Η κρίση και η αντιμετώπισή της με βιώσιμη ανάπτυξη

Του Γιάννη Σπιλάνη
Οικονομολόγου, επίκουρου καθηγητή Πανεπιστημίου Αιγαίου

Η οικονομική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας είναι συνδυασμός τουλάχιστον τριών παραγόντων:


  
1. Της κρίσης του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος που, προσπαθώντας να εξασφαλίσει όλο και μεγαλύτερα βραχυπρόθεσμα κέρδη στο κερδοσκοπικό και τραπεζικό κεφάλαιο και στους «λειτουργούς» του, οδήγησε σε πλήρη ανισορροπία μεταξύ πραγματικής και λογιστικής οικονομίας. 
Οι δυνάμεις αυτές κυριαρχούν απόλυτα και σήμερα, επιβάλλοντας στα κράτη και στις εκλεγμένες κυβερνήσεις τους όχι μόνο τη διάσωσή τους από τη χρεοκοπία, αλλά και τη χρηματοδότησή της με μεταφορά πόρων που περικόπτονται από τις δαπάνες των κρατικών προϋπολογισμών ως υπερβολικές και περιττές.


2. Της κρίσης της ελληνικής κοινωνίας, που αποτυπώνεται σε δημοσιονομική κρίση ως συνδυασμός:

(α) σειράς κυβερνήσεων ευάλωτων για κάθε είδους «ρυθμίσεις» (φορολογικές και ασφαλιστικές ρυθμίσεις, ρυθμίσεις για προμήθειες και έργα κ.λπ.), δαπάνες και διορισμούς υπέρ των ισχυρών ομάδων πίεσης και των πολιτικών φίλων, που μείωσαν τις εισπράξεις του κράτους και αύξησαν τις δαπάνες χωρίς να υπάρχει αναπτυξιακό αποτέλεσμα,

(β) ενός κρατικού μηχανισμού αυταρχικού, αναποτελεσματικού και διεφθαρμένου, που εξασφαλίζει «πρόσθετα εισοδήματα» σε ιδίους και ημετέρους, αφήνοντας όμως άδεια τα κρατικά ταμεία και βάζοντας αναρίθμητα εμπόδια σε όποια εποικοδομητική προσπάθεια και, τέλος,

(γ) μιας κοινωνίας (ή καλύτερα ενός αθροίσματος ατόμων χωρίς συνοχή και κοινούς στόχους), που έχει εθιστεί στο να διευρύνει την οικονομική της ευημερία σε βάρος των άλλων (των «κουτόφραγκων», του κράτους, του περιβάλλοντος, των πιο αδύναμων μελών της).


3. Της κρίσης της παρασιτικής, κερδοσκοπικής και αντιπαραγωγικής δομής της ελληνικής οικονομίας, που ποτέ δεν απέκτησε γερές παραγωγικές ρίζες ώστε να είναι ανταγωνιστική.

Αν και οι δύο τελευταίοι παράγοντες έχουν βαθιές τις ρίζες τους στο χρόνο, η διακυβέρνηση Καραμανλή τούς έδωσε διαστάσεις εκρηκτικές, με αποτέλεσμα να σκάσουν σαν ατομική βόμβα στα χέρια μας.

Μπροστά σ' αυτή την πραγματικότητα και κάτω από τις πιέσεις των πιστωτών και των κυβερνήσεών τους, που χρησιμοποίησαν ως κύριο επιχείρημα την αναξιοπιστία της χώρας, η λύση που «επιλέχθηκε» τελικά ήταν μια «ελεγχόμενη» χρεοκοπία με ένα μείγμα δανεισμού με ιδιαίτερα υψηλά επιτόκια από το Μηχανισμό Στήριξης και υψηλές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, που πλήττουν άμεσα το σύνολο των εργαζομένων και των συνταξιούχων (μισθοί, συντάξεις, κοινωνικές παροχές, μελλοντικές συντάξεις), ενώ ενισχύουν και επιμηκύνουν χρονικά την ύφεση στην οποία έχει εισέλθει η Ελλάδα από το 2009.

Τα αποτελέσματα της πολιτικής αυτής είναι σήμερα ορατά και οι συνέπειές τους οδυνηρές, χωρίς να υπάρχει το παραμικρό ενδεχόμενο βελτίωσης. 
Αποψή μας είναι, ότι στη σημερινή συγκυρία, λύση που να προασπίζει τα καλώς εννοούμενα συμφέροντα των «μη εχόντων και μη κατεχόντων» δεν υπάρχει μέσα στο κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο.

Η νεοφιλελεύθερη προσέγγιση δεν έχει άλλο στόχο από την αναδιανομή του εισοδήματος προς την άλλη κατεύθυνση, και μόνο όταν η συγκυρία ευνοεί «μοιράζει» αγοραστική δύναμη. Μια ουσιαστικά διαφορετική πολιτική, που θα βάζει τους λαούς πάνω από τις τράπεζες, προϋποθέτει ότι τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο η κυρίαρχη άποψη θα ήταν διαφορετική, με την πολιτική να «κυριαρχεί» επί της οικονομίας.

Η αλλαγή του παραπάνω πλαισίου είναι κάτι που απαιτεί ανατροπή των υφιστάμενων πολιτικών ισορροπιών, με επικράτηση κυβερνήσεων που θα επιδιώξουν αυτή την ανατροπή. Δυστυχώς όμως, οι πολιτικές εξελίξεις από τότε που ξέσπασε η κρίση μέχρι σήμερα, δικαίωσαν όσους υποστηρίζουν, ότι σε τέτοιες περιόδους αναπτύσσονται τα συντηρητικά αντανακλαστικά των πολιτών. Οι επικείμενες ανατροπές των συντηρητικών κυβερνήσεων σε Γερμανία και Γαλλία μπορούν να οδηγήσουν προς την επιθυμητή κατεύθυνση; Οχι, χωρίς την παρέμβαση όλων μας.

Ομως, ακόμη και αν το διεθνές πλαίσιο μεταβληθεί με ευνοϊκό τρόπο, η κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας δεν θα αλλάξει, αν δεν ανατραπούν τα άλλα δύο στοιχεία που μας οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση. Πολίτες και πολιτικοί πρέπει να πειστούμε ότι:

* Οι λύσεις για περισσότερο αποτελεσματική και ανταγωνιστική οικονομία δεν περνούν μέσα από τη συρρίκνωση των μισθών και των εργασιακών δικαιωμάτων στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, αλλά μέσα από την εκπαίδευση, την έρευνα, την εισαγωγή καινοτομιών, την παραγωγή νέων προϊόντων, τη συνεργασία κ.λπ. που θα οδηγήσουν σε περισσότερη αποτελεσματικότητα.

* Το «αμερικανικό όνειρο» είναι για λίγους, ενώ οι πολλοί ζουν και θα ζουν το «αμερικανικό δράμα»: χωρίς καθόλου ή με χαμηλά εισοδήματα, χωρίς ή με χαμηλής ποιότητας κατοικία, χωρίς κοινωνικό δίχτυ προστασίας (όπως π.χ. είναι οι δωρεάν υψηλού επιπέδου κοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες δημοσίου συμφέροντος), αλλά με ακριβές ιδιωτικές υπηρεσίες, σε ένα περιβάλλον που επιδεινώνει την ποιότητα ζωής και πολλά άλλα, που τελικά υποσκάπτουν την πραγματική ευημερία.

Αλλο ΑΕΠ, άλλο ευημερία

* Η έννοια της ευημερίας δεν ταυτίζεται με διαρκώς μεγαλύτερο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ), με μεγαλύτερη παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών. Πρέπει να πειστούμε, ότι η βιώσιμη στο χρόνο ανάπτυξη βασίζεται και σε αποτελεσματική οικονομία, σε κοινωνική δικαιοσύνη με διάχυση των ωφελειών στην κοινωνία και διατήρηση των λειτουργιών του περιβάλλοντος για παροχή αγαθών και υπηρεσιών στον πλανήτη.

* Η κρίση δεν είναι «ευκαιρία» για προσωπικές λύσεις εναντίον του κοινωνικού συνόλου, αλλά ευκαιρία για περισσότερο συλλογική δράση, προσφορά και αλληλεγγύη. Χρειάζεται ένταση των προσπαθειών και όχι «ωχαδερφισμός».

Για τις λύσεις αυτές πρέπει να πειστούμε οι πολίτες και να τις απαιτήσουμε.

ΠΗΓΗ: enet.gr