Ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν πέθανε τέτοιες μέρες του 2017. Πέθανε; Όχι. Οι προβληματισμοί του, οι διερωτήσεις του, οι απαντήσεις του είναι εδώ και μας απασχολούν. Σε μία από τις τελευταίες συνεντεύξεις του μιλάει για τις ρίζες της ανασφάλειας που διακατέχει την ευρωπαϊκή κοινωνία. Αυτό του οποίου γινόμαστε μάρτυρες (με τρόπο τόσο άμεσο και ενοχλητικό τον τελευταίο καιρό) είναι μια περίοδος, που χαρακτηρίζεται «από φόβο και αβεβαιότητα.
"Και δεν υπάρχει λόγος να αυταπατόμαστε: οι δαίμονες που μας καταδιώκουν, δεν θα εξαφανιστούν". Και αυτό γιατί, όπως εξηγεί ο πολωνός φιλόσοφος και κοινωνιολόγος (ένας από τους μεγάλους στοχαστές της απατηλής νεωτερικότητας στην οποία ζούμε), η καταγωγή τους σχετίζεται άμεσα με τα ίδια τα δομικά στοιχεία της κοινωνίας και της ζωής μας.
- Άρα είμαστε καταδικασμένοι να ζήσουμε σε μια κοινωνία, στην οποία το κυρίαρχο συναίσθημα θα είναι ο φόβος;
Πρόκειται για μια ζοφερή και ενοχλητική προοπτική, μα προσοχή: η μοίρα μιας κοινωνίας που κυριαρχείται από τον φόβο, δεν είναι μια μοίρα ούτε προκαθορισμένη ούτε αναπόφευκτη. Οι υποσχέσεις των δημαγωγών δίνονται συχνά, αλλά ευτυχώς έχουν και σύντομη διάρκεια. Όταν αναγερθούν νέα τείχη και περισσότερες ένοπλες δυνάμεις τοποθετηθούν στα αεροδρόμια και τους δημόσιους χώρους, όταν θα απορρίπτεται η αίτηση κάποιου, που ζητά άσυλο από τον πόλεμο και την καταστροφή και περισσότεροι μετανάστες θα επαναπατρίζονται, θα γίνει εμφανές, πώς όλα αυτά τα μέτρα είναι άσχετα με την επίλυση των πραγματικών αιτιών της αβεβαιότητας. Οι δαίμονες που μας καταδιώκουν (ο φόβος μην χάσουμε την θέση μας στην κοινωνία, η ευθραυστότητα των στόχων που έχουμε επιτύχει) δεν θα εξατμιστούν, ούτε θα εξαφανιστούν. Σε αυτό το σημείο πλέον μπορούμε να ξυπνήσουμε και να αναπτύξουμε τα αντισώματα ενάντια στις σειρήνες των ρητόρων και των ταραχοποιών, που προσπαθούν να κερδίσουν πολιτικό κεφάλαιο μέσω του φόβου, οδηγώντας μας σε λανθασμένα συμπεράσματα. Το ανησυχητικό είναι, ότι προτού αναπτυχθούν αυτά τα αντισώματα, θα είναι πολλοί αυτοί που θα δούν την ζωή τους να έχει σπαταληθεί.
- Έχετε υποστηρίξει, ότι η δυνατότητα της φιλοξενίας έχει κάποια όρια, όπως επίσης και η ανθρώπινη ικανότητα να υπομένει κανείς τα βάσανα και την απόρριψη. Ο διάλογος, ωστόσο, η ενσωμάτωση και η κατανόηση απαιτούν πολύ χρόνο…
Θα σας απαντήσω παραθέτοντας για άλλη μια φορά τον Πάπα Φραγκίσκο: «ονειρεύομαι μια Ευρώπη, στην οποία το να είναι κανείς μετανάστης δεν είναι έγκλημα, μια Ευρώπη που προωθεί και προστατεύει τα δικαιώματα όλων, χωρίς να ξεχνά τις υποχρεώσεις απέναντι σε όλους. Τι σου συνέβη Ευρώπη, λίκνο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας, της ελευθερίας, γενέτειρα ανδρών και γυναικών που έβαλαν σε κίνδυνο και έχασαν την ζωή τους για την αξιοπρέπεια των αδερφών τους;». Αυτά τα ερωτήματα απευθύνονται σε όλους μας. Σε εμάς, που, ως ανθρώπινα όντα, διαμορφωνόμαστε από την ιστορία και στην διαμόρφωση της οποίας συμβάλλουμε, συνειδητά ή ασυνείδητα. Εναπόκειται σε εμάς το να βρούμε απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις και να τις εκφράσουμε με έργα και με λόγια.
Το μεγαλύτερο εμπόδιο για να βρούμε αυτές τις απαντήσεις, είναι το ότι εμείς οι ίδιοι αργοπορούμε να τις ψάξουμε.
Μετάφραση: Θώμη Γάκη
Πηγή: Corriere Della Serra
