Ο Μπάρακ Ομπάμα ήθελε η ομιλία του να χαρακτηρισθεί ιστορική. Αυτό άφηναν να εννοηθεί συνεργάτες του σε κάθε ευκαιρία. Ήθελε να είναι μια ομιλία παρακαταθήκη. Το αν θα είναι θα το δείξει η ιστορία...
Όπως και να έχει, η ομιλία αυτή επελέγη να γίνει στην Ελλάδα και αυτό μπορεί να θεωρηθεί ιδιαίτερα τιμητικό για την χώρα μας.
Ο Ομπάμα στην ομιλία του προσπάθησε να περιγράψει την εικόνα του κόσμου μας σήμερα. Η ομιλία του ήταν ελληνοκεντρική, αφού χρησιμοποίησε πολλές ελληνικές λέξεις και περιέγραψε την κατάσταση στην χώρα μας σήμερα.
Η ομιλία του δεν ήταν ακριβώς ένας απολογισμός του έργου του, αν και είχε και τέτοια στοιχεία. Ήταν μια ομιλία γεμάτη παραινέσεις, πλημμυρισμένη από την λέξη δημοκρατία και αξίες και ιδανικά. Κάποιοι είπαν ότι η ομιλία του απευθυνόταν κυρίως στην επόμενη πολιτική κατάσταση που διαμορφώνεται στην χώρα του και κυρίως στον Ντόναλντ Τράμπ. Ήταν ένα μάθημα δημοκρατίας προς τον επόμενο Πρόεδρο των ΗΠΑ. Το αν τον άκουσε είναι ένα άλλο θέμα. Η ομιλία του αμερικανού Προέδρου ήταν μια προσπάθεια για την υστεροφημία του μετά από 8 χρόνια στον Λευκό Οίκο.
Ο απερχόμενος Πρόεδρος των ΗΠΑ μίλησε στον κόσμο, μίλησε στους Έλληνες, μίλησε στους ευρωπαίους, μίλησε στους αμερικανούς. Ξεκίνησε από την αρχαία Ελλάδα και έφτασε στο σήμερα προσπαθώντας να δείξει την σχέση της δημοκρατίας με την οικονομία και την σταθερότητα.
Το κοινό πολλές φορές τον αποθέωσε καταχειροκροτώντας τον και στα 51 λεπτά της ομιλίας του όλοι κρέμονταν από τα χείλη του.
Ο Μπάρακ Ομπάμα, ο πρώτος αφροαμερικανός Πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ επέλεξε λοιπόν την Ελλάδα για να εκφωνήσει μια ομιλία που όπως και να έχει θα συζητιέται για καιρό.
Η αποθέωση της Ελλάδας και της Δημοκρατίας
Η έναρξη της ομιλίας του ενθουσίασε το κοινό. Χαλαρός και χαμογελαστός είπε στα ελληνικά: «Γεια σας, καλησπέρα». Και συνέχισε: «Ευχαριστώ τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα που ήρθε σήμερα εδώ με τόσους νέους, το μέλλον της Ελλάδας. Εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου για όσα προσέφερε η Ελλάδα, αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας. Οι ΗΠΑ ευγνωμονούν τους Έλληνες για τη φιλία τους. Ήθελα πολύ αυτό το τελευταίο μου ταξίδι να είναι στην Ελλάδα. Εμαθα για την φιλοξενία του ελληνικού λαού». (η λέξη φιλοξενία ειπώθηκε στα ελληνικά και πάλι)
Η συνέχεια ήταν επίσης άκρως ελληνική: «Επρεπε να δω την Ακρόπολη τον Παρθενώνα αλλά να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου για όσα πρόσφερε η Ελλάδα στην ανθρωπότητα. Η κατανόηση του κόσμου και της Τέχνης εμπλουτίστηκε από τον Σωκράτη και τον Αριστοτέλη. Οι Ελληνοαμερικανοί μας τιμούν την Ελλάδα. Μαζί τους γιορτάζουμε κάθε χρόνο την 25η Μαρτίου στον Λευκό Οίκο με τις φουστανέλες τους με σπανακόπιτα και ούζο (πάλι στα ελληνικά). Οι ΗΠΑ ευγνωμονούν τους Έλληνες για τη φιλία τους».
Και συνέχισε με αναφορές και πάλι στα ελληνικά αλλά και στον Γιάννη Αντετοκούμπο. «Ζητωκραυγάζουμε για τον Γιάννη Αντετοκούμπο», είπε ο Ομπάμα.
Και συνέχισε: «Ο Περικλής ενέπνευσε με το Σύνταγμα, είπε ότι τα δικαιώματα πρέπει να είναι γραμμένα. Καθ' όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας η φλόγα άναψε εδώ στην Αθήνα και ποτέ δεν έσβησε. Εχουμε χρέος στην Ελλάδα για ένα μεγάλο δώρο. Την αλήθεια, τη πίστη. Εδώ πριν από 25 αιώνες γεννήθηκε μια νέα ιδέα η Δημοκρατία. Το Κράτος. (πάλι στα ελληνικά) Η ισχύς του κυβερνάν. Είναι η ιδιότητα του πολίτη. Είμαστε όλοι ίσιοι απέναντι στους νόμους. Οχι μόνο για την πλειονότητα αλλά και για την μειονότητα. Αυτές οι έννοιες γεννήθηκαν στην Ελλάδα».
Ο αμερικανός Πρόεδρος, περιέγραψε την εικόνα της εποχής του Περικλή με γλαφυρό τρόπο. «Φυσικά», είπε, «οι πρώιμες μορφές Δημοκρατίας εδώ στην Ελλάδα δεν ήταν τέλειες. Οι γυναίκες δεν είχαν δικαιώματα αλλά ο Περικλής δημιούργησε το Σύνταγμα για όλους του πολίτες. Ο κάθε πολίτης είχε δικαίωμα να ψηφίσει με την ανάταση της χειρός. Οι νόμοι ήταν γραμμένοι σε πέτρες για να μπορούν όλοι να τους δουν. Βέβαια υπήρχε και ο εξοστρακισμός, αλλά μέσα στις χιλιετηρίδες υπήρχαν και άλλες μορφές πολιτευμάτων. Οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να διαχειριστούν την δημοκρατία στο 100%. Υπήρχε μια διαφορετική έννοια της διακυβέρνησης ανά τους αιώνες. Υπήρχε ένα πιστεύω ότι λόγω φυλετικής καταγωγής κάποιοι ήταν ανώτεροι. Αυτά ήταν και τα κύρια θέματα πολέμων. Ομως η φλόγα άναψε για πρώτη φορά στην Αθήνα και ποτέ δεν έσβησε. Ο μεγάλος διαφωτισμός έγινε εδώ. Οι μεγάλοι προπάτορες του έθνους βάσισαν την δημοκρατία μας στην ελληνική δημοκρατία».
Μαθήματα δημοκρατίας στον Ντόναλντ Τραμπ και αλλού...
«Σε δύσκολους καιρούς», είπε ο Ομπάμα, «αυτά τα ιδανικά περνούν κρίση. Κάποιοι μας είπαν ότι προτιμούν τα απολυταρχικά καθεστώτα όμως μπορώ να πω ότι μετά από 8 χρόνια στην προεδρία κάθε χώρα ακολουθεί το δικό της μονοπάτι. Αυτό που πιστεύω είναι ότι η ζωή δια της αξιοπρέπειας, η επιθυμία να έχει κάποιος τον έλεγχο της δικής του ζωής να είναι μέλος μια ευρύτερης κοινότητας αυτά είναι παγκόσμια. Είναι κάτι που καίει σε κάθε παγκόσμια καρδια. Γι' αυτό κάποτε ένας έλληνας ιερέας σήκωσε το λάβαρο της Επανάστασης. Ωστόσο η δική μας πλευρά ως χώρα ήταν να στηρίξουμε που πάλεψαν για την ελευθερία τους. Σε κάποιες χώρες υπάρχουν εκλογές αλλά δεν υπάρχει δημοκρατικό πολίτευμα. Ωστόσο η δική μας τροχιά ως χώρα είναι να στηρίξουμε όσους διακυβερνούν με δημοκρατικό τρόπο. Δεν είναι κάτι που αφορά μόνο στον ιδεαλισμό είναι ότι οι ΗΠΑ θέλουν να στηρίζουν τα δημοκρατικά καθεστώτα. Οι χώρες με δημοκρατία είναι πιο δίκαιες. Οι δημοκρατικές χώρες σημαίνουν ευημερία. Εκεί που δεν υπάρχουν ελευθερίες οι πολίτες δεν έχουν τις ίδιες δυνατότητες».
Θα μείνουμε στο ΝΑΤΟ
Στέλνοντας ένα ξεκάθαρο μήνυμα στον διάδοχό του, ο Μπάρακ Ομπάμα ξεκαθάρισε ότι οι ΗΠΑ δεν θα φύγουν από το ΝΑΤΟ.
«Η ιστορία των τελευταίων δύο αιώνων δείχνουν ότι περισσότερες δημοκρατίες σημαίνουν καλό για τον κόσμο. Στο ΝΑΤΟ είμαστε μια συμμαχία δημοκρατιών. Το ΝΑΤΟ είναι μια συμμαχία πιο ισχυρή παρά ποτέ. Και ξέρω ότι οι ΗΠΑ είναι δεσμευμένες στο ΝΑΤΟ. Η δημοκρατία μας έδειξε ότι είμαστε ισχυρότεροι από τους τρομοκράτες. Εκείνοι προσπάθησαν να αλλάξουν τον τρόπο ζωής των ανθρώπων μέσω της βιας. Ήθελαν να μας κάνουν να παρεκκλίνουμε από τις δικές μας αξίες. Η δημοκρατία είναι πιο ισχυρή από τον ISIS. Οι δημοκρατίες βοηθούν τους πρόσφυγες. Πουθενά αλλού στον κόσμο δεν έχουμε διαπιστώσει μεγαλύτερη συμπόνια απ' ότι στην Ελλάδα. Η Ελλάδα δεν μπορεί να επωμιστεί μόνη της το βάρος. Οι δημοκρατίες βασίζονται στις ειρηνικές αποφάσεις. Η συνεργασία είναι ο μόνο τρόπος να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις».
Και συνέχισε: «Οι δημοκρατίες βασίζονται στις ειρηνικές αποφάσεις. Είναι δική μου πεποίθηση ότι οι δημοκρατίες μπορούν να λύνουν διαφορές μεταξύ εθνών. Η δημοκρατία όπως και όλοι οι ανθρώπινοι θεσμοί είναι ατελής. Μπορεί να είναι αργή αγχωτική, δύσκολη στην υλοποίηση. Οι πολιτικοί είναι αντιδημοφιλείς στις δημοκρατίες γιατί οι δημοκρατίες απαιτούν συμβιβασμούς. Η Δημοκρατία είναι η χειρότερη μορφή διακυβέρνησης είπε ο Τσόρτσιλ. Μπορεί να είναι μια περίπλοκη ιστορία, αλλά είναι καλύτερη από οποιαδήποτε άλλη. Η δημοκρατία μας επιτρέπει να διορθώνουμε τα δικά μας λάθη. Όλα μπορούν να διορθωθούν. Κατά την διάρκεια της ιστορίας μας είδαμε ότι όλοι είναι ίσοι απέναντι στο νόμο. Διευρύναμε τα ανθρώπινα δικαιώματα για τους Αφροαμερικανούς και τις γυναίκες και τους ομοφυλόφιλους και τα άτομα με αναπηρίες» και τα λόγια του αυτά ήταν μαχαιριά στην καρδιά του Ντόναλντ Τραμπ.
Και το μαχαίρι μπήκε πιο βαθιά
«Εδώ που γεννήθηκε η δημοκρατία διατρανώνουμε τις ιδέες με τις οποίες διαμορφώθηκε η ζωή μας. Η ελευθεροτυπία, η ανεξιθρησκία, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο διαχωρισμό των εξουσιών, ελεύθερες και δίκαιες εκλογές ακόμα και αν ο υποψήφιος που υποστηρίζετε δεν κερδίζει πάντα. Η δημοκρατία εξαρτάται μετά από κάποιο εκλογικό αποτέλεσμα από την μετάβαση. Εγώ και ο επόμενος Πρόεδρος έχουμε διαφορές και άλλες απόψεις αλλά η δημοκρατία είναι ισχυρότερη από κάθε άτομο», είπε ο Ομπάμα στο σημείο της ομιλίας του που περίμεναν πολλοί.
Και συνέχισε: «Ο επόμενος αμερικανός πρόεδρος και εγώ έχουμε μεγάλες διαφορές. Διαφορετικές απόψεις αλλά η αμερικανική δημοκρατία είναι ισχυρότερη. Η κυβέρνησή μου θα κάνει ότι μπορεί για να εξασφαλίσει την ομαλή μετάβαση. Είναι δύσκολο έργο ειδικά για τους νέους ανθρώπους. Κάποιες φορές μπορεί να χρειαστεί να γίνουν βήματα πίσω αλλά όσο κρατάμε την πίστη μας στην δημοκρατία, τότε το δικό μας μέλλον θα είναι όπως το ονειρευόμαστε. Η δημοκρατία είναι το σοφότερο πολίτευμα. Η Δημοκρατία είναι το ισχυρότερο πολίτευμα που έχει επινοήσει ο άνθρωπος. Οι ίδιες δυνάμεις παγκοσμιοποίησης και τεχνολογίας έφεραν τον πλούτο, αλλά έγιναν οι δυνάμεις που επέδειξαν και αρκετά ελαττώματα. Οι άνθρωποι βγήκαν από την φτώχεια και έχουμε μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής. Ο κόσμος τώρα είναι πιο εύρωστος και υγιής από ποτέ».
Υπερασπίστηκε την πολιτική του
Απευθυνόμενος κυρίως στους νέους, ο Ομπάμα είπε: «Αν έπρεπε να επιλέξετε μια περίοδο της ιστορίας για να γεννηθείτε έπρεπε να είναι τώρα είπα μιλώντας σε νέους ανθρώπους. Ωστόσο για πολλές δεκαετίες σε πολλές χώρες και κοινότητες υπήρχε διακοπή αυτών των αλλαγών. Ολα σχετίζονται με τις εξελίξεις σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Είδαμε όμως σε πολλές χώρες μια ασυνέχεια. Η παγκοσμιοποίηση ενισχύει τις ανισότητες. Οι παγκόσμιες ελιτ ζουν σε διαφορετικό κόσμο, δεν πληρώνουν φόρους και χειραγωγούν τους ανθρώπους. Αυτοί συλλέγουν μεγάλο πλούτο ενώ η μεσαία τάξη παλεύει καθημερινά. Όταν η παγκόσμια ελίτ ζει με άλλες κανόνες δημιουργείται ένα αίσθημα αδικίας. Αυτή η ανισότητα είναι από τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Κάποτε γινόντουσαν ανεκτές, όχι όμως σήμερα που οι άνθρωποι μπορούν να έχουν μια αίσθηση του πως ζουν οι άνθρωποι σε άλλα μέρη του πλανήτη. Όλοι έχουν ένα κινητό και μπορούν να δουν τι συμβαίνει στον κόσμο. Ακόμα και το πιο φτωχό παιδί μπορεί να έχει μια αίσθηση για το πως ζουν οι άλλοι. Η ανισότητα είναι ένα από τα κύρια πεδία ενασχόλησης της πολιτικής μας. Θέλουμε οι άνθρωποι να ανταμείβονται για τα επιτεύγματά τους. Με τις ανισότητες μπορούμε να οδηγηθούμε στην ύφεση».
Η άνοδος των φοβικών
«Σε προηγμένες οικονομίες υπάρχουν εποχές όπου ακούγονται αρνητικά για τις τεχνολογίες. Οι άνθρωποι αισθάνονται ότι χάνουν τον έλεγχο. Το είδαμε και με το Brexit. Όμως έχοντας κατά νου την τεχνολογία δεν είναι δυνατόν να αποκοπούμε ο ένας από τον αλλο. Δεν μπορούμε να κοιτάμε προς τα πίσω πρέπει να κοιτάμε στο μέλλον. Κινούμαστε σε συγκρούσεις μεταξύ των χωρων. Το τρέχον μονοπάτι της παγκοσμιοποίηση απαιτεί διορθώσεις. Ο αρνητικός αντίκτυπος και οι συνέπειες θα αφορούν ολοένα και λιγότερους. Ξέρουμε το μονοπάτι χωρίς αποκλεισμούς. Πρέπει όμως να έχουμε την θέληση να το πράξουμε.
Πρέπει να επενδύσουμε περισσότερα στην εκπαίδευση των νέων ανθρώπων. Ξέρουμε ότι αυτό είναι καλύτερο για τους νέους ανθρώπους. Να ενθαρρύνουμε την επιχειρηματικότητα. Να ενδυναμώσουμε ένα κοινωνικό πακέτο ώστε το δίχτυ ασφαλείας να υπάρχει για όλους τους ανθρώπους και να μπορούν όλοι να ξαναβρούν θέσεις εργασίας. Να διασφαλίσουμε ότι τα συνδικάτα δεν θα είναι εναντίον μας. Να έχουμε την υποστήριξη των εργαζομένων. Ακόμη κι αν υπάρχει ελεύθερο εμπόριο, οι άνθρωποι πρέπει να βλέπουν τα πλεονεκτήματα για τις δικές τους ζωές όχι μόνο για τις μεγάλες πολυεθνικές».
Ο απολογισμός
Γυρνώντας πίσω τον χρόνο, ο Ομπάμα είπε: «Ανέλαβα τα καθήκοντά μου σε μια δύσκολη εποχή. Κάναμε ότι καλύτερο μπορούσαμε. Ζητήσαμε από τους πιο πλούσιους να πληρώσουν περισσότερους φόρους. Δεν θέλαμε κάτι τέτοιο να πλήξει την Wall Street. Είχαμε πέρυσι την μεγαλύτερη αύξηση μισθών. Μειώσαμε το χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η υγεία είναι ένα δικαίωμα για όλους. Διπλασιάσαμε την δική μας παραγωγή φιλική προς το περιβάλλον. Σας λέω αυτά όχι επειδή επιλύσαμε όλα τα προβλήματα. Υπάρχουν άνθρωποι στην Αμερική που ανησυχούν για το μέλλον τους. Υπάρχουν άνεργοι. Αλλά οι πολιτικές που περιέγραψα είναι το μονοπάτι που πρέπει να ακολουθήσουμε».
Μόνο εγώ ξέρω τις θυσίες σας
«Για να παραμείνει η Ελλάδα ανταγωνιστική θα έπρεπε να υπάρχουν μεταρρυθμίσεις. Ο κόσμος δεν κατανοεί τις θυσίες του ελληνικού λαού. Εγώ είμαι περήφανος Ένα μέρος της επίσκεψής μου αποσκοπούσε να καταδείξει στον κόσμο όσα σημαντικά έγιναν εδώ. Πολλά μπορούν να γίνουν ακόμα. Να συγχαρώ τον Αλέξη Τσίπρα για όσα έχει κάνει. Εδω στην Ελλάδα ξέρω ότι είναι δύσκολα. Αν είμαστε τίμιοι μπορούμε να πούμε ότι υπήρχε ένα μείγμα εξωτερικών και εσωτερικών δυνάμεων. Υπήρχε πρόβλημα με το χρέος, με τις θέσεις εργασίας. Ο κόσμος δεν κατανοεί τον πόνο που προκαλούν οι μεταρρυθμίσεις και τις θυσίες που κάνατε εσείς οι Ελληνες. Εγω το κατανοώ. Ενα μερος της επίσκεψής μου είναι να καταδείξω τα βήματα που έγιναν. Θα ήθελα να συγχαρώ τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα για τις μεταρρυθμίσεις που έκανε η κυβέρνησή του. Θα συνεχίσετε να έχετε την υποστήριξη των ΗΠΑ και θα συνεχίσω να λέω στους δανειστές ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα για να βοηθηθεί η οικονομία. Το χρέος είναι κλειδί για να ανακάμψει η οικονομία λέει το ΔΝΤ και έχει δίκιο. Οι Ελληνες πρέπει να δουν φως. Δεν πρέπει να μεταναστεύουν. Πρέπει να μείνετε εδώ και να ευημερήσετε. Η Ελλάδα θα δει καλύτερες μέρες».
Θέλοντας μάλιστα να τονώσει το ηθικό των ελλήνων είπε:
«Σε όλη σας την ιστορία πολεμήσατε κατά των πιθανοτήτων. Η οικονομία είναι βασικό συστατικό της δημοκρατίας. Αυτό με φέρνει σε άλλη μια πρόκληση. Πως αυτός ο πολυμορφικός κόσμος μπορεί να βοηθήσει τα δικαιώματα των πολιτών. Η δημοκρατία γίνεται πιο δύσκολη όταν υπάρχουν άνθρωποι από διαφορετικά περιβάλλοντα και προσπαθούν να συμβιώσουν».
Η άνοδος του εθνικισμού
«Στο δικό μας παγκοσμιοποιημένο κόσμο και τη μετακίνηση ιδεών βλέπουμε το μείγμα δυνάμεων που είναι δύναμη αλλά και αντικείμενο συγκρούσεων. Τώρα όλοι γνωρίζουν τα πάντα για το πως ζουν οι άλλοι και κάποιοι αισθάνονται απειλές. Αυτό δημιουργεί ρευστότητα. Είναι αναπόφευκτο κάποιοι να αναζητήσουν καταφύγιο στον εθνικισμό. Σε χώρες που έχουν τεθεί τα σύνορα από την αποικιοκρατία υπάρχει καχυποψία. Οι άνθρωποι αισθάνονται αποσυνδεδεμένοι από τις δικές τους κυβερνήσεις. Εμείς οφείλουμε να έχουμε πιο ανοικτή, πιο αποτελεσματική διακυβέρνηση. Πρέπει να υπάρχουν ευήκοα ώτα. Εδώ στην Ευρώπη η πρόοδος που έχει συντελεστεί είναι σημαντικά στοιχεία. Η ΕΕ είναι από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα στην ανθρώπινη ιστορία. Ο κόσμος χρειάζεται μια ευημερούσα ευρωπη. Ως πρόεδρος των ΗΠΑ έλαβα πρωτοβουλίες για λογοδοσία και διαφάνεια. Λάβαμε μέτρα κατά της διαφθοράς. Οι κυβερνήσεις συνεργάζονται. Εμείς αρχίσαμε το έργο της κοινωνίας των πολιτών».
Κι άλλα μηνύματα στον Τραμπ
Αναφερόμενος στις λαϊκίστικες κορώνες που ακούστηκαν από τα χείλη του Τραμπ κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου στις ΗΠΑ είπε: «Πολλές φορές οι άνθρωποι είναι πιο κυνικοί γιατί πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις δεν νοιάζονται γι' αυτούς. Οι αλλαγές θα αρχίσουν με την φωνή των νέων. Πιστεύω ότι ο κόσμος μας διέρχεται μια περίοδο αλλαγής. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον. Τα δικαιώματα του πολίτη στις ΗΠΑ δεν ακολούθησαν μια ευθεία γραμμή. Η πρόοδος δεν είναι κάτι που το εγγυάται κανείς. Κερδίζεται από κάθε γενιά.
Η ιστορία μας δίνει ελπίδα. Εικοσι πέντε αιώνες από τότε που η Ελλάδα μας έδειξε τον δρόμο, η βεβαιότητα μου στα δημοκρατικά ιδεώδη αποτελούν αταλάντευτες αξίες. Πιστεύω ότι ο κόσμος μας διέρχεται μία περίοδο αλλαγής. Φυσικά υπάρχει αβεβαιότητα. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον. Η πρόοδος κατακτάται. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είχε δίκιο όταν έλεγε ότι η αψίδα των δικαιωμάτων σχετίζεται με την δικαιοσύνη. Η Δικαιοσύνη είναι το κλειδί. Επειδή θέλουμε την κοινωνία να εδράζεται στην δικαιοσύνη».
Το φιλότιμο
Ο Ομπάμα έμαθε και το φιλότιμο. «Όλοι ζούμε κάτω από το ίδιο φεγγάρι. Σε όλες τις κοινωνίες και τις χώρες υπάρχει περισότερο φιλότιμο, όπως λένε οι Έλληνες. Φιλότιμο. (το είπε και αυτό στα ελληνικά) Το βλέπω κάθε μέρα και αυτό μου δίνει ελπίδα. Στο τέλος τα πάντα εξαρτώνται από μας. Να στείλουμε το μήνυμα ότι οι κυβερνήσεις είναι για να ικανοποιούν τους πολίτες, όχι αντιστρόφως. Ο πιο σημαντικός θώκος είναι αυτός του πολίτη, όχι του προέδρου ή του πρωθυπουργού. Σε αυτό το ατελές σύστημα (της Δημοκρατίας) η ισχύς και η πρόοδος θα εκπορεύεται από εμάς τους πολίτες. Εάν θέλουμε αυτό το σύστημα διακυβέρνησης το μέλλον μας θα είναι λαμπρό», είπε και έκλεισε την ομιλία του στο Ίδρυμα "Σταύρος Νιάρχος", λέγοντας στα ελληνικά «Ζήτω η Ελλάς».
