Του Ευάγγελου Θεοδώρου
Η συνεχής παρακολούθηση των πολιτών της Κίνας από το κράτος, με την χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και οποιωνδήποτε τεχνολογικών μέσων έχει...
στη διάθεση της η κινεζική κυβέρνηση, αποτελεί πραγματικότητα. Όσο η χώρα συνεχίζει να ισχυροποιείται οικονομικά και τεχνολογικά, τα μέσα και η διαδικασία παρακολούθησης, κατά πάσα πιθανότητα επρόκειτο να θυμίσουν ταινίες επιστημονικής φαντασίας.
Πιο συγκεκριμένα, κράνη τα οποία μετρούν τα εγκεφαλικά κύματα των εργαζομένων όταν τα φορούν, drones που κινούνται και έχουν μορφή σαν πουλιά ώστε να μη γίνονται αντιληπτά και ένα σύστημα απονομής ή αφαίρεσης ψηφιακών πόντων με βάση την κοινωνική συμπεριφορά ενός ατόμου, βασισμένο στη συνεχή αναγνώριση προσώπου του κάθε πολίτη της Κίνας, αποτελούν μόνο μερικά παραδείγματα της διαδικασίας παρακολούθησης των πολιτών της χώρας. Βέβαια, όσον αφορά το τελευταίο, αξίζει να σημειωθεί πως αρχικά δεν βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία ακόμη, ενώ για να γίνει αντιληπτό το περιεχόμενο του, μπορούμε απλά να αναφέρουμε ότι εάν για παράδειγμα ένας πολίτης της Κίνας δημοσιεύσει οτιδήποτε αρνητικό για την κυβέρνηση, θα χάσει “πόντους”, άρα δε θα μπορεί να πραγματοποιήσει τις ίδιες ενέργειες σε σχέση με κάποιον άλλο “καλό πολίτη”.
Ένα πείραμα βγαλμένο από το Black Mirror
Όπως αναφέρει ο Ross Andersen στο Atlantic, “η Κίνα έχει το ιδανικό στήσιμο για να διεξαχθεί ένα πείραμα ολικής παρακολούθησης. Ο πληθυσμός της είναι σε τεράστιο βαθμό συνδεδεμένος στο διαδίκτυο. Περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο κινητά τηλέφωνα , τα οποία είναι πλήρως εξοπλισμένα με περίτεχνους αισθητήρες”. Βέβαια, εάν θεωρήσουμε πως το “πείραμα”, αφορά την αδιάκοπη σύνδεση των κινητών τηλεφώνων στο διαδίκτυο, η οποία μάλιστα ενισχύεται ακόμα περισσότερο λόγω της ανάπτυξης του 5G, σε συνδυασμό με την αποθήκευση τεραστίων ποσοτήτων ψηφιακών δεδομένων, τότε ενδεχομένως το συγκεκριμένο “πείραμα” να είναι αναπόφευκτο, λόγω της ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης και της τεχνολογίας γενικότερα. Όμως, το “πείραμα” για το οποίο γίνεται λόγος από τον Andersen, αφορά πολύ διαφορετικές προεκτάσεις της χρήσης της τεχνολογίας. Όπως αναφέρει ο ίδιος στο άρθρο του: “Η τεχνητή νοημοσύνη έχει εφαρμογές σε σχεδόν κάθε ανθρώπινο τομέα, από την άμεση μετάφραση της προφορικής γλώσσας έως την έγκαιρη ανίχνευση ιού. Αλλά ο Πρόεδρος της Κίνας θέλει επίσης να χρησιμοποιήσει τις τεράστιες αναλυτικές δυνάμεις της τεχνητής νοημοσύνης για να ωθήσει την Κίνα στην αιχμή της επιτήρησης. Θέλει να δημιουργήσει ένα ορατό ψηφιακό σύστημα κοινωνικού ελέγχου, που αποτελείται από αλγόριθμους που εντοπίζουν δυνητικούς διαφωνούντες σε πραγματικό χρόνο”. Ασφαλώς, όταν γίνεται λόγος για “διαφωνούντες”, γίνεται λόγος για εχθρούς του καθεστώτος. Το πείραμα λοιπόν που συντελείται στην Κίνα, αποτελεί με λίγα λόγια το χειρότερο δυνατό σενάριο χρησιμοποίησης της τεχνολογίας, θυμίζοντας την παντοδυναμία της μηχανής HAL 9000 στην ταινία “2001: A Space Odyssey”.
Μουσουλμάνος στην Κίνα; Περάστε να σας παρακολουθήσουμε.
Παρ’ όλα αυτά, η κυβέρνηση της Κίνας, χρειαζόταν δύο σημαντικότατους παράγοντες για να πραγματοποιήσει την παρακολούθηση που επιθυμούσε, το πείραμα της δηλαδή. Πρώτον, χρειαζόταν ένα πειραματόζωο, και δεύτερον τα τεχνολογικά μέσα. Όσον αφορά το πειραματόζωο, το βρήκε (ηθελημένα ή μη), στην εθνική μειονότητα μουσουλμάνων (Ουιγούροι) που βρίσκονταν στη βορειοδυτική Κίνα. Αν δεν γνωρίζατε ότι υπάρχουν εκατομμύρια μουσουλμάνοι στην Κίνα, ο λόγος είναι πως η κυβέρνηση της χώρας της Ασίας, τους “κρύβει” σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, διαχωρίζοντας τα παιδιά από τους γονείς (στέλνοντας τα παιδιά σε κινεζικά ορφανοτροφεία), προσπαθώντας διακαώς να διαμορφώσει τα ήθη και τον τρόπο σκέψης τους , με βάση τα κινεζικά πρότυπα. Με άλλα λόγια, προσπαθεί να τους “μεταμορφώσει” σε πολίτες της Κίνας που τα έχουν καλά με το καθεστώς, αλλιώς τους κρατά φυλακισμένους.
Η παρακολούθηση λοιπόν των Ουιγούρων, αποτελεί το εφαλτήριο, για κάθε προσπάθεια συνολικής παρακολούθησης ολόκληρης της κινεζικής επικράτειας. Όπως αναφέρει και πάλι ο Andersen, “μια ακατέργαστη εκδοχή ενός συστήματος παρακολούθησης βρίσκεται ήδη σε λειτουργία στο βορειοδυτικό έδαφος της Κίνας, στο Σινγιάνγκ, όπου περισσότεροι από 1 εκατομμύριο Μουσουλμάνοι Ουιγούροι έχουν φυλακιστεί. Μόλις λοιπόν ο Πρόεδρος της Κίνας τελειοποιήσει αυτό το σύστημα στο Σιντζιάνγκ, κανένας τεχνολογικός περιορισμός δεν θα τον εμποδίσει να επεκτείνει την επιτήρηση AI σε όλη την Κίνα”. Άλλωστε, είναι η ίδια εταιρεία (CETC), η οποία είχε επιμεληθεί σημαντικό μέρος της παρακολούθησης των εν λόγω μουσουλμάνων, στις περιοχές της βορειοδυτικής Κίνας στις οποίες και βρίσκονται. Πιο συγκεκριμένα, η παρακολούθηση των Ουιγούρων περιλάμβανε την αναγνώριση τους από αλγόριθμους, με βάση ορισμένα διακριτά εθνοτικά στοιχεία. Με άλλα λόγια, η κινεζική κυβέρνηση είχε αναπτύξει ένα λογισμικό, με βάση το οποίο όχι μόνο ανίχνευαν έναν Ουιγούρο με ευκολία, αλλά και κατά πόσο εκείνος είχε γενειάδα, φορούσε γυαλιά ηλίου ή χαμογελούσε, όπως αναφέρει ο Andersen. Το λογισμικό αυτό είχε όνομα, City Brain, και αναπτύχθηκε από την εταιρεία Alibaba, η οποία ανήκει στον Τζακ Μα, που έναν χρόνο πριν δήλωνε ότι είναι μεγάλη χαρά για τους εργαζομένους να δουλεύουν 72 ώρες την εβδομάδα.
Ενός πανοπτικού, μύρια έπονται
Η κυβέρνηση της Κίνας λοιπόν αφότου έχει στα χέρια της, τόσο το πειραματόζωο, όσο και το απαραίτητο λογισμικό, προχωρά στη συστηματικότερη παρακολούθηση των πολιτών της. Προχωρά δηλαδή σε μια πραγματικότητα, στην οποία έχει “μάτια παντού”, μια δηλαδή “πανοπτική” πραγματικότητα. Βέβαια, η έννοια του “πανοπτικού”, υφίσταται για πολλούς αιώνες. Όπως λοιπόν διαβάζουμε στο βιβλίο της Αρχιμανδρίτου με τίτλο “Η φυλάκιση ως τρόπος κράτησης και ως τρόπος έκτισης της ποινής” , πριν από περίπου 230 χρόνια, ο J. Bentham, “πίστευε ότι έχει ανακαλύψει ένα σπουδαίο και νεοανακαλυφθέν εργαλείο διακυβέρνησης, το οποίο επιτρέπει σε ένα άτομο να ελέγχει μεγάλο αριθμό υφιστάμενων. Αντιλαμβάνεται το Πανοπτικό σχέδιο ως το μοναδικό αποτελεσματικό εργαλείο της αναμορφωτικής διοίκησης” (2012,158). Ασφαλώς, ο Bentham, μιλούσε για ένα μοντέλο φυλάκισης, στο οποίο οι κρατούμενοι θα παρακολουθούνται συνεχώς από έναν επιτηρητή, με στόχο το σωφρονισμό τους. Αν όμως αντικαταστήσει κανείς τον εν λόγω επιτηρητή, από την κινεζική κυβέρνηση, τους “υφιστάμενους” (φυλακισμένους), από τους πολίτες της Κίνας, και την έννοια της “αναμορφωτικής διοίκησης” από την “καθεστωτική διοίκηση” της Κίνας, τότε ενδεχομένως να υπάρχει πράγματι συνάφεια μεταξύ των δύο “Πανοπτικών”.
Σε κάθε περίπτωση βέβαια, όπως έδειξαν οι αποκαλύψεις του Snowden, ενδεχομένως η μεγαλύτερη διαδικασία παρακολούθησης να μη συμβαίνει στην Κίνα, αλλά στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής από την 11η Σεπτεμβρίου και έπειτα. Το ζήτημα ενδεχομένως βέβαια είναι, να μην πρέπει να επιλέξουμε από ποιον θα παρακολουθούμαστε, ούτε να υπάρχουν αυθαιρεσίες στο συγκεκριμένο ζήτημα έπειτα από τον COVID-19, αλλά μέσα από την τεχνολογική εξέλιξη να φτάνουμε πιο κοντά στη ρήση του Ρήγα, που χρησιμοποιεί στο εξώφυλλο της η Εφημερίδα των Συντακτών, δηλαδή πως “όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά”.
