια, η Στουτγάρδη και η Νάπολη.
Το νερό είναι ανθρώπινο δικαίωμα κατοχυρωμένο στα συντάγματα 17 χωρών.
* Ο Ιωάννης Μπενίσης είναι πρώην διευθύνων συμβούλος της ΕΥΔΑΠ
ΠΗΓΗ: avgi.gr
