Του Κωνσταντίνου Πουλή
Η πρωτοχρονιά συνδέεται συνήθως με κάποιας μορφής απολογισμό.
Με μια ματιά που ρίχνει κανείς προς τα πίσω, πριν να ριχτεί στην καινούργια χρονιά, τάχαμου σαν να γυρίζει σελίδα, λες και θα αλλάξει κάτι.
Τέτοιες ώρες οι άνθρωποι γίνονται κάπως γλυκεροί, ψάχνουν τις καλύτερες αναμνήσεις, για να ξεκινήσουν τη χρονιά με αισιοδοξία. Επειδή όμως εγώ είμαι της άποψης, ότι άμα δεν έχεις κάτι κακό (προσοχή: «κακό», με «κ») να πεις, καλύτερα να μη μιλήσεις, θα ήθελα να εστιάσω στον αχώνευτο της χρονιάς, προκειμένου να απονείμουμε το αρνητικό βραβείο, το βατόμουρο του thepressproject για το 2015.
Πρόκειται για μια δύσκολη και σκληρή επιλογή, με μεγάλο ανταγωνισμό στο πεδίο της υποκρισίας, της πολιτικής δειλίας, της μετάλλαξης που γίνεται πιο γρήγορα από το τράβηγμα του πιστολιού του Λούκυ Λουκ, της έξαλλης ομοφοβίας κα. Υπάρχει, ωστόσο, μία προσωπικότητα, που έκανε όλους αυτούς τους γελοίους να φάνε τη σκόνη του, να δουν την πλάτη του, τους άφησε πίσω να τον κοιτάζουν σαν χάνοι, την ώρα που γινόταν ο αυτοκράτορας των φετινών βραβείων.
Το βατόμουρο κερδίζει το δίχως άλλο ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Επιστημών της Θάλασσας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που έγραψε, για το πώς μολύνουν τη θάλασσα οι πρόσφυγες με τα σωσίβια και τις βάρκες.
Εξηγεί, βεβαίως, σε έναν δημόσιο διάλογο, που άνοιξε για το ζήτημα, πως το πρόβλημα της θαλάσσιας μόλυνσης φαντάζει λιγότερο σημαντικό σε σχέση με το δράμα των εκατομμυρίων προσφύγων και των κοινωνικών συνεπειών της μεγάλης κλίμακας μετανάστευσης των τελευταίων ετών. (Πάλι καλά!) Ωστόσο, συνεχίζει, οι οικολογικές και οικονομικές συνέπειες της θαλάσσιας μόλυνσης που σχετίζεται με τη μετανάστευση, δεν είναι αμελητέες, και χρειάζεται επειγόντως να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα.
Πήγαν, δηλαδή, σε παραλίες με πεταμένα σωσίβια. Μέτρησαν τα σκουπίδια και είδαν, ότι σε δύο παραλίες της Λέσβου τα σκουπίδια που σχετίζονται με τη «μετανάστευση» (πρόκειται για πρόσφυγες, αλλά και οι μετανάστες δεν ταξιδεύουν για πλάκα, οπότε δεν επιμένω) αποτελούν το 97%. Αυτά εξηγεί, ότι επηρεάζουν αρνητικά τη βιοποικιλότητα και την τοπική οικονομία, καθώς και ότι υποβαθμίζουν δραματικά την αισθητική και ψυχαγωγική αξία που έχουν οι παραλίες μας. Και υπερασπίζεται και τη χρήση του χαρακτηρισμού «παράνομοι μετανάστες», με το επιχείρημα ότι έτσι τους λέει και η αστυνομία.
Ακούω λοιπόν: Ποιος μπορεί να ανταγωνιστεί αυτά τα βάθη της ανθρώπινης αναλγησίας; Του δείχνεις ένα σκοτωμένο παιδάκι και κοιτάζει τις λάσπες στα παπούτσια του. Σε πλησιάζει και σου λέει με πονόψυχο ύφος: το καταλαβαίνω ότι είναι νεκρό, αλλά μήπως μπορείτε να το απομακρύνετε από το καινούργιο μου χαλί;
Θα προσπαθήσω να εξηγήσω, γιατί αυτός είναι ο ήρωας και πρωταθλητής της αναλγησίας, όχι απλώς ένας ταπεινός υπηρέτης της.
Το βασικό χαρακτηριστικό του είναι, πως δεν είναι κτηνώδης. Δεν πρόκειται για την αναλγησία του χρυσαυγίτη μαχαιροβγάλτη, είναι ένας άνθρωπος ευπρεπής, σοβαρός, που μιλάει με την άνεση που του προσδίδει μια αξιοσέβαστη δουλειά, με τίτλο και μόνιμο μισθό, και από κει σχολιάζει την ανθρώπινη δυστυχία. Μάλιστα, θίγεται αν τον πεις ρατσιστή και απαντά, πως «Το άρθρο μου σε καμία περίπτωση δεν εκφράζεται με αρνητικό τρόπο για αυτούς τους βασανισμένους ανθρώπους που αναζητούν ένα νέο ξεκίνημα και διεκδικούν το δικαίωμά τους στη ζωή». Βεβαίως, θα ήταν πιο τίμιο να επιμείνει στον χαρακτηρισμό «αυτούς τους παράνομους βασανισμένους ανθρώπους».
Η στάση του επιστήμονα που βλέπει πνιγμένα παιδάκια και λέει, «κατανοώ το πρόβλημα, αλλά το θέμα μου είναι η μόλυνση από τα σωσίβια», πιστεύω ότι συνιστά αληθινό ανθρώπινο κίνδυνο.
Με ενδιαφέρει διότι βρίσκεται στο κέντρο της ζωής, όχι στο άκρο, συναντά τον κανονικό συνηθισμένο άνθρωπο. Εξάλλου, για λόγους δικαιοσύνης, ο φίλος μας λαμβάνει μόνο το βραβείο αντιπαθητικού. Αν δίναμε το βραβείο χειρότερου ανθρώπου, θα το δίναμε σε αυτόν που βουλιάζει τον πρόσφυγα που πνίγεται ή σε αυτόν που πουλάει ψεύτικο σωσίβιο ή στον πολιτικό που υπερασπίζεται την πολιτική που πνίγει παιδιά.
Δεν χρειάζεται να ανατρέξουμε στην αλληλογραφία του Αϊνστάιν με τον Φρόιντ για τον πόλεμο, για να δούμε, τι θα πει να είσαι επιστήμονας (κατά γενική ομολογία ικανός), κι όμως να προσπαθείς να καταλάβεις τι είναι αυτό που σκοτώνει τους ανθρώπους γύρω σου. Το συμπέρασμα είναι βαθύτερο, διαθέσιμο στην τραγική ποίηση από τα πρώτα βήματα της επιστήμης: υπάρχει ένα σημείο στην Αντιγόνη του Σοφοκλή και ένα στον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου (;), που εκθειάζουν τα τεχνολογικά επιτεύγματα της εποχής τους, το ταξίδι με πλοίο, το κυνήγι και την εξημέρωση των ζώων, την ιατρική κά, και καταλήγουν, στο ότι έμεινε αδάμαστος μόνο ο θάνατος και η ηθική, ότι ο άνθρωπος άλλοτε πράττει το καλό και άλλοτε το κακό. Ορίστε ένα μάθημα ταπεινότητας προς επιστήμονες. Δύο πράγματα δεν μπορεί να ελέγξει το εργαστήριο: Τι άνθρωπος είσαι και για πόσο. Δεν μπορούσε από όταν έκανε τα πρώτα της βήματα η επιστήμη, δεν μπορεί και τώρα.
Τα βραβεία δίνονται σε ανθρώπους που θέλουμε να αποτελούν πρότυπα. Ανάλογα με την εποχή, θα αντανακλούν και τις σχετικές αξίες, ως προς το τι θεωρεί η εποχή άξιο μίμησης. Ήρωες και ποιητές στην αρχαιότητα (καλά, και αθλητές), ηθοποιοί και άλλοι σήμερα. Τα αρνητικά βραβεία δίνονται προφανώς για τον αντίστροφο λόγο: για να πούμε, ότι δεν θέλουμε κανείς να είναι έτσι. Ας είναι αυτό λοιπόν το αγαπητικό πρωτοχρονιάτικο μήνυμά μου: ποτέ έτσι. Ποτέ σαν αυτόν.
Υ.Γ. Για τον ΣΥΡΙΖΑ: Δεν υπήρξε καμία λάθος κίνηση την τελευταία στιγμή. Όλα είχαν κριθεί, από τότε που ο ΣΥΡΙΖΑ έκλεινε το μάτι στους ψηφοφόρους του, διαβεβαιώνοντας ότι οι δανειστές θα μας κάνουν το χατίρι. Αυτή ήταν η κρίσιμη δέσμευση, που καθιστούσε αδύνατη κάθε ρήξη. Υπάρχει λένε στο μποξ ο όρος «γκρόγκυ μπόξερ»: όταν ο πυγμάχος είναι «γκρογκαρισμένος», μπορεί να περιφέρεται ζαλισμένος και με κατεβασμένα γάντια, σαν φάντασμα. Ο διαιτητής μπορεί να κηρύξει «όρθιο νοκ-ντάουν» και να μετρήσει υποχρεωτικά μέχρι το δέκα και, αν ο παίχτης δεν αγωνιστεί, να τερματίσει το παιχνίδι εις βάρος του. Όση υποκρισία και αν επιστρατεύεται σε κάθε ανακοίνωση, αυτή είναι η πραγματική κατάσταση της κυβέρνησης.
Υ.Γ.2 Για τους ιεράρχες του μίσους: η δουλειά είναι καλή, τα λεφτά καλά: σταθερό εισόδημα και πρόσβαση στα μήντια για να λες τη μαλακία σου. Γιατί όχι;
Υ.Γ.3 Στις 27 Δεκεμβρίου γεννήθηκε ο γιος μου, στον οποίον αφιερώνω το παρόν πόνημα και του εύχομαι κάθε χαρά.
ΠΗΓΗ: TPP
Σκίτσο του Δημήτρη Δημαρέλου
