Μία ώρα και 48 λεπτά. Τόσο διήρκεσε το πρώτο ταξίδι του ανθρώπου στο Διάστηµα τον Απρίλιο του 1961.
Πενήντα χρόνια συµπληρώνονται αυτές τις ηµέρες από εκείνο το ιστορικό ταξίδι του 27χρονου Γιούρι Γκαγκάριν.
Ηρωας της Σοβιετικής Ενωσης, πρωτοπόρος στην εξερεύνηση του Διαστήµατος και σηµείο αναφοράς για πολλές γενιές, ο Γκαγκάριν και η πτήση του χρησιµοποιήθηκαν ως προπαγανδιστικό όπλο στην κορύφωση του Ψυχρού Πολέµου.
Πολλά γράφτηκαν για το τι είπε στη διάρκειά της, τι δήλωσε κατά την επιστροφή του και πολλές θεωρίες... συνωµοσίας διατυπώθηκαν για τον θάνατό του σε αεροπορικό δυστύχηµα τον Μάρτιο του 1968.
Ενα βιβλίο που κυκλοφορεί αυτές τις ηµέρες δηµοσιοποιεί άγνωστες λεπτοµέρειες για τον αγώνα του Γκαγκάριν να σώσει έναν φίλο και συνάδελφό του, τον Βλαντίµιρ Κοµάροφ, από το να πετάξει µε ένα διαστηµόπλοιο που αντιµετώπιζε σοβαρά προβλήµατα, ενώ φέρνει στο φως και τις συνοµιλίες που είχε µε το κέντρο ελέγχου κατά την ιστορική εκτόξευση του διαστηµικού σκάφους «Vostok» από το κοσµοδρόµιο του Μπαϊκονούρ.
Ιδιαίτερα ευφυής, παρατηρητικός, σεµνός, µε φοβερή µνήµη, ταχύτατα αντανακλαστικά και µεγάλες ικανότητες – έτσι τον περιέγραφαν οι συνάδελφοί του – ο Γκαγκάριν, σύµφωνα µε τον γιατρό της αποστολής, «καταλάβαινε τη ζωή καλύτερα από τους φίλους του». Μόνο που την εγκατέλειψε γρήγορα για να περάσει στη σφαίρα του µύθου.
12 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1961, 108 ΛEΠΤΑ Μία ώρα πριν από την εκτόξευση, η φωνή του επικεφαλής του σχεδιασµού του σοβιετικού διαστηµόπλοιου Σεργκέι Κορολιόφ ακούστηκε από τον ασύρµατο. «Γιούρι Αλεξέγιεβιτς, µε ακούς καλά; Πρέπει να σου πω κάτι».
«Σε λαµβάνω καθαρά και δυνατά».
«Θέλω να σου υπενθυµίσω ότι από τη στιγµή που θα ανακοινωθεί η ετοιµότητα του ενός λεπτού, θα περάσουν περίπου έξι λεπτά πριν απογειωθείς, οπότε µην ανησυχήσεις».
«Κατάλαβα. ∆εν ανησυχώ καθόλου».
«Θα περάσουν έξι λεπτά για διάφορα πράγµατα», είπε ο Κορολιόφ εννοώντας ότι παρουσιάστηκε ένα µικρό πρόβληµα στα όργανα, που θα καθυστερούσε την εκτόξευση κατά έξι λεπτά. Μετά ακούστηκεη φωνή του κοσµοναύτη Πάβελ Πόποβιτς: «Εϊ, µπορείς να µαντέψεις ποιος σου µιλάει;». «Φυσικά, είναι “η Λίλι της Κοιλάδας”».
«Γιούρι, έχεις αρχίσει να βαριέσαι εκεί µέσα;».
«Θα περνούσα καλύτερα εάν υπήρχε λίγη µουσική».
Ανήσυχος για κάθε λεπτοµέρεια της πτήσης, ο Κορολιόφ διέταξε τους τεχνικούς που βρίσκονταν σε υπηρεσία να βρουν κασέτες ή δίσκους και να αυτοσχεδιάσουν. «∆εν συνέδεσαν τη µουσική ακόµα;» ρώτησε µερικά λεπτά αργότερα. «Οχι». «∆ιάολε, τους είχα πει να βιαστούν». «Α, περίµενε, κάτι ακούω. Εβαλαν ένα ερωτικό τραγούδι». «Καλή επιλογή, θα έλεγα».
08.41
Ο Γκαγκάριν αισθάνεται το σκάφος να δονείται καθώς αποσύρονται τα ερείσµατα. «Γιούρι, πηγαίνουµε στο κέντρο ελέγχου».
08.51
Η µουσική σταµατά. Η βαθιά φωνή του Κορολιόφ ακούγεται πλέον σοβαρή. «Γιούρι, αρχίζουν τα 15 λεπτά µέχρι την εκτόξευση». Αυτό ήταν το σύνθηµα ώστε ο Γκαγκάριν να ασφαλίσει τα γάντια και το κράνος του. Σε αυτά τα τελευταία λεπτά δεν υπήρχε αντίστροφη µέτρηση.
H EΚΤΟΞEΥΣΗ έγινε ακριβώς στις 09.06,
ώρα Μόσχας. Εν µέσω πολλών θορύβων και δονήσεων, ο Γκαγκάριν που καθόταν ακίνητος και σε πλήρη εγρήγορση στη θέση του θα κατάλαβε κάποια στιγµή ότι εκτοξεύθηκε, αλλά ανησυχούσε για το τι θα µπορούσε να πάει στραβά – η καταπακτή πάνω από το κεφάλι του να ανοίξει και να πεταχτεί µαζί µε τη θέση του στον ουρανό, µια κίνηση που θα µπορούσε να του σπάσει τη σπονδυλική στήλη. Επρεπε να είναι έτοιµος. Τα G που δεχόταν το σώµα του πλήθαιναν. ∆εν το θυµόταν αργότερα, αλλά του είπαν ότι φώναξε «Παγιέχαλι» («Πάµε»).«Τ-συν 70». «Σε ακούω, 70. Αισθάνοµαι υπέροχα. Συνεχίζεται η πτήση. Τα G αυξάνονται. Ολα καλά». «Τ-συν 100. Πώς αισθάνεσαι;». «Μια χαρά. Εσείς;».
Εννέα λεπτά µετά την εκτόξευση το διαστηµόπλοιο του Γκαγκάριν είχε τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Γη. Μέσα από ένα παράθυρο ο Γκαγκάριν παρατήρησε ξαφνικά µια απέραντη γαλάζια θέα σε µια απόχρωση που δεν είχε ξαναδεί. Η Γη εµφανιζόταν και χανόταν και σιγά σιγά ο ουρανός σκοτείνιαζε. Ταξιδεύοντας προς τα ανατολικά µε οκτώ χιλιόµετρα το δευτερόλεπτο, οι µετρήσεις έδειξαν 28.000 χιλιόµετρα, αν και ο Γιούρι δεν αισθανόταν καµία ταχύτητα. «πώς αισθάνεσαι;» τον ρώτησαν από την αίθουσα ελέγχου. «Η πτήση συνεχίζεται κανονικά. Ολα λειτουργούν νορµάλ. Παρατηρώ τη Γη, είναι καλή η ορατότητα. Βλέπω τα σύννεφα, βλέπω τα πάντα. Είναι πανέµορφα!».
Αποστολή αυτοκτονίας µε το Σογιούζ
Το καλοκαίρι του 1967 τα διαστηµόπλοια Σογιούζ, µε τα οποία οι Σοβιετικοί ήλπιζαν ότι θα φθάσουν πρώτοι στο φεγγάρι, πλησίαζαν στην ολοκλήρωσή τους. Στις 22 Απριλίου οι Σοβιετικοί αισθάνθηκαν αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε να αφήσουν την είδηση να διαρρεύσει στο πρακτορείο ειδήσεων UPI.
Το πρώτο τεστ του Σογιούζ ανατέθηκε στον Βλαντίµιρ Κοµάροφ, ενώ ένα άλλο Σογιούζ ετοιµαζόταν ώστε να εκτοξευθεί µε αυτό ο Γιούρι και άλλοι τρεις κοσµοναύτες µία ηµέρα αργότερα. Η κυβέρνηση Μπρέζνιεφ ήθελε να γίνει η σύνδεση των διαστηµικών σκαφών την Πρωτοµαγιά ενώ και η χρονιά, το 1967, ήταν πολύ σηµαντική: 50 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917.
Οµως καθώς πλησίαζε η στιγµή της εκτόξευσης, οι µηχανικοί διαπίστωναν ότι υπήρχαν στα σκάφη, και κυρίως σε εκείνο του Κοµάροφ, συνολικά 203 προβλήµατα που παρέµεναν άλυτα! Στις 9 Μαρτίου ο Γιούρι Γκαγκάριν και οι άλλοι κοσµοναύτες µαζί µε 50 µηχανικούς είχαν συντάξει µια έκθεση 10 σελίδων, όπου τα περιέγραφαν λεπτοµερώς. Κανείς όµως δεν ήξερε τι να κάνει καθώς στη σοβιετική κοινωνία τα άσχηµα νέα σήµαιναν, ότι τελικά θα την πληρώσει ο αγγελιαφόρος.
Κατέληξαν σε µια παλιά τεχνική: ζήτησαν τη βοήθεια του φίλου του Γκαγκάριν, Βενιαµίν Ρουσάγιεφ, που ήταν στέλεχος της KGB. Ο Κοµάροφ τού εµπιστεύθηκε, ότι ήταν σίγουρος πως δεν θα επιστρέψει ζωντανός από την πτήση, πριν ξεσπάσει σε κλάµατα.
Ο Ρουσάγιεφ δεν µπορούσε να σκεφθεί πώς θα µπορούσε να χειρισθεί µια τόσο λεπτή κατάσταση κι έτσι απευθύνθηκε στον προϊστάµενό του στην KGB υποστράτηγο Μακάροφ. Εκείνος τον συµβούλεψε να απευθυνθεί στον Ιβάν Φαντιέκιν, επικεφαλής του Τοµέα 3, που απεκδυόµενος την ευθύνη τον έστειλε στον πιο επικίνδυνο άνθρωπο της Λιουµπιάνκα (έδρα της KGB στη Μόσχα): τον Γκεόργκι Τίνεφ, στενό φίλο του και παλιό συµπολεµιστή του Λεονίντ Μπρέζνιεφ. Ο Τσίνεφ έθαψε την επιστολή και έστειλε όλους όσους µεσολάβησαν για να φθάσει στο γραφείο του σε δυσµενή µετάθεση.
23 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967: H ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ. Το πρωί της 23ης Απριλίου 1967 έγιναν οι τελευταίες ετοιµασίες για την εκτόξευση του Σογιούζ στο κοσµοδρόµιο του Μπαϊκονούρ, στο Καζαχστάν. Ο δηµοσιογράφος Γκολοβάνοφ είδε τον Γκαγκάριν να συµπεριφέρεται περίεργα. «Απαιτούσε να του βάλουν την προστατευτική διαστηµική στολή. Ηταν ξεκάθαρο ότι ο Κοµάροφ ήταν απόλυτα ικανός να πετάξει και έµεναν µόνο 3-4 ώρες µέχρι την εκτόξευση, όµως ξαφνικά ξέσπασε και άρχισε να ζητά το ένα και το άλλο. Σαν ξαφνικό καπρίτσιο».
Ο Ρουσάγιεφ και οι υπόλοιποι επιµένουν ότι ο Γκαγκάριν προσπάθησε να µπει στην πτήση για να σώσει τον Κοµάροφ από σίγουρο θάνατο.
Οι φήµες για τον τελευταίο διάλογο µεταξύ του Κοµάροφ και του κέντρου ελέγχου κυκλοφορούσαν επί πολλά χρόνια, βασισµένες σε εκθέσεις της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφάλειας των ΗΠΑ που παρακολουθούσε τα σήµατα από εγκαταστάσεις κοντά στην Κωνσταντινούπολη.
Τον Αύγουστο του 1972 ένας πρώην αναλυτής της αµερικανικής ΕΥΑ κατέθεσε µια πολύ συγκινητική περιγραφή της συνοµιλίας: «Ο σοβιετικός πρωθυπουργός Αλεξέι Κοσίγκιν κάλεσε τον Κοµάροφ κλαίγοντας. Του είπε ότι είναι ήρωας. Και η σύζυγος του Κοµάροφ µίλησε µε τον κοσµοναύτη. Της είπε πώς να χειρισθεί τα πράγµατα στην οικογένεια και τι να κάνει µε τα παιδιά τους».
Καθώς άρχισε η κάθοδος του σκάφους στην ατµόσφαιρα ο Κοµάροφ ήξερε ότι αντιµετώπιζε πρόβληµα. Οι σταθµοί στην Τουρκία κατέγραψαν τις κραυγές του καθώς έπεφτε προς το θάνατο και τις κατάρες του για όσους τον είχαν βάλει στο µπαλωµένο διαστηµόπλοιο. Κανένα από τα αλεξίπτωτα δεν δούλεψε κανονικά και το σκάφος συνετρίβη σε µια στέπα κοντά στο Ορενµπουργκ µε τη δύναµη µετεωρίτη 2,8 τόνων...
Τρεις εβδοµάδες µετά τον θάνατο του Κοµάροφ, ο Γκαγκάριν συνάντησε τον Ρουσάγιεφ στο διαµέρισµά του αλλά αρνήθηκε να µιλήσει, επειδή φοβόταν ότι υπήρχαν κοριοί. Οι δύο άντρες συνοµίλησαν ανεβοκατεβαίνοντας τις σκάλες της κεντρικής εισόδου. Ο Γκαγκάριν του 1967 ήταν πολύ διαφορετικός από τον χαρούµενο νεαρό άνδρα του 1961, καθώς ο θάνατος του Κοµάροφ τον είχε γεµίσει ενοχές.
Κάποια στιγµή ο Γιούρι είπε: «Πρέπει να πάω να δω τον µεγάλο (Μπρέζνιεφ) προσωπικά», καθώς θεωρούσε δική του ευθύνη ότι δεν τον είχε πείσει να ακυρώσει το ταξίδι του Κοµάροφ. Ο Ρουσάγιεφ τον προειδοποίησε να µην κάνει τίποτα ριψοκίνδυνο.
Οι φήµες λένε ότι ο Γκαγκάριν συνάντησε τελικά τον Μπρέζνιεφ και του έριξε ένα ποτό στα µούτρα.
Ο Γκαγκάριν, άλλοι κοσµοναύτες και 50 µηχανικοί είχαν συντάξει έκθεση όπου περιέγραφαν 203 (!) προβλήµατα του σκάφους
ΠΗΓΗ: τα νεα on-line
