Νίκος Ξυδάκης
Μόνο με εγκλεισμό δεν αντιμετωπίζεται η υγειονομική κρίση.
Πολύ περισσότερο, που ο εγκλεισμός και η βίαιη κατάψυξη της παραγωγικής δραστηριότητας, ένα διπλό σοκ κατάρρευσης παραγωγής και ζήτησης, βυθίζει την οικονομία.
Ο εγκλεισμός προστατεύεται μεν παθητικά τον πληθυσμό από την επιμόλυνση, αλλά δεν αρκεί μόνος του.
Απαιτείται επιπλέον εκτενής δειγματοληψία για να βοηθηθούν οι επιδημιολόγοι, να κατασκευάσουν αξιόπιστα μοντέλα για τη διασπορά και την πορεία της ίωσης· απαιτείται εκτενής δομή πρωτοβάθμιας περίθαλψης για τους νοσούντες σε αρχικά στάδια· απαιτείται ικανός αριθμός ΜΕΘ και αναπνευστήρων για τους βαριά νοσούντες.
Από όλα αυτά, που συστήνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και εφαρμόζουν οι πληττόμενες χώρες, η Ελλάδα εφαρμόζει καλά μόνο τον εγκλεισμό και την απομόνωση, το social distancing. Και αυτό με τρύπες: στους προσφυγικούς καταυλισμούς, στον στρατό, στις φυλακές. Δυστυχώς, η πρωτοβάθμια περίθαλψη και η νοσοκομειακή υποδομή του ΕΣΥ έχουν βρεθεί υποστελεχωμένες και με έλλειψη υλικών. Ο αριθμός κλινών ΜΕΘ ανά 100 χιλιάδες κατοίκους είναι τραγικά χαμηλός, σε σχέση με άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Οι ελλείψεις σε προσωπικό είναι μεγάλες. Σε παρόμοια καχεξία βρίσκεται η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.
Δυστυχώς, την ώρα που χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ ένα εύρωστο κράτος πρόνοιας, πληρώνουμε το πικρό τίμημα της πολυετούς ύφεσης. Πληρώνουμε όμως και τις ιδεοληψίες και τη δομική μισανθρωπία εγχώριων και ευρωπαίων νεοφιλελεύθερων, που λοιδόρησαν και κατεδάφισαν τις υποδομές πρόνοιας. Οι ίδιοι τώρα χειροκροτούν, έντρομοι αλλά και δόλιοι, τους «ηρωικούς» γιατρούς και νοσηλευτές, χωρίς να πιστεύουν, ακόμη και την ώρα του Αρμαγεδώνα, ότι η υγεία και η παιδεία είναι δημόσια αγαθά, και ότι η εργασία είναι κοινωνικό δικαίωμα.
Οικονομικό σοκ
Το χειρότερο σενάριο βρίσκεται μπροστά μας (και μάλιστα όχι μακριά). Ο ΟΟΣΑ προειδοποιεί για βαθιά ύφεση και απώλεια ΑΕΠ σε όλες τις χώρες εξαιτίας της πανδημίας. Για την Ελλάδα επιφυλάσσει τη βαρύτερη πρόβλεψη: απώλεια της τάξης του 35%. Σοκαριστικό. Βέβαια, μόνο ο τουρισμός συνεισφέρει στο ΑΕΠ περίπου 10% (και ο τουρισμός φέτος θα είναι η πρώτη μεγάλη απώλεια για την εθνική οικονομία). Ο ΟΟΣΑ και οι άλλοι διεθνείς οργανισμοί εκτιμούν, ότι τα μεγαλύτερα πλήγματα θα τα υποστούν οικονομίες στηριγμένες σε τομείς όπως ο τουρισμός ή παραγωγή καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών, π.χ. ενδύματα. Σχετικά μικρότερες απώλειες θα υποστούν οικονομίες εστιασμένες στη γεωργία και τα ορυκτά. Σε κάθε περίπτωση, Η Ελλάδα, με το 10% του ΑΕΠ από τουρισμό και το 12% από ναυτιλία, θα πονέσει. Ισως, εξίσου ή και περισσότερο με τον πόνο της Μεγάλης Ύφεσης μετά τη χρεοκοπία του 2010, με την ανεργία να επιστρέφει στα υψηλά του 2012-14 και μάλιστα από πολύ χειρότερες εργασιακές και μισθολογικές αφετηρίες τώρα, από μισθούς των 600-800 ευρώ.
Οποιαδήποτε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη. Εντούτοις, στο μέτρο των περιορισμένων δυνατοτήτων της πληγωμένης Ελλάδας, κάθε πολιτικός σχεδιασμός θα πρέπει να προσπεράσει τις συνταγές των τεχνοκρατών, που υμνεί πληκτικά ο κ. Μητσοτάκης, να προσπεράσει τα ελιξήρια των μάγων, που οδήγησαν αφενός στο Κραχ του 2008 και το ελληνικό ναυάγιο του 2010, αφετέρου απογύμνωσαν τα κράτη από τα εργαλεία διατήρησης της κοινωνικής συνοχής και από τους θεσμούς προάσπισης των κοινωνικών δικαιωμάτων.
Κίνδυνοι για τη δημοκρατία
Αυτή η πρωτοφανής εμπειρία σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης εγκλείει τα σπέρματα πρωτόγνωρων πολιτικών δυναμικών, που θα εκτυλιχθούν μετά την πανδημία. Ήδη, παρακολουθούμε με κομμένη την ανάσα ποικίλους μετασχηματισμούς των συλλογικών συμπεριφορών: κύματα αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας σε επίπεδο γειτονιάς και κοινότητας· εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης και συμπαράστασης προς τους δημόσιους λειτουργούς, ιδίως τους υγειονομικούς· αυτοπειθαρχία και συμμόρφωση, εν όψει όχι μόνο του ατομικού κινδύνου αλλά και υπέρ του κοινού καλού.
Ταυτόχρονα, όμως, πρέπει να παρακολουθούμε προσεκτικά τα καινοφανή βάρη πάνω στον ψυχισμό των πληθυσμών (τον ψυχισμό μας δηλαδή) που αισθάνονται και είναι έγκλειστοι, μόνοι και αβοήθητοι. Και να παρακολουθούμε τις πολιτικο-ανθρωπολογικές μεταπτώσεις ενός συλλογικού υποκειμένου, που έχει κατακερματιστεί σε μονάδες: σε άτομα, έγκλειστα, φοβισμένα και πειθαναγκασμένα. Νεωτερικές κοινωνίες, σαν τη δική μας, περνούν ταχύτατα και ανεξέλεγκτα από το κράτος δικαίου και ελευθερίας, στο δίκαιο της ανάγκης και σε κατάσταση εξαίρεσης: Αυτό θα είναι προσωρινό, διαρκώς ελεγχόμενο, και όχι μόνιμο ή ημιμόνιμο, και να συγκεντρώνει τη μέγιστη πολιτική ουσιαστική νομιμοποίηση, όχι απλώς τυπική. Αυτές οι μέριμνες θα πρέπει να είναι στο επίκεντρο της οποιασδήποτε πολιτικής σκέψης και πράξης, αυτή τη σκοτεινή περίοδο.
Οι αποκομμένοι έγκλειστοι αναζητούν στο πρόσωπο του επιστήμονα τον σαμάνο και στο πρόσωπο του αποφασιστικού πολιτικού τον Πατέρα· αναζητούν την οδό της σωτηρίας και είναι έτοιμοι να πιστέψουν και να ακολουθήσουν αγεληδόν.
Με δεδομένη τη μερική ή σχεδόν ολική αναστολή του Κοινοβουλίου και της Δικαιοσύνης, δηλαδή των αντιροπιστικών μηχανισμών της δημοκρατίας, η εκτελεστική εξουσία θα μπορούσε εύκολα να ολισθήσει σε αυθαιρεσίες και μεγάλα λάθη, χωρίς έλεγχο για διόρθωση πορείας. Στην Ουγγαρία και την Πολωνία, χώρες με τραυματική εμπειρία λειψής δημοκρατίας στον 20ό αιώνα, οι κρατούντες, φανατικά αντιφιλελεύθεροι και αντιδημοκράτες, ολίσθησαν ήδη: αναστέλλουν τον κοινοβουλευτισμό, στήνουν εκλογές, με αφορμή την πανδημία.
Μήπως η επόμενη επιδημία, ως τρομερή επιπλοκή, θα προκληθεί από τον ιό της ανελευθερίας;
* «Εν Θερμώ» είναι ο τίτλος της νέας στήλης του Νίκου Ξυδάκη στο Tvxs.gr. «Ριπές» σύντομου καθημερινού σχολιασμού της επικαιρότητας, με τη ματιά του γνωστού δημοσιογράφου και πρώην Αν. Υπουργού Εξωτερικών - Αν. Υπουργού Πολιτισμού
Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τον συντάκτη τους, χωρίς να συμπίπτουν κατ' ανάγκη με την άποψη του Jenny΄s world
