Γελωτοποιός
«Επειδή ο ήλιος βγαίνει κάθε πρωί, δεν σημαίνει ότι θα βγει κι αύριο».
Tractatus Logico-philosophicus, Λ. Βιτγκενστάιν
«I’ll live to see another day».
Stayin’ alive, Bee Gees
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Δεν ξέρω αν φταίνε τα σαράντα χρόνια που κουβαλάω στην πλάτη μου. Ή μήπως είναι η υπέρμετρη σοφία μου.
Αλλά κάθε μέρα που ζω, κάθε μέρα που περνάει, νιώθω να πλησιάζω περισσότερο σε μια κατάσταση του νου θυμοσοφική, μια κατάσταση ευγνωμοσύνης.
Ίσως να είμαι κοντά στο θάνατο, γι’ αυτό και να αισθάνομαι έτσι, σαν μια προφητεία του τέλους. Όμως όλοι είμαστε κοντά στον θάνατο, πάντα και κάθε μέρα.
Το παράξενο είναι, ότι χρειάζεται να πεθάνεις (σχεδόν), για να καταλάβεις πόσο τυχερός ήσουν που έζησες.
~~
Είχα γνωρίσει έναν άνθρωπο, που τον χτύπησε κεραυνός - κι επέζησε. Έτρεχε με τη μηχανή του, κάπου στην ύπαιθρο της Ξάνθης, όταν ένιωσε τις τρίχες του να σηκώνονται και «μία πολύ άσχημη αίσθηση». Έπειτα μια λάμψη. Και σκοτάδι.
Όταν ξανάνοιξε τα μάτια είχαν περάσει δυο μήνες. Δυο μήνες σε κώμα.
Δεν έγινε μοναχός, ούτε έκανε κάτι διαφορετικό και μετά από αυτή την εμπειρία. Συνέχισε να δουλεύει στη δουλειά του, να αγχώνεται, να τρέχει.
Μάλλον δεν αρκεί ένας κεραυνός, μια περιθανάτια εμπειρία (near death experience) για να «δεις τη ζωή μ’ άλλο μάτι».
Η συνήθεια είναι η πιο εθιστική ουσία.
«Πρώτα συνηθίζεις, τα πάντα, και μετά πεθαίνεις».
Κάπως έτσι το είχε πει ο Καμύ.
~~
Όμως παρότι δεν μ’ έχει χτυπήσει ποτέ κεραυνός, ούτε έχω βρεθεί σε κώμα, νιώθω όλο και περισσότερο, σαν άνθρωπος που επέζησε από μια μεγάλη καταστροφή, τυχαία.
Κατά κάποιο τρόπο είμαι, αφού για να υπάρξω εγώ πέθαναν μερικά εκατομμύρια σπερματοζωάρια, που ανταγωνίζονταν προς το ωάριο της μητέρας μου, εκείνο το χειμωνιάτικο βράδυ του 1975.
Παράξενο. Μόλις συνειδητοποίησα, ότι η σύλληψή μου έγινε τέλη Γενάρη ή αρχές Φλεβάρη, στο καταχείμωνο.
Μάλλον, είμαι το αποτέλεσμα μιας βαρετής συζυγικής χειμωνιάτικης νύχτας.
Δεν θα εντρυφήσω στις σεξουαλικές πράξεις των γονιών μου, αυτό είναι κάτι που κανένα παιδί δεν έχει διάθεση να φανταστεί, όσων χρονών κι αν είναι.
Αυτό που έχει σημασία, για το συγκεκριμένο κείμενο και στοχασμό, είναι ότι υπάρχουμε κατά τύχη. Αν ένα άλλο σπερματοζωάριο είχε προλάβει να «κόψει το νήμα» ή αν το ωάριο της μητέρας μου δεν γούσταρε παρέα εκείνο το βράδυ, τότε κάθε λέξη που πληκτρολογώ, κάθε ανάσα που παίρνω, δεν θα υπήρχε, αφού δεν θα υπήρχα εγώ.
Στη δεκαετία του ’60 και του ’70 ο μέσος όρος των σπερματοζωαρίων στους υγιείς άνδρες αναπαραγωγικής ηλικίας ξεπερνούσε τα 70 εκατομμύρια ανά ml σπέρματος (το βρήκα σε σχετική έρευνα). Αν ο πατέρας μου είχε αρκετές μέρες να κάνει σεξ, τότε θα υπήρχαν τουλάχιστον τρία ml σπέρματος, τουτέστιν 210 εκατομμύρια ανταγωνιστές.
Φανταστείτε το! Κάθε άνθρωπος υπάρχει επειδή το συγκεκριμένο σπερματοζωάριο ξεπέρασε 209.999.999 ανταγωνιστές. (Κι ας μην αναφερθούμε στο δεκτικό ωάριο και σε όλες τις συνθήκες που οδήγησαν στη γέννηση μας).
Αν αυτό δεν είναι τύχη, τότε τι είναι;
~~
Έστω ότι συλληφθήκαμε, έτσι, κατά τύχη κι ότι καταφέραμε να ολοκληρώσουμε την κύηση (κατάσταση όχι ιδιαίτερα εύκολη). Και γεννιόμαστε.
Τι πιθανότητες έχουμε να ενηλικιωθούμε, να φτάσουμε σε ηλικία αναπαραγωγής;
Ένας φίλος ψυχολόγος, που ήταν φανατικός των ντοκιμαντέρ με άγρια ζώα, μου είχε πει, ότι λυπόταν τις αντιλόπες, τα βουβάλια και τα λοιπά φυτοφάγα της αφρικανικής σαβάνας, που πεθαίνουν ανθρωπομορφικά στα νύχια κάποιου αρπακτικού. Μέχρι που άκουσε, ότι οι πιθανότητες που έχει μια αντιλόπη να επιβιώσει, ήταν περισσότερες από εκείνες που έχει ένας άνθρωπος.
Στατιστικά είναι περισσότερο πιθανό να σκοτωθεί ένας άνθρωπος σε αυτοκινητιστικό-οικιακό ατύχημα, να πεθάνει από ασιτία ή αρρώστια, να σκοτωθεί στον πόλεμο, παρά μια αντιλόπη (απ’ τις εκατομμύρια) να τη φάει ένα λιοντάρι.
Η τύχη είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για τη ζωή.
Δεν υπάρχουμε κατά τύχη. Ζούμε κατά τύχη.
~~
Όσο είσαι παιδί σπάνια μαθαίνεις για κάποιο συνομήλικο σου που πέθανε (στον Θαυμαστό Πρώτο Κόσμο όπου ζούμε, γιατί στον Τρίτο Κόσμο πεθαίνουν συνομήλικοι σου κάθε μέρα).
Στην εφηβεία και στην αρχή της νεότητας είναι πιο πιθανό να χάσεις κάποιο φίλο, αλλά τότε δεν σκέφτεσαι ότι ο θάνατος μπορεί να συμβεί και σε σένα.
Μετά, καθώς περνούν τα χρόνια, ο θάνατος όλος και σε γυροφέρνει.
Αν είσαι τυχερός θα θάψεις πρώτα τους παππούδες. Αλλά σίγουρα, κάπου ανάμεσα στους γέρους, βρίσκεται κι ένας συνομήλικος, που έτρεχε περισσότερο απ’ όσο άντεχε, που αρρώστησε ή που ήταν ακόμα πιο άτυχος.
Καθώς βλέπεις, ότι τα τριάντα χρόνια δεν σου εξασφαλίζουν ανοσία, καθώς ακούς ότι ο συμμαθητής σου (τριάντα πέντε δεν ήτανε) έπαθε καρκίνο και έφυγε σε λίγους μήνες, τότε καταλαβαίνεις, ότι είσαι τυχερός και πάλι, που ζεις κι έφτασες (αισίως) τα σαράντα.
~~
Τότε, αν έχεις λίγο χρόνο να αφιερώσεις στον στοχασμό, αντιλαμβάνεσαι πόσο τυχερός είσαι.
Γιατί είναι σπάνια τύχη, ανεξαρτήτως ηλικίας, να έχεις το προνόμιο να υπάρχεις.
Η ζωή σου δεν είναι τέλεια, δεν είναι έτσι όπως θα ήθελες να είναι. Θα προτιμούσες να περνάς τα καλοκαίρια σου στη φάρμα σου, κάπου σ’ ένα νησί των Κυκλάδων. Να είσαι τόσο πλούσιος, όσο αρκεί, για να μη χρειάζεται να κάνεις τίποτα, απ’ όσα δεν θες να κάνεις (Τάδε έφη Χατζιδάκις). Να γράφεις, να ζωγραφίζεις, να φτιάχνεις παλάτια στην άμμο.
Τα λεφτά δεν φέρνουν την ευτυχία, αλλά στον κόσμο που ζούμε, όταν φεύγουν την παίρνουν μαζί τους. Είναι ταξικός μύθος, αυτός που λέει, ότι οι φτωχοί, οι άποροι, εκείνοι που δεν έχουν τίποτα, είναι πιο ευτυχισμένοι από εκείνους που έχουν τα πάντα.
Ζούμε σ’ έναν καπιταλιστικό κόσμο και σίγουρα είναι καλύτερο να είσαι πλούσιος και ιδεολόγος, παρά φτωχός και επαναστάτης. Ας μην ταραχτούν οι αντιεξουσιαστές μ’ αυτή τη φράση. Ο Μπακούνιν δεν ήταν σερβιτόρος. Κι ας μη μιλήσουμε για τον Λένιν.
Ο Τέσλα πέθανε άφραγκος και απογοητευμένος, όταν ο Έντισον έκανε AC DC πάρτι στην έπαυλη του.
Τα λεφτά δεν φέρνουν την ευτυχία, αλλά για κάποιον παράξενο λόγο όσοι τα έχουν, δεν τα μοιράζονται με τους «ευτυχείς φτωχούς». Μάλλον για να μην τους κάνουν δυστυχισμένους.
~~
Καθώς, λοιπόν, μεγαλώνω, αντιλαμβάνομαι ότι τα χρόνια που μένουν θα είναι λιγότερα από εκείνα που πέρασαν. Κι αντί να θρηνώ για τον Χαμένο Χρόνο, νιώθω ευγνωμοσύνη που ξύπνησα ένα ακόμα πρωινό. Δεν είναι βέβαιο, ότι θα συμβεί.
Ο Βιτγκενστάιν γράφει στο Tractatus: «Επειδή ο ήλιος βγαίνει κάθε πρωί, δεν σημαίνει ότι θα βγει κι αύριο».
Κι οι παλιότεροι, οι λαϊκοί, δεν λένε καληνύχτα, λένε καλό ξημέρωμα. (Μάλλον το έχω ξαναγράψει αυτό, αλλά ποτέ μην εμπιστεύεστε τη μνήμη ενός ανθρώπου που πέρασε τα τριάντα).
Γιατί όλο το θέμα, να το θυμάστε όποιας ηλικίας κι αν είστε, είναι να σηκωθείς το επόμενο πρωινό, να υπάρχει επόμενο πρωινό.
~~
Κάποιοι ίσως να αγανακτήσουν μ’ αυτές τις σκέψεις, που μοιάζουν βγαλμένες από βιβλίο υποτιθέμενης ψυχολογίας του Μπουκάι.
«Τι σημασία έχει να ζεις;» θα πούνε. «Όταν ο κόσμος μας είναι παράλογος, βασισμένος στην ανισότητα, στον φόβο και στην εκμετάλλευση;»
Το Stayin’ Alive (Μείνε ζωντανός) είναι η πρώτη εντολή, η πρωταρχική ανάγκη.
Αν είσαι ζωντανός αύριο το πρωί μπορείς να αγανακτήσεις ξανά για τις οικονομικές ανισότητες, μπορεί και να κάνεις κάτι για τις ανατρέψεις. Αν είσαι νεκρός, δεν αγανακτείς, ούτε μπορείς να προσφέρεις κάτι. Είσαι νεκρός.
Κι αφού όλοι το γνωρίζουμε, ότι κάποια μέρα (ή νύχτα) θα διαβούμε τον Αχέροντα (μπορεί να γίνει σήμερα, αύριο, μετά από πενήντα χρόνια - που περνούν τόσο γρήγορα), καλό είναι να εκμεταλλευτούμε αυτόν τον λίγο χρόνο που μας μένει.
Οφείλουμε να ζήσουμε, πρώτα απ’ όλα για να τιμήσουμε τους 209.999.999 νεκρούς, που χάθηκαν για να γεννηθούμε.
Κι αν δεν σου αρέσουν οι οφειλές, έχεις έναν ακόμα πιο σημαντικό λόγο για να ζήσεις, έστω σήμερα. Θα το πω απλά:
Ζεις για πρώτη και μοναδική φορά. Επιστροφές δεν γίνονται δεκτές. Ούτε μετενσαρκώσεις.
Άμα δεν γουστάρεις τον κόσμο όπου τυχαία βρέθηκες προσπάθησε να τον φέρεις στα μέτρα σου.
Αν δεν γουστάρεις τον εαυτό σου, ψάξε να βρεις τι είναι αυτό που δεν σ’ αρέσει και άλλαξέ το.
Αλλά μην ξεχνάς, ότι θα ζεις για λίγο καιρό ακόμα.
Δεν το καταλαβαίνεις;
Το γαμήδι, λοχία, αύριο το πρωί μπορεί να μάθεις ότι πεθαίνεις. Αύριο το πρωί μπορεί να πεθάνεις.
Μόνο το σήμερα υπάρχει.
Θα μπορούσε να το έχει γράψει κι ο T.S. Eliot:
«Μόνο το σήμερα υπάρχει
μόνο το σήμερα υπάρχει
μόνο το σήμερα υπάρχει,
όχι το αύριο ούτε και το χθες».
Οπότε καλύτερα να ξεκινήσεις, να χορεύεις.
