Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Φταρνίζεται η Αμερική; Παθαίνει Η1Ν1 η Ευρώπη. Πετάει μια πεταλούδα στο Πεκίνο; Γίνεται σεισμός στο Σαν Φρανσίσκο. Όχι, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα, από αυτό που περιγράφουν τα δημοφιλή κλισέ, τα οποία υποτίθεται ότι συμπυκνώνουν τη θεωρία του χάους.
Την ακολουθία γεγονότων που μεσολαβούν από ένα φτάρνισμα σε μια γρίπη και απ' το πέταγμα μιας πεταλούδας σε έναν σεισμό, μπορούν να την καταγράψουν με σχετική ακρίβεια οι ερευνητές. Αυτά που συμβαίνουν, όμως, στο καπιταλιστικό σύμπαν και στην παγκόσμια διακυβέρνησή του είναι ένα χάος, χωρίς αρχιτεκτονική και ακολουθία.
Μετά μια οκταετία διαχείρισης της χρηματοπιστωτικής κρίσης, που μεταλλάχθηκε μεθοδευμένα σε κρίση δημοσίου χρέους, ο καπιταλιστικός κόσμος είναι στο κατώφλι μιας νέας κρίσης, με πανομοιότυπα, αλλά πολύ καταστροφικότερα χαρακτηριστικά.
Το όπλο του φθηνού χρήματος με το οποίο απάντησε η FED, ακολουθούμενη από σχεδόν όλες τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες, απλώς θέριεψε τους συντελεστές της αρχικής κρίσης, τον χρηματοπιστωτικό Λεβιάθαν. Η διακοπή της «θεραπείας» και η προαναγγελία ότι αυτή θα αντιστραφεί με αυξήσεις επιτοκίων, πυροδότησε τον τελευταίο γύρο χρηματιστηριακών κραχ, από την Ασία προς τη Δύση και αντίστροφα. Εις μάτην προσπαθούν οι κεντρικές τράπεζες Ευρωζώνης, Ιαπωνίας, Κίνας να σώσουν την κατάσταση μπουκώνοντας με χρήμα τον τραπεζικό Γαργαντούα και προσπαθώντας να αποτρέψουν έναν νέο κύκλο άγριας ύφεσης.
Οι τραπεζικές μετοχές της Ευρώπης έχουν χάσει από την αρχή του χρόνου μέχρι και το 30% της αξίας τους, ενώ την ίδια στιγμή αποκαλύπτονται σκελετοί επισφαλών δανείων και σκανδαλώδους «δημιουργικής λογιστικής» στις ντουλάπες τους.
Οι μόλις ανακεφαλαιοποιημένες ελληνικές τράπεζες έχουν χάσει χρηματιστηριακά αξία ίση με το 150% της «φθηνής» ανακεφαλαιοποίησης του Δεκεμβρίου. Κι έχουν προηγηθεί η κατάρρευση του πετρελαίου, η θεαματική επιβράδυνση στο «εργοστάσιο του κόσμου», την Κίνα, η μαζική φυγή κεφαλαίων από τις περιφερειακές αγορές.
Αντίστοιχα χαοτικό είναι το γεωπολιτικό θέατρο, με επίκεντρο τις εξελίξεις στη Συρία και ακραία εκδήλωση το μεγαλύτερο προσφυγικό κύμα των μεταπολεμικών χρόνων. Η Μέρκελ, που το φθινόπωρο εμφανίστηκε ως αυταρχική «Μητέρα Τερέζα» της Ευρώπης, που θα επέβαλλε τάχα μαζική αποδοχή προσφύγων, διακινδυνεύοντας διάλυση της Σένγκεν, έχει περάσει στον αντίποδα, διακηρύσσοντας πια ως αποκλειστικό στόχο τη μαζική επαναπροώθηση των προσφύγων.
Διασύρεται ενώπιον του καταρρακωμένου Ερντογάν, παραδίδει στην Τουρκία τα κλειδιά της Σένγκεν, προωθεί τη στρατιωτική στεγανοποίηση των εξωτερικών ευρωπαϊκών συνόρων διά της Frontex, αλλά και του ΝΑΤΟ, που διαπλέει πλέον το Αιγαίο (για να αντιμετωπίσει ποιους; Τους «διακινητές» των φουσκωτών ή τους ίδιους τους πρόσφυγες;), καταγγέλλει τον Πούτιν ως υπαίτιο του προσφυγικού κύματος, ετοιμάζεται να κόψει κάθε δίαυλο πολιτικής συνεννόησης με τη Ρωσία ή το Ιράν, διακινδυνεύει αναζωπύρωση του νέου Ψυχρού Πολέμου, τη στιγμή που ακόμη και οι ΗΠΑ είναι μάλλον απρόθυμες σ' αυτό.
Αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, αυτή η δίνη παγκόσμιου χάους έχει μια βασική, προφανή αιτία (είναι σύμπτωμα μιας ολοκληρωτικής κρίσης του ολοκληρωτικού καπιταλισμού, χωρίς να σημαίνει, βέβαια, αυτόματη κατάρρευσή του), αλλά έχει και ένα επίκεντρο: την Ευρώπη, που είναι ευαίσθητος δέκτης κάθε μεταβολής στο διεθνές στερέωμα και ταυτόχρονα παγκόσμιας εμβέλειας πομπός και της πιο ανεπαίσθητης διαταραχής στο δικό της, εσωτερικό χάος.
Αυτή τη στιγμή η Ε.Ε. αποτελεί πεδίο μιας πολλαπλής κρίσης με απρόβλεπτη έκβαση:
κρίσης μεγέθυνσης, αφού, αφαιρουμένης της ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, η Ευρωζώνη πλέει ήδη σε στάσιμα ή υφεσιακά νερά. Κρίσης νομισματικής, ακριβώς γιατί το «μπαζούκα» του Ντράγκι αποδείχθηκε άσφαιρο. Κρίσης τραπεζικής, που ανακυκλώνεται, αλλά χωρίς τα κλασικά εργαλεία διάσωσης. Κρίσης κρατικού χρέους, που θα αναζωπυρωθεί από ένα κύμα φυγής κεφαλαίων από τα ομόλογα.
Κρίσης συνοχής, τροφοδοτημένης από το προσφυγικό, από τις εθνικές αναδιπλώσεις στην περιφέρεια, από τον βεβιασμένο και αυταρχικό φεντεραλισμό στον πυρήνα της, από το Brexit. Κρίσης γεωπολιτικής, αφού οι ανταγωνιστικές και αλληλοαναιρούμενες συμμαχίες των επιμέρους πόλων της εξαφανίζουν κάθε ίχνος «ευρωπαϊκής στρατηγικής». Κρίσης θεσμικής, αφού το μισό νομικό της εποικοδόμημα τελεί υπό ριζική αμφισβήτηση. Κρίσης διακυβέρνησης και κρίσης ηγεμονίας, αφού και η Γερμανία του άλλοτε κραταιού «μερκελισμού» εμφανίζεται ανίκανη να επιβάλει συμβιβασμούς.
Τελικά, η Ε.Ε. αντιμετωπίζει περισσότερο από ποτέ το ενδεχόμενο διάλυσής της, με τρόπο που θα διασπείρει καταστροφικά απόνερα παγκοσμίως. Διόλου τυχαία, η λέξη «διάλυση» έχει μπει στο επίσημο λεξιλόγιο των ηγετών της.
Το χειρότερο είναι, ότι, ακόμη κι αν αυτό αποφευχθεί, θα γίνει με οδυνηρό για τους ευρωπαϊκούς λαούς και τους αδύναμους κρίκους της Ε.Ε. τρόπο. Με τη μετεξέλιξή της σε μια ολοκληρωτική, αυταρχική, παραγωγικά παρηκμασμένη, γεωπολιτικά τυχοδιωκτική, στρατιωτικοποιημένη αυτοκρατορία.
Το ερώτημα επανέρχεται πεισματάρικο, όσο και τα γεγονότα: θέλουμε (ως χώρα, ως κοινωνία, ως πολιτικό σύστημα, ακόμη και ως οικονομική ελίτ) να είμαστε μέρος είτε του ευρωπαϊκού χάους είτε της οδυνηρής «θεραπείας» του;
Πηγή: Αυγή
