Πριν από 32 χρόνια, ο Έντουαρντ Χέρμαν και ο Νόαμ Τσόμσκι, συνέγραψαν ένα πολύ σημαντικό βιβλίο αναφορικά με τον τρόπο που τα κέντρα εξουσίας δημιουργούν πολιτική συναίνεση, το «Κατασκευάζοντας συναίνεση».
Η έρευνα που παρουσίασαν οι δύο ακαδημαϊκοί, όχι μόνο δεν έχει διαψευστεί από κανέναν, αλλά ακόμα και μετά την άνοδο του ίντερνετ, επιβεβαιώνεται συνεχώς.
Οι Χέρμαν και Τσόμσκι, υποστηρίζουν, ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι ουσιαστικά πανίσχυροι οργανισμοί ιδεολογικής προπαγάνδας, υποστηριζόμενα από τις αγορές και λειτουργούν σε στενά πλαίσια που καθορίζονται από εξωγενείς παράγοντες, σε καθεστώς αυτολογοκρισίας, αλλά χωρίς την ανάγκη εμφανούς εξαναγκασμού.
Περιληπτικά, σύμφωνα με το βιβλίο, υπάρχουν 5 φίλτρα δημοσιογραφικής προκατάληψης:
* Τα ΜΜΕ είναι μεγάλοι κερδοσκοπικοί οργανισμοί, οι οποίοι έχουν καθήκον να εξυπηρετούν τα συμφέροντα των ιδιοκτητών-μετόχων τους, είτε είναι εταιρείες, είτε φυσικά πρόσωπα. Όσο μεγαλύτερη είναι η επένδυση αυτών, τόσο μεγαλύτερος ο οργανισμός, τόσο μεγαλύτερη εμβέλεια έχει και τόσο μεγαλύτερο κοινό μπορεί να προσελκύσει.
* Εφόσον το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων των ΜΜΕ προέρχεται από διαφημίσεις και όχι από πωλήσεις ή συνδρομές, οι διαφημιζόμενοι αποκτούν μια ντε φάκτο εξουσία εις βάρος του μέσου. Τα ΜΜΕ δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς τα διαφημιστικά έσοδα, επομένως αναγκάζονται να υποκύπτουν στις πολιτικές πεποιθήσεις και τα οικονομικά συμφέροντα των πελατών τους. Όσο μεγαλύτερο το συμβόλαιο με τον διαφημιζόμενο, τόσο μεγαλύτερη η επιρροή που μπορεί να ασκήσει στο μέσο.
* Οι πηγές ενημέρωσης καθορίζονται από αυτούς που παράγουν τις ειδήσεις. Για να εξασφαλίσουν τα μέσα και οι δημοσιογράφοι, ότι οι πηγές τους θα συνεχίσουν να τους προωθούν ειδήσεις και πληροφορίες, αυτό προϋποθέτει, ότι δεν θα είναι ανοιχτά κριτικοί απέναντι τους. Όταν οι πηγές είναι κυβερνητικές, αυτό σημαίνει πως η πρόσβαση στην ενημέρωση των πολιτικών εξελίξεων καθορίζεται με βάση το πόσο καλή σχέση διατηρεί το μέσο (ή ο δημοσιογράφος) με τις κυβερνητικές πηγές ή τους οργανισμούς.
* Οποιεσδήποτε προσφυγές νομικής φύσης ή παραπόνων από τους διαφημιζόμενους στα μέσα, μπορούν να καταστρέψουν οικονομικά το μέσο και τη δυνατότητά του να παρέχει αξιόλογη ενημέρωση. Όταν οι αντιδράσεις αυτές ενορχηστρώνονται από ισχυρούς οικονομικά οργανισμούς, ιδιωτικούς ή δημόσιους, αυτό λειτουργεί ανασταλτικά στη δημοσιοποίηση ορισμένων απόψεων και κριτικής.
* Η κατασκευή ενός κοινού εχθρού, όπως π.χ. ο αντικομμουνισμός του Ψυχρού Πολέμου ή ο Πόλεμος της Τρομοκρατίας την πρώτη δεκαετία του 2000, δημιουργούν πανίσχυρα αφηγήματα τα οποία καθορίζουν το τι επιτρέπεται να δημοσιευτεί και τι όχι, δημιουργώντας ισχυρά κέντρα που μπορούν να καταστρέψουν την αξιοπιστία οποιουδήποτε δεν συμμετέχει στο κυρίαρχο αφήγημα.
Και φτάνουμε στο 2019, όπου πλέον οι ειδήσεις καθορίζονται από αλγόριθμους, οι οποίοι έχουν κατασκευαστεί από πανίσχυρες ιδιωτικές κερδοσκοπικές εταιρείες, τα κέρδη των οποίων επίσης προέρχονται από διαφημιστικά έσοδα. Βλέπε Facebook, Google, Twitter.
Ακόμα και κολοσσοί της ενημέρωσης, έχουν πλέον υποκύψει στο μοντέλο αυτό, αφού η εξασφάλιση της επιβίωσής τους εξαρτάται από τους αλγόριθμους αυτούς.
Δεν έχει σημασία τι δημοσιοποιείς, όσο αυτό κλικάρεται, μοιράζεται και εμφανίζεται πάνω πάνω στα αποτελέσματα.
Γιατί ο σκοπός δεν είναι πλέον η ενημέρωση του κοινού, αλλά ο αριθμός των κλικ, που καθορίζει και τα κέρδη από διαφημιστικά έσοδα.
Μ’ αυτά και μ’ αυτά, φτάνουμε στη Νότια Αμερική και την επανάσταση, που δεν θα μεταδοθεί ζωντανά.
Στην Αϊτή, οι πολίτες εξεγείρονται ενάντια στον διεφθαρμένο νεοφιλελεύθερο πρόεδρό τους, αριθμώντας 20 νεκρούς, από τους οποίους δύο δημοσιογράφοι που ασκούσαν κριτική στην κυβέρνηση. Έναν πρόεδρο μαριονέτα των αμερικανικών συμφερόντων, ο οποίος θα είχε οδηγηθεί στην παραίτηση, αν δεν λάμβανε της πλήρους υποστήριξης της αμερικανικής κυβέρνησης,
Στο Εκουαδόρ, οι μαζικές λαϊκές εξεγέρσεις ενάντια στον νεοφιλελεύθερο πρόεδρο Μορένο (ο οποίος παρέδωσε τον Τζούλιαν Ασάνζ στις βρετανικές αρχές, λίγες μέρες πριν εγκριθεί το δάνειο του ΔΝΤ) οδήγησαν τον Μορένο να πάρει πίσω τα αντιλαϊκά μέτρα, που είχε συμφωνήσει με το ΔΝΤ για την εξασφάλιση του δανείου.
Στην Χιλή, η μαζική εξέγερση των πολιτών ενάντια στον 30ετή ακραίο νεοφιλελευθερισμό, έχει οδηγήσει τον πρόεδρο Πινέρα σε μεθόδους καταστολής, που υποτίθεται δεν έχουν καμία θέση σε μια δημοκρατική χώρα. Στρατιωτικός νόμος, δηλαδή δικτατορία, και μέχρι στιγμής 23 νεκροί και πάνω από 2.500 τραυματίες, είναι ο τραγικός απολογισμός της βίαιης καταστολής, σε μια χώρα που ισχύει ακόμα το δικτατορικό σύνταγμα του Πινοσέτ, σύμφωνα με το οποίο τα σώματα ασφαλείας έχουν πλήρη ασυλία.
Τεράστιες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις εξελίσσονται παράλληλα και στο Λίβανο και τη Βαρκελώνη, ενώ τα κίτρινα γιλέκα στη Γαλλία κλείνουν έναν χρόνο διαμαρτυριών.
Ένα από τα κεντρικά και κοινά χαρακτηριστικά αυτών των λαϊκών εξεγέρσεων στην Νότια Αμερική, είτε μιλάμε για τη Χιλή, το Εκουαδόρ, τη Κολομβία, την Αργεντινή ή τη Βραζιλία, είναι, ότι έρχονται ενάντια στο κυρίαρχο αφήγημα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.
Σε αντίθεση π.χ. με τις διαμαρτυρίες στο Χονγκ Κονγκ, οι οποίες έχουν να κάνουν με την πολιτική ανεξαρτησία του από την κεντρική κυβέρνηση της Κίνας.
Αν όμως κάνει κανείς μια αναζήτηση στον γκούκλη, π.χ. “protests 2019 [όνομα χώρας]”, θα παρατηρήσει κάτι αξιοπερίεργο. Τα συνολικά αποτελέσματα για τις διαμαρτυρίες στις παραπάνω χώρες της Νότιας Αμερικής, δεν είναι ούτε το ένα τρίτο των αποτελεσμάτων που αφορούν το Χονγκ Κονγκ.
Αλλά επειδή κανείς δεν λαμβάνει τα νέα του κάνοντας αναζητήσεις στον γκούγκλη, είναι εύκολο να καταλάβει κανείς, πως η συχνότητα με την οποία εκτίθεται κανείς σε κάποια είδηση, είναι άμεση συνάρτηση της ποσότητας των άρθρων που γράφονται γι’ αυτή.
Και εδώ έρχεται ο Χέρμαν με τον Τσόμσκι, για να μας εξηγήσουν τι συμβαίνει.
Απ΄ ότι φαίνεται, υπάρχει μια σαφής ιεράρχηση των θυμάτων.
Όταν οι εχθροί του συστήματος (δηλαδή όποιος πάει κόντρα στον καπιταλισμό και το νεοφιλελεύθερο αφήγημα του) μπορούν να εμφανιστούν ως κακοί, η εταιρική δημοσιογραφία δείχνει τρομερό ενδιαφέρον, με καθημερινές αναφορές.
Όταν, όμως, τα θύματα είναι οι εχθροί του συστήματος, τότε η σιωπή των ΜΜΕ είναι εκκωφαντική.
Στις αρχές του 2019, όταν εξελισσόταν η απόπειρα πραξικοπήματος στην Βενεζουέλα
(έναν κλασικό πλέον εχθρό του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού) τα ΜΜΕ είχαν ξεσκιστεί σε καθημερινές αναφορές για τη βίαιη καταστολή των πραξικοπηματιών, τους οποίους βέβαια ονόμαζαν αγωνιστές της δημοκρατίας και της ελευθερίας.
Ακόμα και όταν υπάρχει αναφορά, τα κυρίαρχα μέσα είναι πολύ προσεκτικά στο τι θα αναφέρουν.
Ενώ οι New York Times και η Guardian ξεσκίστηκαν να γράφουν για τις διαδηλώσεις στο Χονγκ Κονγκ (παίρνοντας φανερά το μέρος των διαδηλωτών) φρόντιζαν παράλληλα να διασκεδάσουν οποιεσδήποτε υπόνοιες υποκίνησης από ανταγωνίστριες χώρες της Κίνας.
Κανείς π.χ. δεν αναφέρθηκε στα 20 εκ. δολάρια του NED (US National Endowment for Democracy) για “τη δημιουργία δημοκρατικών οδών και πολιτικής μεταρρύθμισης στο Χονγκ Κονγκ”.
Όποιος δεν γνωρίζει τι είναι το NED, ας το ψάξει και θα καταλάβει.
Δεν λέω, ότι οι διαμαρτυρίες του Χονγκ Κονγκ είναι καθόλα υποκινούμενες, αλλά η καλή προπαγάνδα έχει περισσότερο να κάνει με ότι δεν λες, παρά με ότι λες.
Στην αντίθετη όψη του νομίσματος, τα ίδια μέσα, κατηγορούσαν τους διαδηλωτές του Εκουαδόρ ως προβοκάτορες υποκινούμενους από την κυβέρνηση Μαδούρο, χωρίς καν να παρουσιάζουν κάποιο αντίστοιχο αποδεικτικό στοιχείο.
Η ουσία, για ακόμη μια φορά, δεν είναι η αλήθεια, ούτε η ενημέρωση, αλλά το αφήγημα.
Αρκεί να φανταστεί κάποιος το μέγεθος της κατακραυγής, από πολιτικούς και ΜΜΕ, αν οποιοσδήποτε «σοσιαλιστής» πρόεδρος κατέβαζε τον στρατό στο δρόμο και πυροβολούσε τους διαμαρτυρόμενους με αληθινά πυρά, όπως έγινε στη Χιλή.
Φανταστείτε την κατακραυγή, αν έβρισκαν το πτώμα ενός αντικυβερνητικού δημοσιογράφου με μια σφαίρα στο κεφάλι, όπως έγινε στην Αϊτή.
Φανταστείτε τις κυρώσεις και τα πολιτικά πυρά της Ε.Ε., αν όλα αυτά εξελίσσονταν σε μια χώρα της Δύσης με φιλολαϊκές πολιτικές που πήγαιναν κόντρα στο νεοφιλελεύθερο αφήγημα.
Στην Κολομβία, 734 ακτιβιστές έχουν δολοφονηθεί από το 2016 έως σήμερα. Είδε κανείς καμία κύρωση, καμιά διεθνή κατακραυγή;
Απ΄ ότι φαίνεται, σε μερικές περιπτώσεις, οι “λάθος” άνθρωποι διαμαρτύρονται και οι “λάθος” κυβερνήσεις καταστέλλουν.
Πουθενά αυτό δεν φαίνεται καλύτερα, από την μαζική πολιτική και δημοσιογραφική αποσιώπηση του απαρτχάιντ του Ισραήλ στη Γάζα.
Η αλήθεια είναι, ότι τα ΜΜΕ δεν έχουν πλέον καμία σχέση με την ενημέρωση.
Ο σκοπός τους είναι η διατήρηση της τάξης πραγμάτων, μέσω της διατήρησης του κυρίαρχου αφηγήματος των ελεύθερων αγορών.
Γιατί τα ΜΜΕ και οι δημοσιογράφοι που τα στελεχώνουν, δεν λογοδοτούν στο κοινό τους, αλλά στους μετόχους.
Γιατί ο σκοπός τους είναι το κέρδος, και αυτό το εξασφαλίζουν μόνο αν υπηρετούν τα συμφέροντα των θεσμών της ιδιωτικής και κρατικής εξουσίας. Συμφερόντων που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τα συμφέροντα των λαών και τις διεκδικήσεις τους για ελευθερία, δικαιοσύνη και ισότητα.
Δεν υπάρχει ούτε μια χώρα, στην οποία να εφαρμόστηκε το νεοφιλελεύθερο μοντέλο και αυτό να μην οδήγησε σε αύξηση των ανισοτήτων, σε περιορισμό των πολιτικών ελευθεριών, σε αύξηση των αντιδραστικών και των ακροδεξιών, σε μείωση του επιπέδου των μισθών και σε δημιουργία καρτέλ σε κάθε τομέα της οικονομίας.
Αλλά ψιτ, μην το πείτε στον Κούλη, θα παρεξηγηθεί.
Αφού το δοκιμάσαμε, 40 χρόνια τώρα. Δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα, που να είναι πιο τρανταχτό, από την πραγματικότητα την ίδια.
Το γιορτάσαμε και το 2008, με την μεγαλύτερη κρίση του καπιταλισμού στην ιστορία του.
Και ποιά ήταν η αντίδραση των κυβερνήσεων; Αντί να χρησιμοποιήσουν τα χρήματα του λαού για να ξελασπώσουν τον λαό, χρησιμοποίησαν τα χρήματα του λαού για να ξελασπώσουν τις τράπεζες.
Και ενώ με κάθε κρίση του, ο καπιταλισμός πάντα έβρισκε ένα νέο αφήγημα, μια νέα έκδοσή του, η οποία θα έλυνε τα προβλήματα της προηγούμενης, το γεγονός ότι εξακολουθεί να επιμένει στο ίδιο μοντέλο, υποδεικνύει περίτρανα ότι το σύστημα έχει στερέψει από ιδέες.
Δεν μπορεί το καημένο, δεν. Αφήστε το να πεθάνει.
Η μόνη περίοδος στην οποία ο καπιταλισμός λειτούργησε προς κάποιο όφελος των κοινωνιών, ήταν όταν υπήρχαν ισχυρά νομοθετικά πλαίσια που περιόριζαν την ελευθερία των αγορών, ισχυρό κοινωνικό κράτος, υψηλή εταιρική φορολογία και φορολογία των υψηλών εισοδημάτων και ισχυρά συνδικάτα.
Όταν τα ΜΜΕ δεν ανήκαν στους τοπικούς ολιγάρχες, αλλά στους αναγνώστες τους.
Στην περίπτωση των ΜΜΕ και της δημοσιογραφίας, η ελευθερία των αγορών ήρθε σε μετωπική σύγκρουση με την ελευθερία της γνώμης και της κριτικής σκέψης, ήρθε σε αντίθεση με την ίδια την ουσία της δημοσιογραφίας, τον έλεγχο της εξουσίας.
Ο νικητής, οι αγορές, ο χαμένος, η ελεύθερη σκέψη.
Το ποιές διαμαρτυρίες και κινήματα θα εμφανιστούν στα πρωτοσέλιδα των εταιρικών ΜΜΕ, δεν έχει να κάνει ούτε με το δίκαιο των αιτημάτων τους, ούτε με τη δημοφιλία τους και την μαζικότητα τους.
Έχει να κάνει με το ποιόν αντιπαλεύονται.
Αν ο αγώνας τους είναι ενάντια στην ισχύ του κεφαλαίου, στη διαφθορά και τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, αν ο εχθρός τους είναι σύμμαχος των χωρών της Δύσης, μην περιμένετε να εμφανιστούν πολλές κάμερες.
Γιατί αυτή η επανάσταση, δεν θα μεταδοθεί ζωντανά.
Από το μακρινό Αμστελόδαμο, με αγάπη,
Κώστας
Υ.Γ. Η λέξη «σοσιαλιστής» μπήκε σε εισαγωγικά, γιατί ενώ υπάρχουν αριστεροί πρόεδροι, σοσιαλιστής, με την πραγματική έννοια του όρου, δεν είναι κανένας. Για να υπάρξει σοσιαλιστής πρόεδρος, θα πρέπει να υπάρχει σοσιαλισμός, και απ’ όσο γνωρίζω, παρά τις όποιες απόπειρες έχουν γίνει στο παρελθόν, τα μέσα παραγωγής πάντα ανήκαν είτε στους ιδιώτες, είτε στο κράτος, μα ποτέ στον λαό.
(Φίλε Κώστα, εξαιρετικό το κείμενό σου. Κώστα, οι πολίτες δεν εμπιστεύονται τα καθεστωτικά ΜΜΕ. Οι ιστορίες του Έντουαρντ Σνόουντεν, του Τζούλιαν Ασάνζ και κάποιων πραγματικών δημοσιογράφων - όπως η δημοσιογράφος που δολοφονήθηκε στη Μάλτα - αποδεικνύουν, πως αυτοί που θα σου πουν τις πραγματικές ειδήσεις δεν εργάζονται στα καθεστωτιά ΜΜΕ. Από την άλλη, μπορεί οι πολίτες να μην έχουν καταφέρει να φτιάξουν ισχυρά ανεξάρτητα ΜΜΕ - και να μην έχουν τα μέσα παραγωγής στα χέρια τους - αλλά έχουν κι αυτοί στα χέρια τους το Διαδίκτυο και τα social media. Τα βίντεο και οι ειδήσεις από τη Χιλή είναι στα χέρια των Χιλιανών που είναι στους δρόμους. Το ότι αυτές οι εικόνες και αυτές οι ειδήσεις δεν συγκινούν ιδιαίτερα τους πολίτες άλλων χωρών είναι ένα άλλο θέμα. Πάντως, οι πολίτες θα στηρίξουν ανεξάρτητα ΜΜΕ. Αρκεί αυτοί που θα δηλώσουν ανεξάρτητοι, να είναι τίμιοι, να μην έχουν προσωπική ατζένα και να μην ψάχνουν ολιγάρχη για να τους αγοράσει. Κώστα, αυτή η επανάσταση θα μεταδοθεί από το Netflix. Με συνδρομή. Και θα έχει πέντε σεζόν. Να είσαι καλά. Την αγάπη μου.)
ΠΗΓΗ: pitsirikos.net
