Των ΚΩΣΤΑ ΛΑΠΑΒΙΤΣΑ και HEINER FLASSBECK*
Η Ευρώπη βασανίζεται και η αιτία του κακού δεν λέει να εκλείψει.
Το πρόβλημα της ευρωζώνης οξύνεται, με την ανεργία να υπερβαίνει το 12%, ενώ η ανεργία των νέων στην Ελλάδα και την Ισπανία ξεπερνάει το 60%.
Η Βρετανία βρίσκεται σε τέλμα και δεν προκαλεί καμία έκπληξη η έλλειψη δυναμισμού των οικονομιών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, δεδομένων των χαμηλών επιδόσεων ολόκληρης της ευρωζώνης.
Η νομιμοποίηση της ΕΕ έχει μειωθεί, ενώ αναδύεται ένα διαρκώς αυξανόμενο κύμα δεξιού ευρωσκεπτικισμού.
Μόνο η Γερμανία δείχνει να είναι σε καλή κατάσταση, αλλά τα φαινόμενα απατούν. Η Γερμανία έχει μεταβληθεί σε μια τεράστια μηχανή εξαγωγών προς την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά στην πραγματικότητα είναι το υποκατάστατο της στασιμότητας της εγχώριας ζήτησης. Αποτελεί τροχοπέδη για την παγκόσμια οικονομία, όντας ταυτόχρονα σημαντικός δανειστής και ηγέτιδα δύναμη της Ευρώπης.
Κατά περίεργο τρόπο, όμως, η Γερμανία είναι η χώρα στην οποία διεξάγεται η πιο ζωντανή συζήτηση για το μέλλον της ευρωζώνης και της ΕΕ. Οι περιφερειακές χώρες, παρόλο που έχουν υποστεί οδυνηρά πλήγματα, φοβούνται να συζητήσουν και να θέσουν ανοιχτά αυτά τα ερωτήματα.
Ακόμη και στην Ελλάδα, όπου η οικονομία έχει καταστραφεί και ο κυβερνών συνασπισμός μοιάζει ασταθής, ο ΣΥΡΙΖΑ, η ανερχόμενη δύναμη της Αριστεράς, διστάζει να θίξει το ζήτημα της συμμετοχής της χώρας στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση.
Η γερμανική Δεξιά έχει από καιρό διατυπώσει τις επιφυλάξεις της για την Νομισματική Ένωση, μέσα όμως από μια νεοφιλελεύθερη και εθνικιστική σκοπιά. Ο συντηρητικός οικονομολόγος Hans-Werner Sinn δηλώνει, ότι οι περιφερειακές χώρες θα ήταν καλύτερα να αποχωρήσουν από την ευρωζώνη, για να ανακτήσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Το νεοσυσταθέν κόμμα «Εναλλακτική για την Γερμανία»(AfD) υποστηρίζει ανοιχτά την κατάργηση του ευρώ, ώστε να αποφευχθεί το κόστος και άλλων πιθανών διασώσεων.
Η γερμανική Αριστερά, από την πλευρά της, καταδικάζει τη λιτότητα και ζητά ενίσχυση των επενδύσεων, έλεγχο των Τραπεζών και αναδιανομή του εισοδήματος.
Για την Αριστερά, το πρόβλημα της Ευρώπης οφείλεται κυρίως στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και όχι στη Νομισματική Ένωση.
Πιστεύουν, πράγματι, ότι η εγκατάλειψη ή η κατάργηση του ευρώ, θα επιδείνωνε την κατάσταση και θα άνοιγε το πεδίο για ανταγωνιστικές υποτιμήσεις προκαλώντας οικονομικό χάος.
Στόχος τους είναι η δημιουργία ενός «καλού» ευρώ προς το συμφέρον των εργαζομένων. Με αυτή τη θέση ευθυγραμμίζεται ένα μεγάλο μέρος της υπόλοιπης ευρωπαϊκής Αριστεράς, η οποία υπερασπίζεται τις θεμελιώδεις δομές της ΟΝΕ, ενώ ταυτόχρονα διαμαρτύρεται για τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές.
Ωστόσο, η πρόσφατη παρέμβαση του Όσκαρ Λαφοντέν, που εξακολουθεί να αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της γερμανικής Αριστεράς, άλλαξε πολλά σχέδια.
Ο Λαφοντέν, ο οποίος ως Υπουργός Οικονομικών στα τέλη της δεκαετίας του ‘90 ήταν υπέρ του ευρώ, σήμερα υπερασπίζεται την επιστροφή στα εθνικά νομίσματα, μέσω ενός συστήματος ελεγχόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών. Η ανάλυση και η επιχειρηματολογία του βρίσκεται στην πρόσφατη μελέτη μας για το ευρώ, η οποία υποστηρίζεται από το Ινστιτούτο Ρόζα Λούξεμπουργκ.
Ο Λαφοντέν φαίνεται να συνειδητοποιεί, ότι το ευρώ λειτουργεί ως μηχανισμός μεγέθυνσης της γερμανικής οικονομίας εις βάρος των γειτόνων της. Με τη διατήρηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος σε χαμηλά επίπεδα, η Γερμανία απέκτησε τεράστιο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα εντός της ευρωζώνης, με τη συσσώρευση πλεονασμάτων και με την παγίωση της θέσης της ως δανείστριας χώρας. Έχει ήδη καταστρέψει τις περιφερειακές χώρες, οι οποίες υποχρεώνονται να παραμένουν με ελλείμματα και χρέη και τώρα καταστρέφει την Γαλλία και την Ιταλία, δεδομένου ότι το παγιωμένο ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα σημαίνει, ότι και οι χώρες του πυρήνα της Ευρώπης, ολοένα και περισσότερο, θα έρχονται αντιμέτωπες με τα ελλείμματα και τα χρέη. Οι μόνοι που καταφανώς ωφελούνται, είναι οι μεγάλες εξαγωγικές επιχειρήσεις και οι μεγάλες τράπεζες στη Γερμανία και αλλού.
Τα προβλήματα της Ευρώπης είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη Νομισματική Ένωση. Το ευρώ επέτρεψε στη Γερμανία να μετατρέψει σε "επαίτες" τους γείτονές της, ενώ παράλληλα παρέχει τους μηχανισμούς αλλά και την ιδεολογία για την επιβολή της λιτότητας σε ολόκληρη την ήπειρο.
Στερείται νοήματος, για την Αριστερά, το να απορρίπτει τη λιτότητα, ενώ προσποιείται, ότι δεν φταίει η Νομισματική Ένωση ή ακόμη ότι θα μπορούσε να είναι κατά κάποιο τρόπο επιθυμητή.
Η αλήθεια είναι, ότι οι περιφερειακές χώρες έχουν πιαστεί σε μια νομισματική παγίδα που γεννά όλο και μεγαλύτερη λιτότητα, ενώ η Γαλλία και η Ιταλία παίρνουν γοργά τον ίδιο δρόμο. Όσο πιο γρήγορα το ευρώ αντικατασταθεί από ένα σύστημα ελεγχόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών, τόσο γρηγορότερα η Ευρώπη θα αναπνεύσει ξανά.
Η τρέχουσα συζήτηση εντός της γερμανικής Αριστεράς έχει σημασία, όχι μόνο, λόγω των επικείμενων ομοσπονδιακών εκλογών το φθινόπωρο, αλλά κυρίως, γιατί προσφέρει την προοπτική μιας συνεκτικής αριστερής κριτικής απέναντι στη Νομισματική Ένωση και την ΕΕ.
Από αυτή την άποψη, η βρετανική Αριστερά θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Η Βρετανία στάθηκε τυχερή, γιατί απέφυγε το ευρώ και είναι ουσιαστικά απρόσβλητη από την τυφλή λατρεία της «Ευρώπης», που μαστίζει την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, το Εργατικό κόμμα έχει ξεχάσει τις παλιές παραδόσεις του, όταν επέκρινε την ΕΕ ως δημιούργημα των μεγάλων επιχειρήσεων, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στο UKip (Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου) και σε άλλες παρόμοιες δυνάμεις.
Η συμβολή της βρετανικής Αριστεράς στην ευρωπαϊκή συζήτηση θα μπορούσε να είναι καθοριστική, εάν ανακτούσε λίγο από το ριζοσπαστισμό της, έπαιρνε θέση κατά της Νομισματικής Ένωσης και επέκρινε τη διογκωμένη δομή της ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό, θα εξασφάλιζε μια πολύ πιο στέρεα βάση για το δικό της αγώνα ενάντια στη λιτότητα, θα έμπαινε εμπόδιο στα σχέδια του UKip, και θα προσέφερε αποφασιστική στήριξη σε ριζοσπαστικές φωνές σε όλη την Ευρώπη.
Θα γινόταν εφικτή, η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής Αριστεράς που θα είχε ένα πειστικό οικονομικό πρόγραμμα, προς όφελος των εργαζομένων και θα προωθούσε την πραγματική συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.
Ίσως τότε, το κακό που σήμερα ταλανίζει την Γηραιά Ήπειρο, να μπορούσε να αντιμετωπιστεί.
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Guardian" την Τρίτη 16 Ιουλίου 2013
