Τάσος Τσακίρογλου
«Ο θεατής δεν αισθάνεται πουθενά σαν στο σπίτι του, γιατί το θέαμα είναι παντού» γράφει ο Γκι Ντεμπόρ στο εμβληματικό έργο του «Η κοινωνία του θεάματος», παραφράζοντας στην ουσία τον Μαρξ των Οικονομικών και Φιλοσοφικών Χειρογράφων του 1844, όταν ο τελευταίος μιλά για την αλλοτρίωση του εργάτη:
«Ετσι ο εργάτης βρίσκει τον εαυτό του μόνο έξω από την εργασία του, ενώ την ώρα της εργασίας του αισθάνεται έξω από τον εαυτό του».Ο Ντεμπόρ ήδη από τη δεκαετία του ‘90, εποχή άγριων νεοφιλελεύθερων «διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων», έχει επισημάνει τον ιδιαίτερο ρόλο που διαδραματίζει το «θέαμα» (τηλεοπτικό και άλλο) σκηνοθετημένο από μια εξουσία που βάζει στόχο όχι ΚΥΡΙΩΣ, αλλά ΜΟΝΟ το μυαλό.
«Οσο περισσότερο θεάται [ο θεατής], τόσο λιγότερο ζει» μας λέει, κάτι που στις μέρες της πανδημίας τείνει να γίνει η καθημερινή πραγματικότητα. Ο εγκλεισμός, η απομόνωση, η απόσταση ακόμα και από την εργασία και τους συναδέλφους μας, συντελούν στη δημιουργία μιας εικονικής πραγματικότητας πλασμένης από το μήνυμα της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου και των social media. Πρόκειται για μια κατάσταση μισοσυνειδητής και μισοασυνείδητης ύπαρξης, με κυρίαρχα συστατικά την αμφιβολία, τον φόβο, την οργή και τη ματαίωση.
Η κυβέρνηση, έχοντας εξασφαλίσει τη (χρηματοδοτούμενη) συναίνεση των ΜΜΕ, εξωραΐζει τη θλιβερή πραγματικότητα της ανικανότητάς της, λειαίνει τις πιο αιχμηρές πλευρές των αστοχιών της και υπερβάλλει ως προς την αποτελεσματικότητά της.
Οι επαναλαμβανόμενες εικόνες των άγριων «κορονοπάρτι», της παραβατικότητας των «μυστικών» κορονοδείπνων και των ξεσαλωμένων γιουρουσιών του Σαββατοκύριακου στις παραλίες στοχεύουν στην ενοχοποίηση των πολιτών και στη μετάθεση της ευθύνης από την κυβέρνηση στις λαϊκές μάζες.
«Το θέαμα είναι ο εφιάλτης της σύγχρονης αλυσοδεμένης κοινωνίας, που δεν εκφράζει εν τέλει παρά την επιθυμία της να υπνώττει. Το θέαμα είναι ο φρουρός αυτού του ύπνου» λέει ο Ντεμπόρ, διαπίστωση που μας θυμίζει την «υπνοπαιδεία» του Αλντους Χάξλεϊ στον «Θαυμαστό καινούργιο κόσμο». «Μην μπαλώνεις, μην μπαλώνεις, όσο έχεις να πληρώνεις» ακούνε για μήνες και χρόνια τα παιδάκια στον ύπνο τους, προκειμένου να γίνουν «συνειδητοί» καταναλωτές! Προκειμένου να αγαπήσουν τις αλυσίδες του καταναλωτισμού και να εσωτερικεύσουν το βαθύ αλλοτριωτικό του μήνυμα.
Η σημερινή πανδημία δίνει τη δυνατότητα στην κυβέρνηση περισσότερο από ποτέ να καλλιεργήσει τη νάρκωση και το αίσθημα της ανημποριάς σε βαθμό πρωτόγνωρο. Αυτό το αίσθημα θυμίζει τα όνειρα, στα οποία βλέπουμε να πηγαίνουμε προς τον γκρεμό, θέλουμε να αντιδράσουμε, αλλά δεν μπορούμε γιατί μας διακατέχει μια αδιόρατη κούραση.
«Ο πραγματικός καταναλωτής γίνεται καταναλωτής ψευδαισθήσεων» γράφει λίγο παρακάτω ο Ντεμπόρ, πραγματικότητα που ζούμε πλέον καθημερινά. Η κυβέρνηση των «αρίστων» χορηγεί την ελπίδα σε εβδομαδιαίες δόσεις, τάζοντας πότε το άνοιγμα του εμπορίου, πότε των σχολείων, πότε του πολιτισμού και πότε τη «νέα παραλαβή» των σωτήριων εμβολίων.
Η μονιμότητα της κρίσης (της όποιας κρίσης: χρηματοπιστωτικής, υγειονομικής κ.λπ.) τείνει να κυριαρχήσει στις συνειδήσεις, λειτουργώντας παραλυτικά και μεταφυσικά.
Η αφύπνιση, η αντίσταση και οι μαζικοί αγώνες είναι το μόνο αντίδοτο σ’ αυτό το δηλητήριο του θεάματος και της αλλοτρίωσης. Η αλληλεγγύη, η συνεργασία και η φροντίδα για τους πιο ευάλωτους μπορούν να γίνουν η συγκολλητική ουσία για την οικοδόμηση ενός κόσμου περισσότερο ανθρώπινου και λιγότερο κτηνώδους.
