Του Γιάννη Πανούση
Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος
να επιλέξει τη σκλαβιά του
Ν. Γ. Μουρτζούχος, Οδοιπορικό ιδεών
Κάνουν λάθος όσοι πιστεύουν, ότι ο προαιώνιος εχθρός έχει...
ιδεολογικοπολιτικά χαρακτηριστικά. Αντίθετα πρόκειται για κάποιον/κάτι που ενώνει ή έστω αδρανοποιεί τις αντι-θέσεις στο όνομα της κοινής σωτηρίας, η οποία πολύ λίγο ιδεοποιημένη είναι. Αντιλαμβάνεστε ότι αναφέρομαι σε λιμούς, σεισμούς, καταποντισμούς και γενικότερα σε φαινόμενα αφόρητου κινδύνου και πραγματικής απειλής για μέγιστη καταστροφή.
Καθώς καμμία επιστήμη δεν μπορεί πλέον να ορίσει "το γίγνεσθαι", δηλαδή τη μη-αναστρεψιμότητα, τη μη-αντιστρεψιμότητα, την τάξη και τη σταθερότητα ενός συστήματος, είναι φανερό ότι πορευόμαστε σ’ ένα απροσδιόριστο μέλλον, σ’ έναν "κόσμο απίθανο κι επικίνδυνο".
Ο μόνος κανόνας είναι ότι δεν υπάρχουν κανόνες αφού όλα εξελίσσονται πολυπλοκοποιούμενα.
Η αδυναμία πρόβλεψης χαοτικών ‘’c’’ καταστάσεων (critical, catastrophe, complexity) σε κοινωνίες διακινδύνευσης αλλάζει τους ρόλους των δρώντων υποκειμένων, οι οποίοι καθίστανται οι κύριοι πρωταγωνιστές της Μοίρας τους.
Υπερβαίνοντας "το δίλημμα του ντετερμινισμού" ο άνθρωπος παίρνει στα χέρια του, δηλαδή στην ελεύθερη επιλογή του, τη ζωή του και την Ιστορία.
Το πέρασμα από τη βεβαιότητα στην πιθανότητα ξαναδίνει νόημα στην ελευθερία της βούλησης.
Οι νόμοι της Φύσης δεν είναι εξουσιαστικοί και ο φαταλισμός αυτο-εξορίζεται.
Η Μοίρα δεν βάζει τελεσίδικους περιορισμούς στην ελευθερία επιλογής. Όλα είναι ενδεχόμενα. Όλα παίζονται. Το "υπάρχειν" δεν ταυτίζεται με το προ-καθορισμένο, αφού μπορούμε ακόμα και να πετύχουμε "το ημέρωμα της (κακής) τύχης".
Πώς όμως να πείσεις τους βολεμένους με σταθερές αρχές ανθρώπους ότι τίποτα πλέον δεν είναι αμετάλλακτο αλλά και ότι και οι ίδιοι δεν είναι μη-παραλλάξιμοι ;Πώς να τους αφηγηθείς ότι η Πανδημία μπορεί να είναι μία "κατά φύσιν και όχι παρά φύσιν" ανισορροπία; Πώς να τολμήσεις να ψελλίσεις ότι από την επομένη μέρα πρέπει να μάθουν να ζουν σ’ ένα μη-δεδομένο κόσμο;
Μ’ αυτά και μ’ αυτά το δίλημμα της επαύριον δεν πρέπει να είναι μια μυστικιστική ερμηνεία του Κακού ή μία νέα πολεμική ιαχή κατά των όποιων ενόχων (πολιτικών, επιστημόνων, ιερέων), αλλά η από κοινού αναζήτηση της υπεύθυνης ωρίμανσης ενός λαού, ο οποίος-έστω και έτσι- συνειδητοποίησε πως ούτε η Φύση, ούτε η Ιστορία κάνουν εξαιρέσεις.
ΥΓ. "Οπωσδήποτε ξέρει πολλά κάποιος που γύρισε σώος από το πεδίο της μάχης, αλλά σίγουρα κάτι λιγότερο απ’ όσους έμειναν εκεί για πάντα" (Ν.Γ. Μουρτζούχος)
*Ο κ. Γιάννης Πανούσης είναι Καθηγητής Εγκληματολογίας, πρώην υπουργός Προστασίας του Πολίτη
