Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να πρωτοτυπήσει κανείς, γράφοντας για ένα βιβλίο, όταν ο ίδιος ο συγγραφέας πρωτοτυπεί με την εισαγωγή του πονήματός του και με το όλο πνεύμα που διέπει το βιβλίο του.
Ο Αλέξανδρος Μαλλιάς αιφνιδιάζει στην εισαγωγή του σε δύο άξονες....
Πρώτον, άνθρωπος του πεδίου της Διπλωματίας, με πολύ έντονη δράση και συμμετοχή σε κομβικά ζητήματα της Εθνικής εξωτερικής πολιτικής, υπογραμμίζει ότι «η αντίληψη και η ερμηνεία των πραγμάτων είναι πάντοτε υποκειμενική». Το στοιχείο αυτό είναι πολύ ισχυρό – και σίγουρα πρωτότυπο – γιατί επιλέγει έναν πολύ δύσκολο δρόμο, σαφώς μη «διπλωματικό» με την έννοια που γνωρίζουμε, την έννοια που συνήθως επιτάσσει σε έναν διπλωμάτη να περιδιαβαίνει ζητήματα χωρίς να τοποθετείται σαφώς και ξεκάθαρα επί αυτών. Δείχνει ότι δεν διστάζει να διατυπώσει τη γνώμη του, να τη διατρανώσει και να την μοιραστεί μαζί μας. Και το πράττει συνειδητά και διαυγώς σε ολόκληρο το βιβλίο του, αγγίζοντας σπουδαία και δύσκολα θέματα, θέματα που ακόμα και σήμερα αποτελούν «ναρκοπέδιο» στον δημόσιο πολιτικό λόγο, στην εξωτερική μας πολιτική, ακόμα και στον ακαδημαϊκό χώρο.
Ο δεύτερος άξονας, είναι ακόμα πιο παιδευτικός και σημαντικός για όλους όσους ασχολούνται με τα κοινά, θητεύουν σε θέσεις ευθύνης και βρίσκονται εντός των κέντρων αποφάσεων. Ο Αλέξανδρος Μαλλιάς δεν επιχειρεί μια εξωραϊσμένη αφήγηση, προσπαθώντας να διαχωρίσει τον εαυτό του από λανθασμένες επιλογές ή από ατυχείς εκβάσεις, ακόμα και αν είναι προφανές ότι οι τελικές αποφάσεις δεν θα μπορούσαν να του ανήκουν. Δεν επιλέγει να αποκολλήσει τη δική του παρουσία από τα γεγονότα και τα ζητήματα, δεν επιλέγει να παραμερίσει τις προσωπικές του ευθύνες, αντίθετα επιλέγει να τις υπερθεματίσει ή ακόμα και να τις καυτηριάσει. Αλήθεια, πόσο πρωτότυπο μοιάζει αυτό και μόνο το γεγονός στην εποχή που διανύουμε …
«Δέχομαι», γράφει, «ότι ως μέρος του συστήματος, με τις καίριες θέσεις που είχα στη διπλωματική μου σταδιοδρομία, έχω αναμφίβολα ευθύνες. Τις αναλαμβάνω, στο μέτρο και στο βαθμό που αναλογούν».
Αυτές τις ευθύνες, ο Αλέξανδρος Μαλλιάς, πραγματικά τις επωμίζεται και τις αποτυπώνει σε ένα αφηγηματικό οδοιπορικό που περιέχει άγνωστα γεγονότα, άρθρα που σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν όντως προφητικά, αποκαλύψεις που ξεδιπλώνουν στον αναγνώστη μια ροή γεγονότων για τα οποία σίγουρα, ως πολίτες αυτής της χώρας, της Ελλάδας μας, θα έπρεπε να είχαμε περισσότερη και επαρκέστερη πληροφόρηση. Μέσα στο βιβλίο περιέχονται γεγονότα και αφηγήσεις που φαντάζουν σαν τα χαμένα κομμάτια ενός πάζλ που ακόμα σήμερα, ο καθένας μας προσπαθεί να ταιριάξει ώστε να κατανοήσει ζητήματα που η προβολή και η εξέλιξή τους συνεχίζουν να μας απασχολούν στις μέρες μας, ζητήματα που καθορίζουν τόσο το εσωτερικό, όσο και το εξωτερικό εθνικό μας περιβάλλον. Που μπορούν να ερμηνεύσουν στάσεις και συμπεριφορές πρωταγωνιστών του παρελθόντος, αλλά και σημερινούς.
Άλλωστε, όπως αναφέρει ο συγγραφέας «σε κανένα από τα θέματα που προσπάθησε να πραγματευτεί, δεν έχει γραφτεί το τέλος, ο επίλογος. Δεν έχει κατέβει η αυλαία. Αντίθετα, όλα βρίσκονται σε εκκρεμότητα».
Με αυτή τη φράση καταδεικνύεται και η τόλμη του Αλέξανδρου Μαλλιά. Άνθρωπος με πολυετή παρουσία σε κορυφαίες θέσεις της Ελληνικής διπλωματίας, τολμά να προβεί σε αυτοκριτική με πνεύμα αποκαλυπτικό, όχι μόνο για τους άλλους, αλλά και για τον εαυτό του.
Αγγίζοντας θέματα όπως η πρόσφατη απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, οι κινήσεις της Ελλάδας στο χώρο των Βαλκανίων, οι σχέσεις Ελλάδος – Ισραήλ, οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις σε συνάρτηση με το μεγάλο, εθνικό «ΟΧΙ» στο Βουκουρέστι, γύρω από το οποίο καταρρίπτει πολλούς «μύθους» που αποτελούσαν για πολλούς «δεδομένα», το κορυφαίο θέμα με την ονομασία της πΓΔΜ και τη στάση των Σκοπίων.
Ειδικά για τα Σκόπια, όπου διετέλεσε και ο ίδιος Διπλωματικός Εκπρόσωπος της Ελλάδας, ο Αλέξανδρος Μαλλιάς είναι εξόχως αποκαλυπτικός και προσφέρει αφειδώς στοιχεία τα οποία οπωσδήποτε πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του αναλύοντας όσα έχουν γίνει έως σήμερα. Η γνώμη του είναι σταθερή και αταλάντευτη : «σύνθετη ονομασία, με γεωγραφικό προσδιορισμό, που θα ισχύει έναντι όλων», το περίφημο «erga omnes».
Τα θέματα που αναλύονται στο βιβλίο είναι σύνθετα και προσφέρουν ευρύ πεδίο έρευνας και μελέτης. Ο συγγραφέας, δεν προσπαθεί όμως να «περάσει» τις δικές του θέσεις στον αναγνώστη. Αντιθέτως τον εφοδιάζει με συγκεκριμένα στοιχεία και αποδείξεις για να διαμορφώσει άποψη, αφού πρώτα εφοδιαστεί με γνώση. Ακόμα και αυτό μοιάζει πολύ πρωτότυπο στην εποχή μας που πολλοί διατυπώνουν θέσεις αυστηρές, αφοριστικές, γεμάτες επιφανειακές βεβαιότητες, από τις οποίες λείπει όμως η βαθειά γνώση επί των γεγονότων.
Και η κρίση ; Ο Αλέξανδρος Μαλλιάς δίδει διαστάσεις στην κρίση που διανύουμε, διαστάσεις που ίσως μέχρι σήμερα δεν μας έχουν προβληματίσει όσο θα έπρεπε. Η Ελλάδα βρίσκεται στη δίνη μιας έντονης και βαθειάς κρίσης που έχει αντίκτυπο τόσο στην εξωτερική πολιτική της, όσο και στη διεθνή της θέση, την ώρα μάλιστα που ζωτικά ζητήματα παραμένουν ανοιχτά, την ώρα που ο κόσμος γύρω μας δείχνει να μετασχηματίζεται. Η βύθισή μας σε μια διαρκή ενδοσκόπηση που αρκετές φορές ξεπερνά τα όρια της αυτογνωσίας και της αυτοκριτικής, που ξεπερνά τα όρια ακόμα και της αίσθησης του αυτομαστιγώματος, μάς στερεί την καθαρή ματιά για όσα συμβαίνουν γύρω μας και σαφέστατα αποδυναμώνει τις θέσεις μας. Η χώρα όμως δεν έχει αυτή την πολυτέλεια, δεν επιτρέπεται να μετατρέπεται από ατμομηχανή, σε ένα απλό βαγόνι των Βαλκανίων.
Ο Αλέξανδρος Μαλλιάς παραμένει έντονα ευρωπαϊστής, οπαδός μιας Ευρώπης που πράγματι μας εμπνέει όλους, της Ευρώπης που διατηρεί ρίζες στις ανθρωπιστικές αξίες, τον «ευρωπαϊκό ουμανισμό» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει. Θεωρεί αυτονόητο ότι η Ελλάδα πρέπει να αναζητήσει τις λύσεις στα προβλήματά της εντός Ευρώπης, ανακτώντας κύρος και αξιοπιστία, αναλαμβάνοντας και πάλι ρόλο πρωταγωνιστή στα Βαλκάνια και παραμένοντας ικανή να διαφυλάξει και να προασπιστεί τα εθνικά της συμφέροντα.
Θα ήθελα, τέλος, να σταθώ και σε ένα ακόμα ξεχωριστό χαρακτηριστικό αυτού του βιβλίου.
Διαβάζοντας το βιβλίο αποκόμισα την αίσθηση ότι ο συγγραφέας έχει πολλά ακόμα να γράψει και έχουμε πολλά ακόμα να διαβάσουμε από το πλούσιο διπλωματικό οδοιπορικό του. Τούτο το βιβλίο μοιάζει με μια εισαγωγή, έναν προθάλαμο. Έχουμε την ανάγκη να διαβάζουμε και να μελετούμε τέτοια βιβλία, έχουμε την ανάγκη τέτοιας ματιάς στα κοινά του τόπου, είναι σε όλους μας πολύ χρήσιμη η στάση του συγγραφέα σε αυτό το βιβλίο. Η στάση του να μην προσπαθεί κανείς να υπερίπταται συνεχώς των γεγονότων, του να μην τα ωραιοποιεί, του να μην επιλέγει να «αγιογραφεί» τον εαυτό του προκειμένου να καταδείξει ότι για όλα φταίνε κάποιοι αόρατοι ή ορατοί «τρίτοι».
Δείτε το σχετικό βίντεο από την παρουσίαση του βιβλίου, που έλαβε χώρα την Τετάρτη 26 Ιουνίου στην αίθουσα του Επιμελητηρίου Κορινθίας :
