Στις δηλώσεις σας για το σεισμό στην Ελληνική Νήσο Σάμο την 30η Οκτωβρίου 2020, αναφερθήκατε επιγραμματικά ότι: "Η γεωφυσική πραγματικότητα συναντήθηκε..
ξανά με το νόμο της θάλασσας". Με ένα απλό και αντιεπιστημονικό συλλογισμό και αυθαίρετη ερμηνεία προσπαθήσατε να αποδείξετε ότι η Σάμος, και τα άλλα Eλληνικά νησιά στα οποία έγινε αισθητός ο σεισμός, βρίσκονται στην τουρκική υφαλοκρηπίδα επειδή δεν έπαθαν ζημιές. Ακόμη ότι τα Ελληνικά νησιά του Αιγαίου Πελάγους, κοντά στην ακτή της Τουρκίας, ανήκουν γεωγραφικά στην Τουρκία, καθόσον βρίσκονται στη φυσική προέκταση της υφαλοκρηπίδας της ηπειρωτικής χώρας.Φαίνεται όμως να έχετε αντιληφθεί, για μην επανέλθετε στην άποψη αυτή, ότι η πραγματικότητα δεν είναι αυτή που θα θέλατε. Απλώς προσθέσατε μία πρωτότυπη(!!!) θεωρία για την υφαλοκρηπίδα, στις πολλές απαράδεκτες που διατυπώνει συνεχώς η Τουρκία, προσπαθώντας να θεμελιώσει τις παράνομες αξιώσεις της με έωλα επιχειρήματα. Η Ελληνική Σάμος και τα γειτονικά Ελληνικά νησιά άντεξαν στους σεισμούς, με ελάχιστες εξαιρέσεις παλαιών λιθόκτιστων κτιρίων, ενώ δεν άντεξε και επλήγη ιδιαιτέρως η Σμύρνη (Izmir), η τρίτη σε πληθυσμό πόλη της Τουρκίας, με πολλές καταρρεύσεις συγχρόνων κτιρίων και πολλά θύματα.
Α) Η μελέτη της σεισμικότητας της περιοχής, της γεωμετρίας του ρήγματος και του μηχανισμού που αναπτύχθηκε κατά την διάρρηξη, εξηγούν επιστημονικά το τι συνέβη:
• Ο σεισμός της 30ης Οκτωβρίου 2020 προκλήθηκε από ένα κανονικό ρήγμα, το οποίο εντοπίζεται στον υποθαλάσσιο χώρο βόρεια της Σάμου, σε απόσταση 14 χλμ. από το Καρλόβασι. Ήταν κατά το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών μεγέθους 6,7 της κλίμακας Richter, ενώ κατά τη Γεωλογική Υπηρεσία των Ηνωμένων Πολιτειών (U.S.G.S.) 7,0 Richter. Έγινε αισθητός και στην Αθήνα και στην Κωνσταντινούπολη. Η διάρρηξη ξεκίνησε από το υπόκεντρο σε βάθος περίπου 13 χλμ. και προχώρησε και ανατολικά και δυτικά σε έκταση, μήκους 55-60 χλμ. και πλάτους 15χλμ. Υπήρξε μια μόνιμη ανύψωση του νησιού της τάξεως 18-25 εκ. και μια καταβύθιση του βυθού σε βάθος 500 μ. περίπου, κατά 20 εκ., που προκάλεσε τσουνάμι.
• Η σεισμική ενέργεια διοχετεύθηκε λόγω των υπαρχόντων ενεργών δομών και μέσω των μεγάλων ρηγμάτων του χερσαίου χώρου της Μ. Ασίας προς Βορρά, με κύρια κατεύθυνση την Σμύρνη σε απόσταση 61 χλμ., στην οποία αποτυπώθηκε όλο το φάσμα των ζημιών, από ελαφριές έως βαριές και πολύ βαριές (VI-VII-IX-X), της κλίμακας Μερκάλλι (Mercalli), μαζί με 115 νεκρούς και περισσότερους από 1.000 τραυματίες.
• Οι ζημιές υπήρξαν τεράστιες, κυρίως λόγω του πλημμελούς τρόπου κατασκευής των δομημάτων και της αδιαφορίας του κράτους, με τις περισσότερες να παρατηρούνται στις περιοχές Μπαϊρακλί (Bayrakli), Μπουρνόβα (Bornova) και Κορδελιό (Kasiyaka). Εξήντα (60) περίπου πολυώροφες πολυκατοικίες κατέρρευσαν ή κρίθηκαν επικινδύνως ετοιμόροπες, χωρίς να δύνανται να επισκευασθούν. Οι πολυκατοικίες είχαν κτιστεί τη δεκαετία του 1990, με βασικά σφάλματα στο σχεδιασμό και στην κατασκευή. Αυτό καταδείχθηκε ιδιαίτερα από μελέτη, η οποία έγινε από το Τεχνικό Επιμελητήριο της Τουρκίας το 2009, στην περιοχή Μπειρακλί (Bayrakli) της Σμύρνης, που έδειξε ότι 1.490 κτίρια ήταν επισφαλή για κατοίκηση. Ειδικότερα, μόνο το 5% των κτηρίων βρέθηκαν ασφαλή δομικά, ενώ το 57% καταγράφηκε ως υψηλού κινδύνου, το δε υπόλοιπο των κτιρίων έχριζε επεμβάσεων. Πρότεινε ακόμη την ενίσχυση των κατασκευών, μέσω κρατικών χρηματοδοτήσεων.
• Η μελέτη κατέληγε συμπερασματικά στο εξής:
"Ο μεγάλος αριθμός των ορόφων, οι μεγάλες επεκτάσεις, η μη ενδεδειγμένη τεχνολογία που χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή των θεμελίων και το αδύνατο έδαφος στη περιοχή, ήταν μεταξύ των παραγόντων που αυξάνουν τον κίνδυνο των ζημιών στα κτήρια σε ένα σεισμό".
Όλα αυτά προμήνυαν την καταστροφή που θα ερχόταν από σεισμούς, ανεξάρτητα από το επικεντρό τους. Ο πληθυσμός της Σμύρνης ανέρχεται σε 4.300.000 κατοίκους. Τα γνωστά αυθαίρετα και παράνομα κτήρια φθάνουν τα 811.000, σε σύνολο 7,4 εκατομμυρίων σε όλη την Τουρκία, αριθμός που την καθιστά κορυφαία στο κατάλογο των αυθαιρέτων κτηρίων, που όμως "συγχωρήθηκαν νομίμως" στις εκλογές του 2018.
Δύο από τις πολυκατοικίες που κατέρρευσαν είχαν κριθεί ακατοίκητες, μετά από αυτοψία από επιθεωρητές μηχανικούς το Σεπτέμβριο 2010, χωρίς να απομακρυνθούν οι ένοικοι.
Η γεωλογία του εδάφους, η οποία συνίσταται κυρίως χαλαρές αποθέσεις, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, έπρεπε να είχε υπολογισθεί στο σχεδιασμό και στην κατασκευή των δομημάτων. Συγκεκριμένα, η περιοχή στο Bornova ήταν αγροτική περιοχή, ενώ στο Bayrakli ήταν αλουβιακή πεδιάδα. Μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς του 1999 στη βορειοδυτική Τουρκία (Izmit) με 18.000 θύματα, επιβλήθηκε προσωρινός αρχικά και μετά μόνιμος φόρος, που ανήλθε, σε τιμές της λίρας του 2019, στο ποσό των 140 δις Tl., από τo οποίο δεν διετέθη τίποτε για την αντισεισμική θωράκιση των κτιρίων, αντιθέτως σημαντικό ποσό διετέθη σε έργα βιτρίνας. Αυτό ήταν το κλίμα που υπήρχε στη Σμύρνη και σίγουρα υπάρχει ακόμα στον κατασκευαστικό τομέα. Εργολάβοι, κατασκευαστικές εταιρείες με στόχο το γρήγορο και εύκολο κέρδος προσλαμβάνανε ανειδίκευτους εργάτες, χρησιμοποιώντας φθηνά και ακατάλληλα υλικά, τσιμέντο, σίδερα, ξυλεία χωρίς προδιαγραφές. Συγχρόνως, δεν υπήρχε ουσιαστικός έλεγχος στις κατασκευές, λόγω της συναλλαγής με τις υπηρεσίες, στο πλαίσιο της γενικότερης διαφθοράς. Χωρίς να υπάρχουν και να λαμβάνονται ως απαιτούμενα αντισεισμικοί κανονισμοί, ειδικές και γεωλογικές μελέτες, που θα αντιμετώπιζαν τις εδαφικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής.
Κε. Ναύαρχε,
Αυτές ήταν μερικές από τις αιτίες των καταστροφών της Σμύρνης.
Τα σάπια χαλάσματα και οι ανθρώπινες απώλειες είναι αποτέλεσμα όχι γεωφυσικών και γεωλογικών παραμέτρων, αλλά των αδύναμων και ελλιπών μελετών, του χαμηλού επιπέδου κατασκευής, της μη τήρησης προδιαγραφών, κωδίκων, κανονισμών, της έλλειψης αντισεισμικού σχεδιασμού και της περιρρέουσας διαφθοράς και συναλλαγής του κρατικού συστήματος.
Σε αντίθεση, η Ελλάδα με το υψηλό επίπεδο τεχνικού κόσμου που διαθέτει, με την τήρηση των Ευρωπαϊκών και Ελληνικών κωδίκων και προδιαγραφών και την εφαρμογή αντισεισμικού κανονισμού - ενός από τους καλύτερους παγκοσμίως - δικαίως έχει τις λιγότερες ζημιές στις κατασκευές και ελάχιστες ανθρώπινες απώλειες. Εξάλλου στους Ελληνικούς Κανονισμούς Δομής και Υλικών κυριαρχεί πάντοτε ο άνθρωπος και η προστασία της ζωής του.
Β) Ακόμη, από τη μελέτη των ιστορικών σεισμών, μέσω επιγραφών, κειμένων και πηγών, της ευρύτερης Ελληνικής περιοχής των νησιών του Αιγαίου Πελάγους και της Ελληνικής Μ. Ασίας και από τα αποτελέσματα αυτών, την κοινή διαχρονικά συμπεριφορά των δομημάτων, οδηγούμεθα στα ίδια συμπεράσματα που έχουν σχέση με το δομημένο περιβάλλον, την τεχνογνωσία των ανθρώπων, την τεχνολογία των υλικών, τον τρόπο κατασκευής και όχι με τα γεωφυσικά χαρακτηριστικά. Αυτό συμβαίνει και στους σεισμούς που έπληξαν ξεχωριστά τη Σάμο και τη Σμύρνη ή και τις δύο μαζί. Υπήρχε κατά κανόνα αλληλοεπίδραση των σεισμικών γεγονότων και λόγω της μικρής απόστασης των σεισμοπλήκτων περιοχών. Αναφέρω μερικούς από αυτούς:
1. Ο σεισμός μεταξύ 201-197 π.Χ. έπληξε τη Σάμο, μαζί με την Κάλυμνο, Ρόδο και τα απέναντι παράλια Λυκίας, Καρίας, Ιωνίας.
2. Ομοίως, ο σεισμός του 47 μ.Χ. έπληξε τα νησιά Σάμο, Χίο, Δήλο και τις πόλεις Σμύρνη, Ιεράπολη Φρυγίας, Λαοδικεία Φρυγίας, Μίλητο, Έφεσο και την περιοχή της Ιωνίας.
3. Ο σεισμός μεταξύ 160-161 μ.Χ. έπληξε την Κύζικο, την Έφεσο, την Μυτιλήνη, την Νικομήδεια, την Σμύρνη, την Βιθυνία, τον Ελλήσποντο.
4. Ομοίως, ο σεισμός του 178 μ.Χ., επί Ρωμαίου αυτοκράτορα Μάρκου Αυρηλίου, έπληξε την Σμύρνη.
5. Ο σεισμός του 1904 στη Σάμο, ο οποίος έγινε αισθητός στη Σμύρνη, είχε πολλές ομοιότητες και τον ίδιο μηχανισμό με τον τελευταίο του 2020.
Γ) Αλλά και από νομικής πλευράς, ατυχήσατε κε. Ναύαρχε.
Σας αναφέρω επιγραμματικά δύο στοιχεία που απορρίπτουν την φαντασίωση σας:
• Με την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας UNCLOS ΙΙΙ του 1982 καταρρίπτεται το επιχείρημα σας, καθόσον η υφαλοκρηπίδα ορίζεται ανεξάρτητα από τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά και εκτείνεται μέχρι 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης.
Έτσι για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Λιβύης και Μάλτας από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης στην απόφαση της 3 Ιουνίου 1985, ICJ Reports (1985) παρ.39 αναγράφεται:
«Εφόσον η εξέλιξη του Δικαίου επιτρέπει σε ένα κράτος να ισχυρίζεται ότι η υφαλοκρηπίδα που του ανήκει, μπορεί να επεκτείνεται μέχρι τα 200 ν.μ. από την ακτή του, ανεξάρτητα από τα γεωλογικά χαρακτηριστικά που αντιστοιχούν στο βυθό και στο υπέδαφος του, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος να αποδοθεί κάποιος ρόλος στους γεωλογικούς ή γεωφυσικούς παράγοντες μέσα σε αυτήν την απόσταση, είτε για να επικυρώσουν τον νομικά τίτλο του ενδιαφερόμενου κράτους, είτε για να τους χρησιμοποιήσουν για την οριοθέτηση των διεκδικήσεων τους.»
• Ακόμα, ο πρεσβευτής Δρ. Εμμ. Γούναρης, εμπειρογνώμων στο Σύνταγμα των Θαλασσών του 1982, αναφέρει:
«Είναι απαράδεκτο και χωρίς καμία νομική βάση στο Διεθνές Δίκαιο όταν κάποιες ηπειρωτικές χώρες μονοπωλούν τη φυσική προέκταση σε βάρος των νησιών άλλων χωρών, έχοντας υπόψιν την επέκταση των δικαιωμάτων τους στην υφαλοκρηπίδα που βρίσκεται πέρα από αυτά τα νησιά ή μεταξύ αυτών των νησιών και των ακτών, των παραπάνω ηπειρωτικών χωρών.»
Κε. Ναύαρχε,
Στη διατύπωση - χάραξη της υφαλοκρηπίδας δε συμμετέχουν τα γεωλογικά και γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά των περιοχών, όπως προκύπτει, ως κοινό συμπέρασμα, από τη μελέτη της Σεισμολογίας της περιοχής και από τη νομική έννοια της υφαλοκρηπίδας.
Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου
Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.
