Σε άρθρο του στην εφημερίδα Guardian ο διάσημος φυσικός Στίβεν Χόκινγκ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους, που απειλείται από το ρόλο του πλούτου και του χρήματος στη σύγχρονη κοινωνία.
Ο Χόκιγνκ με αφορμή το Brexit, καλεί σε αλλαγή των...
θεμελιωδών παραδοχών σχετικά με τον πλούτο, την ιδιοκτησία, το «“δικό μου” και “δικό σου”», μακριά από τον «στενόμυαλο ορισμό του πλούτου και από την αποτυχία μας να τον κατανέμουμε πιο δίκαια, τόσο στο εθνικό επίπεδο, όσο και πέραν των εθνικών συνόρων».
«Αν δεν συμβεί αυτό δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος για τη μακροπρόθεσμη προοπτική του είδους μας […] Πρέπει να μάθουμε να τον μοιραζόμαστε με περισσότερη δικαιοσύνη. Αν το κάνουμε αυτό, τότε δεν υπάρχει κανένα όριο σε εκείνα που οι άνθρωποι μπορούν να επιτύχουν από κοινού», σημειώνει.
Ολόκληρο το άρθρο:
«Έχουν τα χρήματα σημασία; Μήπως ο πλούτος μας κάνει πιο πλούσιους; Αυτά μπορεί να φαίνονται κάπως περίεργα ως ερωτήματα για έναν φυσικό, όπως είμαι εγώ, αλλά θα προσπαθήσω να απαντήσω πως σχετίζονται.
Η απόφασή του δημοψηφίσματος της Βρετανίας είναι μια υπενθύμιση ότι όλα συνδέονται μεταξύ τους και ότι, αν θέλουμε να κατανοήσουμε τη θεμελιώδη φύση του σύμπαντος, θα ήταν πολύ ανόητο να αγνοήσουμε το ρόλο που παίζει ο πλούτος και το χρήμα στην κοινωνία μας.
Έχω υποστηρίξει κατά τη διάρκεια της εκστρατείας πριν το δημοψήφισμα πως θα ήταν λάθος για τη Βρετανία να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είμαι λυπημένος για το αποτέλεσμα, αλλά αν έχω μάθει ένα μάθημα στη ζωή μου, αυτό είναι να κάνω το καλύτερο με αυτό που έχω.
Τώρα λοιπόν πρέπει να μάθουμε να ζούμε εκτός της ΕΕ, αλλά για να διαχειριστούμε με επιτυχία το μέλλον, θα πρέπει να κατανοήσουμε γιατί ο βρετανικός λαός έκανε αυτήν την επιλογή.
Πιστεύω ότι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον πλούτο και ο τρόπος που τον μοιραζόμαστε, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόφασή του.
Όπως δήλωσε και η ίδια η νέα πρωθυπουργός, Τερέζα Μέι, στην πρώτη της ομιλία: «Πρέπει να μεταρρυθμίσουμε την οικονομία μας κατά τέτοιο τρόπο που θα επιτρέψει σε περισσότερους ανθρώπους να μοιραστούν την ευημερία της χώρας».
Όλοι γνωρίζουμε ότι τα χρήματα είναι σημαντικά. Ένας από τους λόγους που πίστευα ότι θα ήταν λάθος να εγκαταλείψει η Βρετανία την ΕΕ είχε σχέση με τις επιχορηγήσεις/επιδοτήσεις.
Οι Βρετανοί επιστήμονες χρειάζονται όλα αυτά τα χρήματα που λαμβάνουν μέχρι σήμερα, και μία σημαντική πηγή της εν λόγω χρηματοδότησης είναι εδώ και πολλά χρόνια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Χωρίς αυτές τις επιδοτήσεις, πολύ σημαντικό επιστημονικό και ερευνητικό έργο δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Υπάρχουν ήδη άλλωστε κάποια πρότζεκτ Βρετανών επιστημόνων που έχουν παγώσει και θα πρέπει σύντομα η κυβέρνησή μας να αντιμετωπίσει το ζήτημα αυτό.
Τα χρήματα είναι επίσης σημαντικά, γιατί είναι απελευθερωτικά για τους ανθρώπους. Έχω μιλήσει και στο παρελθόν για την ανησυχία μου, ότι οι περικοπές των κρατικών δαπανών στη Βρετανία θα μειώσουν ακόμη περισσότερο την υποστήριξη που παρέχεται σε μαθητές με αναπηρία, υποστήριξη καθοριστική και για την δική μου καριέρα.
Στην περίπτωσή μου, φυσικά, τα χρήματα όχι απλώς βοήθησαν την επαγγελματική σταδιοδρομία μου, αλλά είναι επίσης αυτά που με κράτησαν κυριολεκτικά ζωντανό.
Γι' αυτό και θα ήμουν το τελευταίο πρόσωπο που θα επέκρινε τη σημασία του χρήματος. Ωστόσο, αν και ο πλούτος έχει παίξει ένα σημαντικό, πρακτικό ρόλο στη ζωή μου, έχω μια διαφορετική σχέση με αυτόν, απ' ότι έχουν οι περισσότεροι άνθρωποι.
Το να πληρώσω δηλαδή για τη φροντίδα μου ως άνθρωπος με σοβαρή αναπηρία είναι ασφαλώς ζωτικής σημασίας, η απόκτηση όμως μιας περιουσίας δεν είναι.
Δεν ξέρω καν τι θα έκανα, αν αποκτούσα ένα άλογο κούρσας ή μια «Ferrari», ακόμα και αν μπορούσα οικονομικά να τα αντέξω. Γι' αυτό και βλέπω τα χρήματα ως διαμεσολαβητή, ως ένα μέσο για έναν σκοπό (είτε πρόκειται για ιδέες, είτε για την υγεία, είτε για την ασφάλεια) αλλά ποτέ ως αυτοσκοπό.
Είναι ενδιαφέρον, ότι πολλοί θεωρούσαν αυτήν τη στάση (μέχρι πρόσφατα) ως μια προβλέψιμη εκκεντρικότητα ενός ακαδημαϊκού του Κέμπριτζ, ενώ τώρα όλο και πιο πολλοί την αποδέχονται. Οι άνθρωποι αρχίζουν να αμφισβητούν την αξία του πλούτου.
Και θέτουν ουσιαστικά ερωτήματα: Είναι η γνώση ή η εμπειρία πιο σημαντικά από τα χρήματα; Μπορεί ο πλούτος να σταθεί εμπόδιο στο δρόμο της εκπλήρωσης; Μπορεί στα αλήθεια να μας ανήκει κάτι, ή είμαστε απλά παροδικοί κάτοχοι;
Αυτά τα ερωτήματα οδηγούν σε μια σημαντική αλλαγή στη συμπεριφορά μας, η οποία με τη σειρά της εμπνέει κάποιες πρωτοποριακές μορφές επιχειρήσεων, καθώς και νέες ιδέες. Αυτά έχουν ονομαστεί χαρακτηριστικά «Cathedral Projects», ως μια ισοδύναμη, σύγχρονη αναφορά στις μεγάλες, καθολικές εκκλησίες, που κατασκευάστηκαν ως μέρος της προσπάθειας της ανθρωπότητας να γεφυρώσει τον ουρανό με τη γη και να φτάσει στον Θεό.
Αυτές οι ιδέες ξεκίνησαν μέσα από μια γενιά, με την ελπίδα ότι η επόμενη θα αναλάβει τις προκλήσεις που παρουσιάζονται.
Ελπίζω και πιστεύω, ότι οι άνθρωποι θα αγκαλιάσουν ακόμη περισσότερο αυτές τις ιδέες στο μέλλον, γιατί βιώνουμε πλέον ιδιαίτερα επικίνδυνες στιγμές.
Ο πλανήτης μας και η ανθρωπότητα ως είδος, αντιμετωπίζει πολλαπλές προκλήσεις. Αυτές οι προκλήσεις είναι παγκόσμιες και πολύ σοβαρές (η αλλαγή του κλίματος, η παραγωγή τροφίμων, ο υπερπληθυσμός, ο αποδεκατισμός των άλλων ειδών, οι επιδημικές νόσοι, η μόλυνση των ωκεανών κτλ).
Τέτοια ζητήματα απαιτούν από εμάς να συνεργαστούμε, σε ένα κοινό όραμα και με μια συνεργατική λογική που θα διασφαλίσει ότι η ανθρωπότητα θα επιβιώσει.
Θα πρέπει για αυτό να προσαρμοστούμε, να επανεξετάσουμε, να αναπροσανατολιστούμε και να αλλάξουμε κάποιες από τις θεμελιώδεις παραδοχές μας σχετικά με το τι εννοούμε με τον όρο πλούτο, ιδιοκτησία, «δικό μου» και «δικό σου». Ακριβώς όπως μαθαίνουμε στα παιδιά, να μοιράζονται.
Αν αποτύχουμε, οι δυνάμεις που συνέβαλαν στο Brexit, ο φθόνος και ο απομονωτισμός, όχι μόνο στη Βρετανία αλλά σε όλο τον κόσμο, που τροφοδοτείται από έναν στενόμυαλο ορισμό του πλούτου και από την αποτυχία μας να τον κατανέμουμε πιο δίκαια, τόσο στο εθνικό επίπεδο, όσο και πέραν των εθνικών συνόρων, θα ενισχυθούν.
Αν συμβεί τελικά αυτό, δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος για τη μακροπρόθεσμη προοπτική του είδους μας.
Αλλά μπορούμε και θα τα καταφέρουμε. Οι άνθρωποι είναι ένα ον ατέλειωτα πολυμήχανο, αισιόδοξο και ευπροσάρμοστο. Πρέπει να διευρύνουμε τον ορισμό του πλούτου και να συμπεριλάβουμε σε αυτόν τις γνώσεις, τους φυσικούς πόρους και το ανθρώπινο δυναμικό.
Την ίδια στιγμή πρέπει να μάθουμε να τον μοιραζόμαστε με περισσότερη δικαιοσύνη.
Αν το κάνουμε αυτό, τότε δεν υπάρχει κανένα όριο, σε εκείνα που οι άνθρωποι μπορούν να επιτύχουν από κοινού».
